Opłata na rzecz komornika
Egzekucja komornicza prowadzona wobec B.F. okazała się bezskuteczna. Komornik umorzył postępowanie i obciążył firmę windykacyjną jako wierzyciela kosztami zastępstwa prawnego w wysokości 150 zł, na podstawie art. 29 ust. 4 ustawy z 28.2.2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 210; dalej: KosztKomU). Na skutek skargi wierzyciela referendarz sądowy uchylił postanowienie komornika dotyczące opłaty.
Rozpoznający skargę organu egzekucyjnego asesor sądowy przedstawił SN pytanie prawne o następującej treści: Czy nabywca wierzytelności, po dokonaniu jej przelewu, na którego rzecz zasądzono prawomocnym orzeczeniem sądowym kwotę dochodzonego roszczenia oraz w tym samym orzeczeniu nałożono na jego przeciwnika obowiązek zwrotu kosztów procesu, jest w zakresie wierzytelności wynikającej z obowiązku zwrotu kosztów procesu wierzycielem pierwotnym w rozumieniu art. 29 ust. 5 pkt 3 lit. b KosztKomU?
Zgodnie z art. 29 ust. 4 KosztKomU w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn niż te wskazane w art. 29 ust. 1 KosztKomU komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 150 złotych z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 30 KosztKomU. Opłata podlega zmniejszeniu o sumę opłat egzekucyjnych ściągniętych dłużnikowi i obciążających go. W art. 29 ust. 5 KosztKomU wskazano natomiast przypadki, w których nie pobiera się opłaty. Wyłączenie dotyczy m.in. podmiotów, których przedmiotem działalności są finanse i ubezpieczenia w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z 29.6.1995 r. o statystyce publicznej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 459). Muszą być wierzycielami pierwotnymi, a wierzytelność nie jest przedmiotem obrotu, pod warunkiem, że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed upływem dwóch lat od powstania tytułu egzekucyjnego, obejmującego daną wierzytelność.
Wierzyciel pierwotny
Sąd wskazał na dwa odmienne poglądy prezentowane w orzecznictwie w zakresie uznania czy wierzyciel, który nabył wierzytelność w drodze przelewu, jest wierzycielem pierwotnym w rozumieniu art. 29 ust. 5 pkt 3 lit. b KosztKomU co do zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu. Jedno ze stanowisk opiera się na założeniu, że należności z tytułu kosztów procesu są odrębne od dochodzonej w takim postępowemu należności materialnoprawnej. Podkreśla się przy tym, że problematyka kosztów postępowania sądowego ma podstawy w odrębnych regulacjach procesowych i prawnoustrojowych. W uzasadnieniu pytania prawnego odwołano się do orzecznictwa SN, w którym przyjęto pogląd jedynie o formalnej, a nie materialnej akcesoryjności roszczenia o zwrot kosztów procesu (uchwała SN z 31.1.1996 r., III CZP 1/96, Legalis).
Wierzytelność z tytułu kosztów procesu powstaje dopiero w chwili jej zasądzenia i nie poprzedza jej istnienie stosunku zobowiązaniowego między dłużnikiem i wcześniejszym wierzycielem-cedentem. Wierzycielem pierwotnym jest więc podmiot, na rzecz którego powstała dana wierzytelność. Wierzycielem pierwotnym w zakresie wierzytelności o zwrot kosztów postępowania, zasądzonych prawomocnym orzeczeniem sądowym jest zaś podmiot, który wystąpił na drogę sądową przeciwko dłużnikowi, i na którego rzecz te koszty zostały zasądzone, czyli w przypadku niniejszej sprawy – firma windykacyjna. Podkreśla się też, że z art. 509 § 2 KC wynika, iż na nabywcę wierzytelności nie przechodzi nawet istniejące już roszczenie o zwrot zasądzonych kosztów postępowania, przysługujące zbywcy. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że przechodzi na niego przyszłe roszczenie o zwrot kosztów ewentualnego postępowania sądowego, mającego za przedmiot dochodzenie przelewanej wierzytelności. Ponadto wskazuje się na konstytutywny charakter orzeczenia o kosztach postępowania oraz możliwość samoistnej cesji wierzytelności z tego tytułu.
Za przyjęciem odmiennego poglądu przemawia fakt, że cesjonariusz wstępuje w pozycję prawną cedenta, zatem w zakresie roszczenia o zwrot kosztów procesu cesjonariusz jest wierzycielem wtórnym. Do zakresu praw związanych z wierzytelnością zalicza się uprawnienie do przymusowego dochodzenia świadczenia należnego wierzycielowi, które obejmuje również uprawnienie do zwrotu kosztów procesu. Argumentuje się, że istnienie należności głównej jest koniecznym warunkiem powstania wierzytelności z tytułu kosztów procesu po stronie powoda. Należność główna ma także decydujące znaczenie dla wysokości kosztów procesu. Jest ona podstawą obliczenia opłaty stosunkowej na gruncie KosztKomU, wraz z odsetkami, kosztami i innymi należnościami ubocznymi, z wyjątkiem kosztów zastępstwa prawnego i kosztów komorniczych, należnych w postępowaniu egzekucyjnym.
Stanowisko SN
SN uznał, że nabywca wierzytelności w drodze przelewu, na rzecz którego zasądzono koszty procesu, nie jest w tym zakresie wierzycielem pierwotnym w rozumieniu art. 29 ust. 5 pkt 3 lit. b KosztKomU.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
