Stan faktyczny
W.C. (dalej: Skarżący) złożył skargę na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie podatku od towarów i usług za I, II i III kwartał 2013 r. W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu od ww. skargi Skarżący wniósł o częściowe zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie pełnomocnika, zaś dla uzasadnienia sformułowanego żądania wskazał, że nie posiada źródła dochodu ani majątku ruchomego lub nieruchomego, który mógłby spieniężyć w celu zapłaty kwoty wpisu; nie posiada też żadnych oszczędności, które mógłby przeznaczyć na ten cel ani zdolności kredytowej, która pozwoliłaby mu na zaciągnięcie pożyczki. Ponadto wskazał, iż aktualnie pozostaje na utrzymaniu I.C. (dalej: Żona), lecz jej dochody nie pozwalają na udzielenie mu większego wsparcia finansowego.
W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach podał, że zamieszkuje z Żoną i trójką dzieci. Pomiędzy małżonkami obowiązuje rozdzielność majątkowa. Skarżący jest właścicielem udziału w wysokości 5% we własności nieruchomości gruntowej zabudowanej domem mieszkalnym o pow. 200 m² oraz nieruchomości gruntowych (zajętych na poczet zobowiązań podatkowych). Ponadto posiada 35 udziałów w wartości nominalnej 3.500 zł w P. sp. z o.o. Nie posiada oszczędności ani innych przedmiotów wartościowych o wartości powyżej 5.000 zł. Z kolei jego Żona posiada dwa samochody, jest zatrudniona na umowę o pracę (obecnie przebywa na urlopie wychowawczym), zaś od maja 2021 r. prowadzi działalność gospodarczą (bez dochodów). Rodzina utrzymuje się z zasiłku rodzinnego i świadczenia 500 plus w łącznej kwocie 2.338 zł netto miesięcznie. Do zobowiązań Skarżący zaliczył: alimenty 500 zł, koszty utrzymania domu (internet, telefon, ubezpieczenia, prąd, woda, wywóz odpadów) 1.500 zł oraz zobowiązanie w podatku od towarów i usług będące przedmiotem zainicjowanego postępowania sądowoadministracyjnego w wysokości 193.468 zł. Jednocześnie Skarżący oświadczył, że ze sprzedaży sprzętu z majątku prywatnego uzyskuje dochody około 800-900 zł miesięcznie. Dodał, że nie ponosi kosztów utrzymania, które ponosi Żona oraz rodzice. Aktualnie jego koszty wynoszą ok. 700 zł: telefon ok. 30 zł (nieopłacone rachunki), jedzenie ok. 450 zł, ubrania ok. 170 zł, kosmetyki ok. 50 zł, alimenty 500 zł (zaległości w alimentach na sierpień 2021 r. wynoszą 4.996,20 zł). Żona w piśmie z sierpnia 2021 r. oświadczyła, że koszty utrzymania gospodarstwa domowego wynoszą ok. 4.400 zł, w tym: prąd 1.250 zł (zaległości za maj-lipiec), woda 50 zł (niezapłacony rachunek), śmieci ok. 90 zł, telefon, internet, TV ok. 200 zł (zaległość za lipiec), ubezpieczenie nieruchomości ok. 100 zł oraz jedzenie ok. 1.000 zł (w tym jedzenie dzieci ok. 600 zł), ubrania ok. 600 zł (w tym ubrania dzieci ok. 400 zł), kosmetyki ok. 150 zł, leki ok. 200 zł (w tym leki dzieci ok. 150 zł), szkoła dzieci ok. 750 zł.
Przesłanki przyznania prawa pomocy
Mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny, WSA w Gorzowie Wielkopolskim wskazał, że stosownie do art. 245 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325, dalej: PostAdmU), prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym, co obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego i może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej części opłat lub wydatków albo określonej ich kwoty pieniężnej. Z kolei, w myśl art. 246 § 1 pkt 2 PostAdmU, przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Zawarty w ww. przepisie zwrot „gdy wykaże” oznacza, że to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się on w sytuacji uprawniającej do skorzystania z prawa pomocy. To strona ma przekonać, że znajduje się w sytuacji, która uniemożliwia jej poniesienie kosztów postępowania. Powinna zatem należycie uzasadnić i udokumentować okoliczności, na które powołuje się we wniosku. Informacje na temat możliwości płatniczych powinny być na tyle szczegółowe, aby możliwa była ocena rzeczywistej kondycji finansowej strony. Dopiero wyczerpujący opis stanu majątkowego, finansowego i rodzinnego oraz realnych możliwości płatniczych pozwala sądowi określić i ocenić sytuację strony, która ubiega się o to prawo (postanowienie NSA z 20.1.2015 r., II OZ 13/15, Legalis).
Prawny obowiązek udzielania wzajemnej pomocy przez małżonków
W ocenie WSA w Gorzowie Wielkopolskim, okoliczności wskazane we wniosku nie uprawniają do uznania, że Skarżący nie jest w stanie sfinansować pełnych kosztów postępowania.
