Opis stanu faktycznego

M.J. został oskarżony o to, że w okresie od 1.6.2017 r. do 21.11.2018 r. w Warszawie uchylał się od wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy i wyrok SR w W. z 3.12.2008 r., VI RC 649/08, obowiązku alimentacyjnego, przez niełożenie na utrzymanie małoletniej K.J., przy czym łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych, czyli o popełnienie czynu z art. 209 § 1 KK.

Sąd Rejonowy w W. wyrokiem nakazowym z 13.5.2019 r., VIII K 206/19 uznał oskarżonego M.J. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i za to, na podstawie art. 209 § 1 KK, skazał go na karę 10 miesięcy ograniczenia wolności, z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym. Na podstawie art. 72 § 1 pkt 3 w zw. z art. 34 § 3 KK zobowiązał go do bieżącego wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie K.J.

Wobec niewniesienia sprzeciwu przez żadną ze stron powyższy wyrok uprawomocnił się 26.6.2019 r.

Na podstawie art. 521 § 1 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 534 ze zm.; dalej: KPK) powyższy wyrok zaskarżył w całości Prokurator Generalny w drodze kasacji nadzwyczajnej, na korzyść skazanego.

Na podstawie art. 523 § 1, art. 526 § 1 i art. 537 § 1 i 2 KPK zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, to jest art. 500 § 1 i 3 KPK, polegające na rozpoznaniu sprawy oskarżonego M.J. na posiedzeniu w postępowaniu nakazowym, mimo istotnych wątpliwości.

Formułując powyższy zarzut autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy SR w W. do ponownego rozpoznania w I instancji.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego wniesionej na korzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SR w W. do ponownego rozpoznania.

Aktualne komentarze do Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja okazała się zasadna i to w sposób oczywisty, co uzasadniało jej rozpoznanie na posiedzeniu bez udziału stron w trybie art. 535 § 5 KPK.

Nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie doszło do rażącego naruszenia przepisów prawa procesowego w postaci art. 500 § 1 i 3 KPK, polegającego na rozpoznaniu sprawy oskarżonego M.J. na posiedzeniu w postępowaniu nakazowym, mimo istotnych wątpliwości co do okresu popełnienia przez niego przestępstwa niealimentacji zarzuconego mu w akcie oskarżenia – chociaż za przypisany mu obecnie okres uchylania się od obowiązku alimentacyjnego na szkodę tej samej osoby, został on już wcześniej częściowo skazany prawomocnie wyrokiem SR w W. z 19.11.2018 r., VIII K 620/18.

W orzecznictwie SN wielokrotnie wskazywał, że konieczne jest zachowanie przez sędziego przewodniczącego szczególnej staranności przy rozpoznawaniu spraw o przestępstwa niealimentacji, m.in. w celu ustalenia prawidłowego okresu popełnienia czynu z art. 209 § 1 KK (por. wyrok SN z 20.11.2012 r., II KK 281/12, Legalis). W sprawach o przestępstwa niealimentacji zgromadzenie danych o karalności ma bowiem istotne znaczenie przede wszystkim z punktu widzenia prawidłowego określenia czasu trwania przestępstwa będącego przedmiotem osądu (zob. wyrok SN z 23.2.2021 r., IV KK 186/20, Legalis).

Do takiej staranności był zobowiązany także Sąd w niniejszej sprawie. Spoczywał na nim obowiązek sprawdzenia, czy zostały wypełnione przesłanki z art. 500 KPK umożliwiające rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym. W szczególności, art. 500 § 3 KPK stanowi, że sąd może wydać wyrok nakazowy tylko w sytuacji, gdy na podstawie zebranych dowodów i okoliczności czynu wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Brak tych wątpliwości oznacza, że nie ma ich zarówno w odniesieniu do sprawstwa danego czynu, winy oskarżonego i wypełnienia wszystkich znamion tego czynu wymienionych w przepisach prawa karnego materialnego, przy uwzględnieniu całości dowodów przedstawionych w akcie oskarżenia. Tylko wówczas można bowiem przyjąć, że „okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości”. Przesłanka ta podlega kontroli sądu rozpoznającego merytorycznie sprawę, a wystąpienie wątpliwości w tym zakresie, powinno prowadzić do odstąpienia od orzekania w trybie nakazowym i rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych. Natomiast brak danych o karalności oskarżonego powinien skutkować skierowaniem sprawy do rozpoznania na rozprawie i wyjaśnienia wszystkich wątpliwości istotnych dla jej merytorycznego rozstrzygnięcia (por. wyrok SN z 27.4.2021 r., IV KK 138/20, Legalis; wyrok SN z 11.3.2021 r., V KK 33/21, Legalis; wyrok SN z 23.2.2021 r., IV KK 186/20, Legalis; wyrok SN z 12.4.2021 r., IV KK 108/21, Legalis).

W niniejszej sprawie nie zostały spełnione wszystkie ustawowe warunki orzekania o odpowiedzialności karnej oskarżonego na posiedzeniu w trybie art. 500 KPK, ponieważ zachodziły wątpliwości co do okoliczności popełnionego przez M.J. czynu w zarzucanej mu formie. Wątpliwości te powinny zostać dostrzeżone przez orzekający Sąd, chociażby na podstawie analizy akt sprawy. Aktem oskarżenia zarzucono, że przestępstwa z art. 209 § 1 KK M.J. dopuścił się w okresie od 1.6.2017 r. do 21.11.2018 r. Inne ramy czasowe czynu określono w postanowieniu o wszczęciu dochodzenia, w którym jako jego przedmiot wskazano uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego od 19.6.2018 r. do 9.1.2019 r., a jeszcze inne w postanowieniu o przedstawieniu M.J. zarzutu, w którym wskazano, że czyn, którego popełnienie mu się zarzuca, miał miejsce w okresie od 19.6.2017 r. do 9.1.2019 r. Ponadto w aktach niniejszej sprawy znajdują się informacje dotyczące prowadzonego uprzednio wobec M.J. postępowania o czyn z art. 209 § 1 KK popełniony na szkodę córki K.J., która 18 lat ukończyła 26.8.2016 r., zakończonego skierowaniem aktu oskarżenia (PR 3 Ds.477.2018), którym zarzucono mu popełnienie w okresie od 1.6.2017 r. do 19.6.2018 r. przestępstwa niealimentacji.

Metodyka pracy adwokata i radcy prawnego w sprawach karnych. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Z odpisu wyroku nakazowego SR w W. z 19.11.2018 r., VIII K 620/18 wynika, że M.J. został uznany za winnego czynu z art. 209 § 1 KK na szkodę K.J., popełnionego w okresie od 1.6.2017 r. do 8.6.2018 r. Wyrok ten uprawomocnił się 12.12.2018 r.

Uwadze Sądu I instancji umknęła także treść aktualnej informacji z Krajowego Rejestru Karnego z 25.3.2019 r., z której wynika, że M.J. był już uprzednio karany za przestępstwo z art. 209 § 1 KK. Mimo uzyskania takiego dokumentu, Sąd zaniechał zapoznania się z aktami tej sprawy oraz z przeprowadzenia dowodu z odpisu zapadłego wcześniej wyroku.

Rację ma zatem autor kasacji, że powyższe informacje wynikające wprost z akt niniejszej sprawy wymagały należytej uwagi orzekającego Sądu co do prawidłowego ustalenia okresu popełnionego występku, który finalnie przypisano M.J. w zaskarżonym wyroku nakazowym. Była to przecież kwestia zasadnicza, o podstawowym znaczeniu dla odpowiedzialności oskarżonego. Wskazane okoliczności powodowały, że wyłączona musiała zostać tym samym dopuszczalność orzekania w postępowaniu nakazowym. W konsekwencji więc niniejsza sprawa powinna być rozpoznana na rozprawie, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, które z kolei powinno było doprowadzić do prawidłowego określenia ram czasowych przypisanego oskarżonemu przestępstwa z art. 209 § 1 KK. Tymczasem orzekanie w trybie nakazowym doprowadziło do wadliwego określenia w wyroku skazującym okresu przypisanego M.J. występku, wobec nieuwzględnienia treści poprzedniego wyroku skazującego.

Wyrokiem SR w W. z 19.11.2018 r., VIII K 620/18, oskarżonego M.J. uznano za winnego popełnienia na szkodę K.J. przestępstwa niealimentacji w okresie od 1.6.2017 r. do 8.6.2018 r. Okres ten zawiera się w całości w granicach czasowych czynu przypisanego oskarżonemu zaskarżonym niniejszą kasacją wyrokiem nakazowym SR w W. z 13.5.2019 r., VIII K 206/19, skoro Sąd przyjął, że czyn ten miał miejsce w okresie od 1.6.2017 r. do 21.11.2018 r. Nie ulega więc wątpliwości, że okres czynu przypisanego przedmiotowym wyrokiem nakazowym powinien być znacznie krótszy niż zostało to przyjęte. Trzeba też zauważyć, że z uwagi na to, iż okres uchylania się od obowiązku alimentacyjnego objęty skazaniem późniejszym, jest dłuższy i wykracza poza okres niealimentacji określony w wyroku wcześniejszym, nie zachodzi w tym przypadku bezwzględna przyczyna odwoławcza w postaci powagi rzeczy osądzonej z art. 439 § 1 pkt 8 KPK.

W rezultacie SN, uwzględniając kasację Prokuratora Generalnego wniesioną na korzyść skazanego, na mocy art. 537 § 2 KPK, uchylił zaskarżony wyrok SR w W. z 13.5.2019 r., VIII K 206/19 i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Rozpoznając ponownie sprawę, SR w W. będzie mieć na uwadze powyższe wskazania SN. Jeśli uzna za konieczne przypisanie oskarżonemu przestępstwa z art. 209 § 1 KK, ustali właściwie czas jego popełnienia, aby nie doszło do żadnych uchybień w tym zakresie.

Oczywiste jest, że z przyczyn powyżej przedstawionych, nie było podstaw do wydania wyroku w postępowaniu nakazowym, wobec czego doszło do rażącego naruszenia normy art. 500 § 1 i 3 KPK, jak również art. 413 § 2 pkt 1 KPK, skoro wskutek nieuwzględnienia wcześniejszego skazania za czyn z art. 209 § 1 KK w sposób niewłaściwy ustalono czas popełnienia przez oskarżonego kolejnego przestępstwa niealimentacji, przypisanego wyrokiem nakazowym w sprawie VIII K 206/19. Naruszenie to było rażące i w sposób istotny wpłynęło na treść prawomocnego orzeczenia, ponieważ M.J. został dwukrotnie skazany za występek niealimentacji popełniony na szkodę tej samej osoby, w okresach częściowo się pokrywających.
Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →