Ustawa z 12.3.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583, dalej: PomocUkrainaU) przewiduje określone preferencje podatkowe zarówno dla podmiotów wspierających obywateli Ukrainy, jak i dla samych obywateli Ukrainy. Jeżeli chodzi o ten drugi przypadek, zgodnie z art. 52zh ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128, dalej: PDOFizU, zwalnia się od podatku dochodowego pomoc humanitarną otrzymaną w okresie od 24.2.2022 r. do 31.12.2022 r. przez podatników będących obywatelami Ukrainy, którzy w tym okresie przybyli z terytorium Ukrainy, na skutek toczących się na tym terytorium działań wojennych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zwolnione z opodatkowania są wszelkie świadczenia, niezależnie od ich rodzaju. Chodzi więc tak o świadczenia pieniężne, jak i rzeczowe oraz nieodpłatne świadczenia przekazane lub udostępniane uchodźcom. Ustawodawca nie określił szczegółowo rodzajów ww. świadczeń, ze względu na spodziewaną ich dużą różnorodność, uzależnioną od sytuacji faktycznej, w jakiej znalazł się dany uchodźca. Pomocą humanitarną może być zatem zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych uchodźców, takich jak udostępnienie lokalu mieszkalnego, zapewnienie żywności itp.
Pomocą może być jednak także m.in. sfinansowanie leczenia, opłacenie nauki, czy kursów pozwalających na zmianę kwalifikacji zawodowych itp. Z uwagi na szeroki zakres preferencji, ustawodawca zdecydował o niedookreślaniu limitu zwolnionego od opodatkowania świadczenia. Ani też źródeł, z których wsparcie pochodzi. W efekcie, uchodźcy nie są zobligowani do zapłacenia PIT od łącznej wartości pomocy humanitarnej, jaką otrzymali w Polsce zarówno od indywidualnych osób, jak i organizacji pozarządowych czy od administracji państwowej.
Rezydencja podatkowa ma znaczenie
Paradoksalnie jednak, ww. zwolnienie mogłoby nie odnieść oczekiwanego efektu, gdyby obywatele Ukrainy uzyskujący pomoc humanitarną musieli rozliczyć się z niej w Ukrainie. Byłoby to możliwe, gdyby z podatkowego punktu widzenia, ich miejscem zamieszkania pozostawała Ukraina. Zgodnie z art. 3 ust. 1 PDOFizU, osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Ale zgodnie z art. 3 ust. 2a PDOFizU, osoby nie mające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z art. 3 ust. 1a PDOFizU, za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. W realiach wojennych, obydwa ww. kryteria są trudne do przewidzenia z góry. Pomijając dość oczywisty fakt, że akurat rezydencja podatkowa to w okolicznościach wojennych naprawdę zupełnie nieistotna sprawa. Przepisy to jednak przepisy i stosuje się je w jednakowy sposób względem wszystkich.
Oświadczenie o wyborze rezydencji
Zgodnie z proponowanym art. 52zh PDOFizU, w przypadku obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, spełnienie warunku odnośnie rezydencji podatkowej odbywać się może w sposób szczególny. Oto bowiem w okresie od 24.2.2022 r. do 31.12.2022 r., rezydencję podatkową stwierdza się na podstawie pisemnego oświadczenia tej osoby o posiadaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodka interesów życiowych).
W wyniku takiego rozwiązania, od pierwszego dnia pobytu na terytorium obywatel Ukrainy może być traktowany jak polski rezydent podatkowy i będzie mógł korzystać z zasad opodatkowania, ulg i zwolnień podatkowych na równych zasadach z polskimi rezydentami podatkowymi. Niezłożenie oświadczenia będzie natomiast skutkować utrzymaniem statusu nierezydenta podatkowego do czasu spełnienia jednego z warunków wymienionych w art. 3 ust. 1a PDOFizU. Brak złożenia oświadczenia spowoduje więc opodatkowanie dochodów na zasadach przewidzianych dla nierezydentów chyba, że spełnione zostaną ogólne warunki odnośnie miejsca zamieszkania na terytorium kraju.
Opisywane rozwiązanie jest absolutnie nadzwyczajne, ale też nadzwyczajne są okoliczności jemu towarzyszące. Rezydencja podatkowa wymaga odnalezienia środka ciężkości między czysto arytmetyczną kategorią pobytu na danym terytorium przez połowę roku a posiadaniem ośrodka interesów życiowych. Nawet więc przebywając w jednym kraju przez minimum 183 dni w roku, można nadal posiadać centrum interesów życiowych w innym kraju. Gdy np. przebywa w nim najbliższa rodzina, podatnik posiada tam nieruchomość mieszkalną czy prowadzi działalność gospodarczą. W okolicznościach wojennych weryfikacja tego rodzaju czynników nie powinna wchodzić w grę. I z tego względu bardzo dobrze, że wchodzić nie będzie.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