Przede wszystkim podnieść należy, że aktualny brak środków pieniężnych czy fakt pozostawania Skarżącego bez zatrudnienia nie stanowią automatycznie przesłanki do przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Orzekając o przyznaniu ww. prawa sąd powinien mieć na uwadze nie tylko osiągany dochód, ale również samą możliwość zarobkowania przez wnioskującego, a także posiadany majątek, czyli obiektywnie rozumianą zdolność do zdobycia potrzebnych środków finansowych. Zdaniem WSA w Gorzowie Wielkopolskim, Skarżący posiada realne możliwości zarobkowe, jest młody, nie wykazał żadnych przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia jakiegokolwiek stałego zatrudnienia.
Co więcej, sytuacja finansowa Skarżącego nie może być oceniana w oderwaniu od sytuacji majątkowej i możliwości płatniczych jego Żony. Wynika to z prawnego obowiązku udzielania wzajemnej pomocy przez małżonków i przyczynienia się do zaspokojenia stworzonej przez nich rodziny, znajdującego umocowanie w art. 23 ustawy z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359, dalej: KRO) i art. 27 KRO. Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą sądów administracyjnych, nie stanowi okoliczności, w której to małżonek nie może pomóc w uiszczeniu kosztów postępowania, fakt istnienia pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej małżeńskiej, a nawet nieprowadzenie przez małżonków wspólnego gospodarstwa domowego i pozostawania w separacji faktycznej. Dlatego ustalając dochód Skarżącego, należało uwzględnić sytuację finansową i majątkową jego Żony. Oczekiwanie pomocy ze strony państwa w postaci zwolnienia od kosztów możliwe byłoby jedynie wówczas jeśli osoba ta wykaże, że małżonek nie jest w stanie jej pomóc (postanowienie NSA z 27.3.2014 r., I OZ 211/14, Legalis).
W kontekście działalności gospodarczej prowadzonej przez Żonę Skarżącego, WSA w Gorzowie Wielkopolskim wskazał, że jeżeli podmioty gospodarcze osiągają przychody, jest kwestią wyboru, czy przeznaczą je na cele związane z prowadzeniem działalności czy pokrycie kosztów sądowych, a nakładom na działalność nie można przypisać pierwszeństwa przed kosztami sądowymi (postanowienie NSA z 21.7.2014 r., I FZ 239/14, Legalis). Od początku prowadzenia działalności Żona Skarżącego regularnie dokonywała dostaw i nabycia towarów oraz usług, co więcej, z miesiąca na miesiąc następował ich zdecydowany wzrost, co świadczy bez wątpienia o rozwoju firmy, a także o posiadaniu środków.
W odniesieniu zaś do wydatków ponoszonych przez Żonę Skarżącego nie sposób pominąć, że nie wszystkie wykazane wydatki należą do kosztów utrzymania koniecznego rodziny. Przede wszystkim nie stanowią takich wydatków chociażby czesne za prywatną szkołę dzieci czy abonament za N. Ponadto zauważyć należy, że znaczną część dochodów Żony Skarżącego pochłania spłata kredytu hipotecznego. O ile jednak obowiązek spłaty zobowiązań cywilnoprawnych ma wpływ na sytuację majątkową strony, to okoliczność ta nie przesądza o braku możliwości poniesienia jakichkolwiek kosztów postępowania. W judykaturze stwierdza się, że fakt spłaty kredytu czy pożyczki nie może wpłynąć na przyznanie prawa pomocy, ponieważ kwestia ich spłacania jest indywidualną sprawą podatnika i nie może skutkować przeniesieniem na Skarb Państwa ciężaru ponoszenia kosztów powstałych z tytułu prowadzonego postępowania sądowego (wyrok NSA z 3.6.2013 r., II FZ 281/13, Legalis).
Rozstrzygnięcie
W świetle powyższego, WSA w Gorzowie Wielkopolskim stwierdził, że Skarżący nie wykazał, że – pomimo wsparcia Żony – nie posiada i nie jest w stanie zdobyć środków pieniężnych na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Tym samym, na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 PostAdmU oraz art. 258 § 2 pkt 7 PostAdmU, odmówiono przyznania prawa pomocy.
W analizowanym rozstrzygnięciu WSA w Gorzowie Wielkopolskim wypowiedział się na temat prawa pomocy w kontekście obowiązków spoczywających na małżonkach na gruncie KRO, tj. w szczególności – obowiązku udzielania wzajemnej pomocy, a także przyczynienia się do zaspokojenia potrzeb rodziny. Sąd ten przypomniał, że obowiązek wskazania przesłanek przyznania przedmiotowego prawa spoczywa na wnioskodawcy, zaś ich ocena należy każdorazowo do sądu i nie może odbywać się w oderwaniu od konkretnych okoliczności faktycznych sprawy, do których zaliczyć należy także sytuację majątkową i możliwości płatnicze małżonka wnioskodawcy.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
