- Osobiste Konto Inwestycyjne będzie dobrowolnym i elastycznym instrumentem dla osób fizycznych, z możliwością swobodnych wpłat i wypłat przy pełnej kontroli właściciela nad środkami.
- System przewiduje zwolnienie podatkowe dla aktywów inwestycyjnych do 100 tys. zł i oszczędnościowych do 25 tys. zł, obliczane według koncepcji bazy kapitałowej.
- Nadwyżki ponad wskazane limity będą objęte podatkiem od aktywów o stawce szacunkowej 0,8–0,9%, a instytucje finansowe prowadzące Osobiste Konta Inwestycyjne zostaną zobowiązane do raportowania danych właścicielowi konta oraz organom podatkowym.
Opis projektowanych zmian
Tło gospodarcze i przyczyny regulacji
Projektodawca wskazuje na niską skłonność Polaków do oszczędzania i inwestowania w instrumenty rynku kapitałowego.
- Stopa oszczędności w Polsce w I kwartale 2024 r. wyniosła 2,41%, podczas gdy średnia w Unii Europejskiej sięgnęła 13,26% (Eurostat).
- Polacy zgromadzili niemal 1,75 bln zł w depozytach i gotówce, a jedynie 0,6 bln zł w instrumentach inwestycyjnych o wyższej stopie zwrotu (NBP, Eurostat).
- Mimo historycznie wysokich wyników Giełdy Papierów Wartościowych – kapitalizacja przekroczyła 950 mld zł, a indeks WIG wzrósł o ponad 30% w pierwszej połowie 2025 r. – warszawski parkiet wciąż jest płytki w ujęciu makroekonomicznym. Kapitalizacja notowanych spółek stanowiła w 2024 r. zaledwie 22% PKB wobec średniej unijnej na poziomie 63% i około 50% w Niemczech czy Hiszpanii.
Z punktu widzenia państwa oznacza to, że ogromne zasoby kapitału pozostają w sektorze bankowym i nie są wykorzystywane do finansowania inwestycji czy innowacji. Ustawodawca podkreśla, że konieczne jest stworzenie systemu zachęcającego do realokacji części środków w instrumenty rynku kapitałowego.
Projekt wpisuje się także w cele ogłoszonej w marcu 2025 r. przez Komisję Europejską inicjatywy Unii Oszczędności i Inwestycji (Savings & Investments Union), której priorytetem jest mobilizacja prywatnych oszczędności w kierunku rozwoju gospodarczego.
Porównanie z istniejącymi instrumentami oszczędnościowo-inwestycyjnymi
Na polskim rynku funkcjonują już instrumenty zachęcające do oszczędzania dzięki preferencjom podatkowym, takie jak:
- Indywidualne Konto Emerytalne;
- Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego;
- Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny;
- Pracownicze Programy Emerytalne;
- Pracownicze Plany Kapitałowe.
Ich wspólną cechą jest długoterminowy charakter i powiązanie z systemem emerytalnym (III filar). Zwolnienia z podatku od dochodów kapitałowych lub ulgi w PIT są dostępne dopiero po spełnieniu określonych warunków czasowych i wiekowych.
Osobiste Konto Inwestycyjne różni się od powyższych rozwiązań – jego celem nie jest jedynie akumulacja środków na emeryturę, lecz aktywizacja oszczędności także w krótszej perspektywie. Umożliwia bowiem bieżące wpłaty i wypłaty przy zachowaniu ulg podatkowych w określonych limitach, co ma zwiększyć płynność rynku kapitałowego i ułatwić dywersyfikację portfeli inwestorów detalicznych.
Mechanizm funkcjonowania Osobistego Konta Inwestycyjnego
Projekt zakłada, że:
- konto będzie miało charakter osobisty, dobrowolny i w pełni elastyczny – oszczędzający w każdej chwili będzie mógł dokonać wpłaty lub wypłaty;
- właściciel konta będzie miał prawo do nabywania szerokiego spektrum aktywów – zarówno inwestycyjnych (akcje, obligacje, fundusze inwestycyjne), jak i oszczędnościowych (środki pieniężne, lokaty, obligacje oszczędnościowe).
Zwolnienia podatkowe i koncepcja bazy kapitałowej
Kluczową preferencją przewidzianą w projekcie jest zwolnienie z podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatek Belki). Obejmie ono:
- aktywa inwestycyjne do wartości 100 tys. zł;
- aktywa oszczędnościowe do wartości 25 tys. zł.
Sposób obliczania wartości aktywów oparto na koncepcji bazy kapitałowej, którą definiuje się jako jedną czwartą sumy:
- wartości rynkowej aktywów zgromadzonych na koncie na początku każdego kwartału danego roku kalendarzowego, oraz
- łącznej wartości wpłat dokonanych na Osobistym Koncie Inwestycyjnym w ciągu roku.
Ten mechanizm ma na celu:
- zrównoważenie motywacji do lokowania środków w instrumenty bardziej ryzykowne (akcje, obligacje korporacyjne);
- umożliwienie budowy stabilnej „poduszki finansowej” w części oszczędnościowej;
- elastyczność w zakresie realokacji i dywersyfikacji portfela.
Opodatkowanie nadwyżek
Wartość aktywów przekraczająca wskazane limity (25 tys. zł dla części oszczędnościowej i 100 tys. zł łącznie) będzie podlegała opodatkowaniu. Podatek oblicza się od sumy dwóch nadwyżek:
- części oszczędnościowej powyżej 25 tys. zł;
- całości aktywów powyżej 100 tys. zł (po odjęciu wcześniej opodatkowanej nadwyżki oszczędnościowej).
Stawka podatku od aktywów ma wynieść szacunkowo od 0,8% do 0,9%. Jest to rozwiązanie odmienne od klasycznego podatku Belki (19% od dochodu kapitałowego), ponieważ obejmuje nie dochód, lecz wartość aktywów ponad ustalone progi.
Obowiązki instytucji finansowych
Na instytucje finansowe prowadzące Osobiste Konta Inwestycyjne zostanie nałożony obowiązek:
- prowadzenia ewidencji wartości aktywów i wpłat;
- przekazywania właścicielowi konta informacji o stanie środków;
- raportowania organom podatkowym wysokości aktywów i wpłat na potrzeby prawidłowego naliczania podatku.
Rozwiązanie to zapewni przejrzystość systemu oraz umożliwi sprawny nadzór podatkowy.
Skutki społeczne i gospodarcze
Z założeń projektu wynika, że ustawodawca oczekuje:
- zwiększenia udziału gospodarstw domowych w finansowaniu przedsiębiorstw;
- poprawy efektywności zarządzania oszczędnościami (ograniczenie koncentracji w depozytach bankowych);
- wzmocnienia krajowego rynku kapitałowego poprzez wzrost kapitalizacji i płynności;
- dostosowania polskiego systemu do celów Unii Oszczędności i Inwestycji.
Projektodawca wskazuje, że preferencje krótkoterminowe mają szczególne znaczenie w kontekście dywersyfikacji portfeli Polaków i zwiększenia atrakcyjności inwestowania w instrumenty finansowe względem trzymania środków w gotówce czy na lokatach o zerowym realnym oprocentowaniu.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy o osobistych kontach inwestycyjnych został opublikowany w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Odpowiedzialnym za przedłożenie projektu Radzie Ministrów jest Ministerstwo Finansów i Gospodarki. Planowany termin przyjęcia projektu to III kwartał 2025 r.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
