Koszty pożyczki

G.D. zawarł z „P.” S.A. umowę pożyczki na kwotę 9 tys. zł, którą miał spłacić w ciągu 3 lat. Koszty pożyczki wyniosły łącznie 10,5 tys. zł, na którą to kwotę składały się m.in.: opłata przygotowawcza, wynagrodzenie za udzielenie pożyczki w ramach tzw. specjalnego pakietu oraz prowizja pożyczkodawcy wynosząca 7,7 tys. zł. Po upływie kilku miesięcy dłużnik zaczął mieć problemy z terminowym regulowaniem zobowiązań a gdy zaprzestał spłaty rat, „P.” S.A. wypowiedziała umowę i zażądała zwrotu ponad 14,5 tys. zł tytułem pozostałej do spłaty kwoty pożyczki, kosztów oraz odsetek za zwłokę.

G.D. wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty a Sąd I instancji zasądził na rzecz powódki jedynie 7,3 tys. zł z odsetkami. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że prowizja była niemal tak wysoka jak pożyczka, zaś pożyczkodawca nie wykazał, jak ustalił ten składnik kosztów. W ocenie Sądu, kwota prowizji została zawyżona i miała w istocie stanowić obejście przepisów o odsetkach maksymalnych, więc to postanowienie umowne nie może być wiążące. Dodatkowo za klauzulę abuzywną uznano obowiązkową opłatę za pakiet specjalny w kwocie 1,1 tys. zł. „P.” S.A. wniosła apelację dowodząc, że zakwestionowane przez Sąd prowizja i opłata ani nie były zawyżone ani nie stanowiły postanowień abuzywnych. Wysokość tych kwot nie przekroczyła bowiem maksymalnego pułapu kosztów pozaodsetkowych ustalonych w art. 36a ustawy z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1083; dalej: KredytKonsU).

Postępowanie w sprawach kredytów frankowych. Poradnik dla frankowiczów. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Pytania prawne

Sąd Okręgowy w Poznaniu przedstawił Sądowi Najwyższemu pytania prawne w tej oraz w innej sprawie w zakresie rozstrzygnięcia wątpliwości co do tego:

  1. Czy w odniesieniu do umowy pożyczki, będącej umową o kredyt konsumencki świadczenie określone jako „wynagrodzenie prowizyjne” bądź „prowizja”, jest pozaodsetkowym kosztem kredytu, który ulega obniżeniu i dostosowaniu do czasu obowiązywania umowy zgodnie z wzorem ustalonym w art. 36a ust. 1 KredytKonsU oraz czy takie świadczenie stanowiące wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 3851 § 1 zd. drugie KC? 
  2. Czy w sytuacji, gdy wysokość pozaodsetkowych kosztów nie przekracza ich maksymalnego pułapu wyznaczonego w art. 36a KredytKonsU, dopuszczalne jest badanie postanowień umowy przewidujących składniki pozaodsetkowych kosztów kredytu oraz ich wysokość z punktu widzenia niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 3851 § 1 KC?

Zdaniem Sądu „wynagrodzenie prowizyjne” lub „prowizja” z tytułu udzielenia pożyczki stanowi świadczenie główne w rozumieniu art. 3851 § 1 zd. drugie KC, co uniemożliwia jego weryfikację z perspektywy klauzul abuzywnych. Jednak w orzecznictwie sądów powszechnych często prezentowane jest stanowisko przeciwne. Zazwyczaj sądy odwołują się do twierdzenia, że świadczenie takie nie stanowi essentialia negotii umowy pożyczki, lub argumentują, iż wynagrodzenie z tytułu umowy pożyczki to jedynie odsetki, natomiast zawyżona prowizja stanowi obejście przepisów o odsetkach maksymalnych.

Pozaodsetkowe koszty kredytu

Sąd wyjaśnił, że zgodnie z art. 5 pkt 6a KredytKonsU pozaodsetkowe koszty kredytu mają być rozumiane maksymalnie szeroko, przy czym nie jest istotna nazwa, konstrukcja lub sposób obliczenia danego kosztu, lecz okoliczność, że tworzy on obciążenie finansowe po stronie konsumenta. Bez znaczenia jest więc ocena, czy naliczane należności pozostają w adekwatnej wysokości wobec rzeczywistych kosztów ponoszonych przez kredytodawcę, wystarczy aby koszty te były funkcjonalnie związane z umową o kredyt konsumencki. W rezultacie, skoro koszty pozaodsetkowe są dozwolone, a KredytKonsU limituje je nie ze względu na ich poszczególne składniki, lecz ze względu na ich łączną wysokość, to do wysokości tego limitu są one zgodne z prawem i jako takie nie mogą podlegać weryfikacji na podstawie przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych (zob. wyrok SO w Lublinie z 26.7.2018 r., II Ca 171/18, Legalis; wyrok SO w Łodzi z 19.6.2018 r., III Ca 686/18, Legalis). Założenia racjonalności ustawodawcy i spójności obowiązującego porządku prawnego wykluczają uznanie tego co jest dopuszczalne i zgodne z prawem w jednej ustawie, za niezgodne z prawem ustanowionym w innej.

Drugi pogląd opiera się na założeniu, że celem ustawowego limitu wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu jest uniemożliwienie kredytodawcom stosowania kosztów przekraczających ten limit a nie wyłączenie kontroli abuzywności czy ważności. Dlatego nie ma podstaw do przyjęcia, że unormowania art. 36a-36d KredytKonsU mają charakter lex specialis w stosunku do art. 3851 lub art. 58 KC i wyłączają ich zastosowanie. Art. 36a ust. 1 KredytKonsU nie daje pożyczkodawcy prawa do naliczania opłat za udzielenie pożyczek w maksymalnej kwocie bez względu na to, czy poniósł on jakiekolwiek koszty w związku z zawarciem umowy pożyczki. Podkreśla się, że wprowadzenie regulacji określającej limity wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu nie zmienia tego, że muszą to być koszty uzasadnione ze względu na udzieloną pożyczkę i konieczne ze względu na wydatki poniesione przez kredytodawcę w związku z przygotowaniem tej umowy i jej realizacji oraz służące pokryciu szacowanego nakładu. W konsekwencji, sąd w każdej sprawie indywidualnie powinien ustalić, czy prowizja nie została zastrzeżona w nadmiernej wysokości nieproporcjonalnie do rozmiaru korzyści, jakie uzyskuje konsument z tytułu zawarcia umowy, oraz powodując niczym nieuzasadnione przysporzenie po stronie instytucji kredytowej (zob. wyrok SO w Kielcach z 5.6.2018 r., II Ca 340/18, Legalis).

Stanowisko SN

Sąd Najwyższy uznał, że, wynagrodzenie prowizyjne, stanowiące wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy KredytKonsU nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 3851 § 1 KC. W rezultacie możliwa jest ocena, czy postanowienie umowne, na podstawie którego taka prowizja jest pobierana stanowi klauzulę abuzywną. Ocena czy postanowienia określające pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego są niedozwolone nie jest wyłączona nawet w przypadku, gdy koszty te nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a ust. 1 i 2 KredytKonsU. Jednocześnie SN odmówił podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Wypróbuj! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →