Opodatkowanie darowizny dokonanej na rzecz małżonków

Opis stanu faktycznego

Skarżąca B.K. oraz jej mąż M.S. zawarli umowę kredytu zabezpieczonego na nieruchomości, przekazanej następnie w darowiźnie bratu B.K. – T.R. Kredytobiorcy posiadali opóźnienia w spłacie kredytu. T.R. po nabyciu nieruchomości dokonał przelewu, na techniczne konto bankowe związane z kredytem udzielonym małżonkom. Transakcja w tytule przelewu oznaczona została jako darowizna. Wpłacona kwota została rozksięgowana na poczet istniejących zaległości. Przesłuchany w charakterze świadka T.R. wyjaśnił, że od siostry uzyskał informację o kilku niespłaconych ratach, siostra nie zobowiązała się do zwrotu przelanych środków pieniężnych, a on sam nie rozważał kwestii podjęcia kroków mających na celu zwrot pieniędzy przez siostrę. Środki pieniężne wpłacił, by uniknąć egzekucji z nieruchomości będącej jego własnością. W związku z tym w obawie przed zajęciem nieruchomości przez bank dokonał wpłaty na rachunek techniczny kredytu by pokryć zadłużenie siostry. Siostra nie prosiła go o przelew, sam podjął decyzję o wpłacie.

Stanowisko Organu

Zaskarżoną decyzją Dyrektor Izby Administracji Skarbowej utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego ustalającą skarżącej B.K. zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn w kwocie 1.593 zł.

Organ wskazał, że w sprawie bezspornym jest, że kwoty 41.205 zł, stanowiącej podstawę opodatkowania, skarżąca realnie nie otrzymała. Nastąpiło natomiast z majątku jej brata – nie będącego dłużnikiem solidarnym – zrealizowanie zobowiązań skarżącej, w postaci bezpośredniej wpłaty dokonanej na rzecz jej wierzyciela – A. S.A. – z tytułu zaległych rat kredytu hipotecznego. Takie okoliczności faktyczne sprawy wskazują na dokonanie darowizny na rzecz odwołującej się, do której mają zastosowanie przepisy PodSpDarU. Organ podkreślił, że w art. 1 ust. 1 pkt 2 PodSpDarU źródłem nabycia jest darowizna, a zatem czynność cywilnoprawna pojmowana szeroko, w rozumieniu art. 888 KC. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Spłacenie długu przez inną osobę niż sam dłużnik stanowi świadczenie na rzecz osoby, którą ten dług obciążał. Chodzi tu o pomniejszenie majątku jednego podmiotu w celu dokonania świadczenia na rzecz innego. Skoro T.R. spełnił nieodpłatnie świadczenie siostry, kosztem swojego majątku, formalnie dokonał darowizny.

Zdaniem Organu interpretacja omawianego przepisu powinna być szeroka, tj. nie powinna ograniczać się jedynie do aktywów. Oznacza to, że należy mieć na uwadze korzyść uzyskaną w jakiejkolwiek postaci. Przysporzenie może polegać na tym, że ktoś otrzyma przelewem określoną sumę pieniędzy, jak i na tym, że zmniejszy się jego zadłużenie wobec banku. W drugim przypadku obdarowany uzyska pod tytułem darmym wymierną korzyść majątkową. Dla celów omawianego podatku istotne jest zatem, czy okoliczności faktyczne sprawy wskazują na wystąpienie elementów przedmiotowo istotnych określonego zdarzenia, zdefiniowanego w prawie cywilnym. W takim stanie sprawy, skoro kredyt udzielony przez A. S.A. został w całości przeznaczony na nabycie nieruchomości stanowiącej składnik majątku skarżącej, a zobowiązania z tego tytułu częściowo zrealizowane zostały z majątku jej brata, to w istocie przejął on przedmiotowy dług w spłaconej przez siebie wysokości. Takie pojęcie długu ma cechy darowizny, ponieważ nastąpiło tu przysporzenie na rzecz obdarowanej kosztem majątku darczyńcy, której przedmiotem było częściowe przejęcie wierzytelności.

W uzasadnieniu skargi podniesiono, że w przedmiotowej sprawie T.R. po nabyciu, w drodze darowizny, nieruchomości położonej we Władysławowie, której hipoteka była obciążona z tytułu zabezpieczenia kredytu skarżącej i jej byłego męża M.S., spłacał kredyt czego nie była świadoma. Wpłaty dokonywane na techniczny rachunek obsługi kredytu służyły jedynie jego spłacie i nie mogły być darowizną na jej rzecz, gdyż nie wyraziła na to zgody oraz nie mogła dysponować wpłaconymi środkami. Umowa darowizny jest umową konsensualną będącą wynikiem zgodnych oświadczeń woli obu stron.

Stanowisko WSA

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uchylił zaskarżoną decyzję. Celem darowizny jest wzbogacenie obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Świadczenie na rzecz obdarowanego polega na dokonaniu przysporzenia majątkowego, może w szczególności polegać na przeniesieniu określonych praw z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego, na zapłacie określonej sumy pieniężnej, ustanowieniu pewnych praw majątkowych czy zwolnieniu obdarowanego z długu. Darowizna jest umową jednostronnie zobowiązującą, ważność oświadczenia woli darczyńcy jest uzależniona od jego złożenia w formie aktu notarialnego (art. 890 § 1 KC). Wymagania formalne stawiane wobec oświadczenia woli darczyńcy łagodzi jednak wykonanie świadczenia. Zgodnie bowiem ze wskazanym przepisem umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Samo spełnienie świadczenia jest wykonaniem istniejącego zobowiązania, a nie może być uznane za drugi, alternatywny sposób zawarcia umowy. Umowa bez zachowania formy aktu notarialnego jest zawarta w chwili złożenia zgodnych oświadczeń woli, a spełnienie świadczenia w tych okolicznościach stanowi jedynie jej konwalidację. Sposób osiągnięcia konsensusu pomiędzy darczyńcą i obdarowanym, o ile przepis nie stanowi inaczej, jest bez znaczenia dla skuteczności omawianej umowy. Umowę darowizny za wykonaną w sposób niewątpliwy należy uznać wtedy, gdy nastąpi wydanie obdarowanemu przedmiotu darowizny. Z tą chwilą umowa darowizny jest uważana za ważną, bez względu na formę, w jakiej oświadczenia stron zostały złożone.

Z przedstawionej analizy wynika, że w chwili dokonania wpłaty na konto techniczne związane z kredytem zaciągniętym przez małżonków doszło do zawarcia umowy darowizny, skutkujące powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn. Bowiem zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 pkt 2 PodSpDarU, podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny. Wskazana ustawa nie definiuje pojęcia darowizny, dlatego niezbędne jest odwołanie się do znaczenia nadanego w przepisach ustawy Kodeks cywilny. Jak wskazuje natomiast art. 5 PodSpDarU, obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych i w przypadku nabycia w drodze darowizny powstaje – w myśl regulacji art. 6 ust. 1 pkt 4 PodSpDarU – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia.

Orzekające w sprawie organy podatkowe całkowicie jednak pominęły, że kwota 41.205 zł wpłacona została na konto techniczne związane z kredytem zaciągniętym przez skarżącą i jej byłego męża M.S. T.R. zrealizował zatem zobowiązania ciążące na skarżącej i drugim kredytobiorcy. Błędem zatem było przyjęcie, że darowizna w postaci częściowej spłaty zadłużenia małżonków była zdziałana w całości wyłącznie na rzecz skarżącej. Uwzględniając zasadę autonomii prawa podatkowego, należy przyjąć, że w przypadku darowizny otrzymanej przez małżonków, opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych otrzymanych oddzielnie przez każdego z małżonków. Jeżeli w umowie nie określono wartości darowizny udzielonej osobno każdemu z małżonków (w rozpoznawanej sprawie nie została zawarta umowa darowizny), organ podatkowy może przyjąć, że wartość ta stanowiła połowę wartości darowizny, zgodnie z domniemaniem, jakie wynika z treści art. 43 § 1 KRO.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →