Wniosek o zwrot działek
W 1984 r. nastąpiło nabycie przez Skarb Państwa prawa własności nieruchomości od J.K. w trybie art. 6 ustawy z 12.3.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (t.j. Dz.U. z 1974 r. Nr 10 poz. 64). S.K i H.K. – spadkobiercy J.K. w 2017 r. złożyli wniosek o zwrot działek, jednak Starosta B. odmówił jego uwzględnienia, zaś Wojewoda Ł. utrzymał w mocy decyzję organu I instancji wyjaśniając, że działki znajdowały się na terenach przeznaczonych pod budowę kanalizacji sanitarnej, deszczowej i wodociągu przy projektowanej ulicy I, która to inwestycja została zrealizowana. Choć sporne działki nie leżały w liniach rozgraniczających ulicy I, zdaniem organu ich zbędność warunkującą dopuszczalność zwrotu, należy rozpatrywać w kontekście realizacji celu, na który zostały wywłaszczone. Wojewoda Ł. stwierdził, że działki był uwzględnione jako niezbędne, aby budowa ulicy I wraz z infrastrukturą w ogóle mogła być przeprowadzona, co nie oznacza, iż właśnie na ich terenie miała powstać ulica I. Dodatkowo wskazano, że znaczenie dla sprawy ma aktualny sposób zagospodarowania i wykorzystywania działek objętych roszczeniem zwrotowym, bowiem sporne działki wraz z terenem je okalającym tworzą zagospodarowany obszar rekreacyjno-wypoczynkowy przy rzece, który służy ogółowi mieszkańców.
Ocena niezbędności nieruchomości dla celu wywłaszczenia
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę podkreślając, że warunkiem zwrotu wywłaszczonej nieruchomości jest jej obiektywnie stwierdzona zbędność dla realizacji celu wywłaszczenia. Jeśli jednak, tak jak w tej sprawie, cel wywłaszczenia został zrealizowany zwrot nie jest możliwy. Zdaniem Sądu cel wywłaszczenia powinien być interpretowany ściśle, co jednak nie wyklucza dokonywania jego wykładni z uwzględnieniem wszelkich, istotnych okoliczności sprawy. Działki objęte wnioskiem o zwrot stanowiły element większego przedsięwzięcia, w ramach którego przewidziano między innymi budowę ulicy I i przyłączy w jej liniach rozgraniczających. Sąd stwierdził, że z uwagi na fakt, iż sporne działki były uwzględnione jako niezbędne dla zrealizowania tej inwestycji, nie stały się zbędne w rozumieniu art. 137 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1990; dalej: GospNierU) a co za tym idzie, nie jest możliwy ich zwrot. Oceny tej nie zmienia też okoliczność, że po zrealizowaniu celu wywłaszczenia sporny teren został zagospodarowany jako obszar rekreacyjno-wypoczynkowy i służy ogółowi mieszkańców.
NSA – Jak ustalić cel wywłaszczenia
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok Sądu I instancji oraz zaskarżoną decyzję wskazując, że materialnoprawną przesłanką zwrotu nieruchomości jest zbędność tej nieruchomości na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, przy czym cel ten jako kryterium oceny sposobu wykorzystania wywłaszczonej nieruchomości i rozstrzygnięcia o jej zbędności musi być ściśle interpretowany. Dlatego ocena celu wywłaszczenia w pierwszej kolejności powinna opierać na dokumentach, w oparciu o które dokonano wywłaszczenia. Natomiast dokumenty wytworzone po dokonaniu wywłaszczenia mogą być przydatne tylko wtedy, jeżeli są ściśle związane z samym wywłaszczeniem, tzn. gdy nie ma wątpliwości, że stanowią uszczegółowienie celu wywłaszczenia wskazanego np. w decyzji o wywłaszczeniu lub decyzji o zatwierdzeniu planu realizacyjnego. Rekonstrukcja celu wywłaszczenia w oparciu o dokumenty powstałe już po wywłaszczeniu jest niedopuszczalna, jeżeli dokumenty te nie odzwierciedlają wcześniejszych ustaleń w tym zakresie.
NSA podkreślił, że cel, na jaki zajęto sporne działki, został określony precyzyjnie w decyzjach organów, ofercie sprzedaży złożonej przez organ J.K. oraz w umowie sprzedaży z 1984 r. Realizacja celu wywłaszczenia nastąpiła, ale na innej działce, zaś działki objęte wnioskiem o zwrot pozostawały poza liniami wyznaczającymi teren przeznaczony pod budowę kanalizacji i nie mieściły się w granicach realizacji inwestycji. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że jeśli cel wywłaszczenia zostanie precyzyjnie określony tak jak w tej sprawie w decyzji wywłaszczeniowej, nie jest dopuszczalne jego poszerzanie, odbiegające zasadniczo od pierwotnego celu wywłaszczenia, w oparciu o plan ogólny. To decyzja o wywłaszczeniu ustala, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana, a ustalenie braku jego realizacji, jako przesłanka zwrotu w rozumieniu art. 136 ust. 3 i art. 137 ust. 1 GospNierU, również następuje w odniesieniu do celu określonego w decyzji wywłaszczeniowej (zob. wyrok NSA z 19.5.2021 r., I OSK 1755/17, Legalis; wyrok NSA z 24.4.2020 r., I OSK 902/19, Legalis). Jednocześnie wskazano, że przez sporne działki przebiega kolektor kanalizacji sanitarnej, którego budowa została ukończona w 1976 r., czyli przed wywłaszczeniem spornych nieruchomości i w żaden sposób nie wykazano jej niezbędności do prawidłowego funkcjonowania kanalizacji i wodociągu wybudowanego w ramach inwestycji będącej przedmiotem niniejszego postępowania.
NSA za błędne uznał stanowisko zarówno organów, jak i Sądu I instancji, że późniejsze inne rozporządzenie nieruchomością wywłaszczoną nie oznacza spełnienia przesłanki zbędności nieruchomości. Za takim stanowiskiem przemawiałaby jedynie okoliczność, gdyby na całej nieruchomości lub znacznej jej części zrealizowano cel wywłaszczenia, ewentualnie gdyby realizacja celu wywłaszczenia była niezbędna bądź stanowiła element, bez którego realizacja celu nie byłaby możliwa, co nie ma miejsca w tej sprawie.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
