Opis stanu faktycznego

Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z 24.10.2017 r., II K 806/16, Legalis wydanym na posiedzeniu w następstwie uwzględnienia wniosku prokuratora złożonego w trybie art. 335 § 2 ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 534 ze zm.; dalej: KPK), oskarżoną A.K. uznał za winną popełnienia wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami pięciu czynów zakwalifikowanych z art. 286 § 1 i art. 297 § 1 w zw. z art. 11 § 2 oraz art. 286 § 1, art. 270 § 1 i art. 297 § 1 w zw. z art. 11 § 2 z art. 286 § 1 i art. 297 § 1 w zw. z art. 11 § 2 ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2345 ze zm.; dalej: KK), w odniesieniu do których przyjął, że trzy popełnione zostały w ramach ciągu przestępstw (art. 91 § 1 KK), orzekając na podstawie art. 91 § 2 KK karę 2 lat pozbawienia wolności i karę grzywny w wysokości 180 stawek dziennych w kwocie po 20 zł każda; oskarżoną M.L. uznał za winną popełnienia czynu z art. 286 § 1 i art. 297 § 1 w zw. z art. 11 § 2 KK, za który wymierzył karę 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 70 stawek dziennych w kwocie po 10 zł każda. Na podstawie art. 69 § 1 i art. 70 § 1 w zw. z art. 4 § 1 KK wykonanie kary łącznej pozbawienia wolności oskarżonej A.K. warunkowo zwiesił wyznaczając okres próby na 3 lata. Na podstawie art. 69 § 1 i art. 70 § 1 KK wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec M.L. również warunkowo zawiesił, wyznaczając okres próby na 2 lata. Na podstawie art. 46 § 1 KK zobowiązał oskarżoną A.K. do naprawienia szkody przez uiszczenie kwoty 14 984,90 zł i kwoty 2000 zł na rzecz firmy w W. oraz solidarnie z oskarżoną M.L. kwoty 6585,93 zł.

Wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron postępowania i uprawomocnił się 1.11.2017 r.

Od wyroku kasację w trybie art. 521 § 1 KPK w części dotyczącej orzeczenia obowiązku naprawienia szkody złożył na korzyść skazanych A.K. i M.L. Prokurator Generalny, zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 343 § 3, 6 i 7 w zw. z art. 335 § 2 KPK.

W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie wskazanej części dyspozytywnej wyroku Sądu Rejonowego w K.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanych, uchylił wyrok w zaskarżonej części.

Aktualne komentarze do Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja okazała się oczywiście zasadna w rozumieniu art. 535 § 5 KPK. Słusznie podniósł skarżący, że wyrok SR w K. w odniesieniu do skazanych jest wadliwy, ponieważ został wydany z rażącym i mającym istotny wpływ na treść orzeczenia naruszeniem przepisów prawa wskazanych w zarzucie kasacji, co skutkowało nieuprawnionym zobowiązaniem A.K. i M.L. na podstawie art. 46 § 1 KK do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem na rzecz firmy w W.

Jako że zaskarżony wyrok zapadł w trybie konsensualnym (art. 335 § 2 KPK), przed jego wydaniem konieczna była weryfikacja sprawy m.in. w zakresie tego, czy okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonych nie budzą wątpliwości, oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonych nie są sprzeczne z dokonanymi ustaleniami, a ich postawa wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Wobec kategorycznego brzmienia powyższego przepisu, jak również treści art. 343 § 3, 6, 7 KPK, obowiązkiem Sądu było wszechstronne zbadanie sprawy zarówno pod kątem zaistnienia przesłanek do wystąpienia z wnioskiem o skazanie w tym trybie, jak i w zakresie ustaleń faktycznych oraz zawinienia, a także zastosowanych przepisów prawa materialnego. Zauważyć przy tym należy, że kształt wniosku nie obliguje Sądu do jego uwzględnienia w zakresie pokrywającym się z tym, który sformułował oskarżyciel. Dokonując weryfikacji Sąd może uzależnić jego uwzględnienie od dokonania określonej, zaakceptowanej przez oskarżonych w nim zmiany. Natomiast stwierdzenie na płaszczyźnie czy to procesowej, czy materialnej wątpliwości, wyklucza procedowanie w przedmiocie odpowiedzialności karnej na posiedzeniu i skutkować musi rozpoznaniem sprawy na zasadach ogólnych.

Sąd Rejonowy w K. tym wymaganiom nie sprostał i wydał wyrok bez przeprowadzenia rozprawy, mimo że nie zostały spełnione warunki do uwzględnienia wniosku skierowanego na podstawie art. 335 § 2 KPK wobec oskarżonych A.K. i M.L.

Wadliwie dokonana przez oskarżyciela publicznego korekta wniosku złożonego w trybie art. 335 § 2 KPK wobec A.K. została uwzględniona przez Sąd Rejonowy w K., jednak zamiast kary jednostkowej roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności za czyny popełnione w warunkach ciągu przestępstw określonego w art. 91 § 1 KK, Sąd orzekł karę roku pozbawienia wolności. Niemniej orzeczona kara łączna 2 lat pozbawienia wolności zgodna jest z treścią porozumienia poczynionego pierwotnie z A.K. i nie była – z uwagi na kierunek kasacji – jej przedmiotem.

Zasadniczym problemem, którego nie dostrzegł Sąd meriti było to, że firma w W nie jest pokrzywdzonym czynami przypisanymi oskarżonym A.K. i M.L., a tym samym nie można uznać, by był to podmiot uprawniony do otrzymania na podstawie art. 46 § 1 rekompensaty szkody powstałej wskutek działania tych oskarżonych.

Definicję podmiotu pokrzywdzonego przestępstwem zawiera art. 49 § 1 i 2 KPK, który stanowi, że jest nim osoba fizyczna lub prawna albo też instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Bezpośredniość pokrzywdzenia zachodzi wówczas, gdy między czynem zawierającym przedmiotowe znamiona przestępstwa, a naruszeniem dobra danego podmiotu nie ma ogniw pośrednich. Dopiero zrealizowanie tego znamienia statuuje dany podmiot, przy wystąpieniu pozostałych wymaganych przesłanek, jako pokrzywdzonego i w konsekwencji legitymuje go do możności zasądzenia na jego rzecz obowiązku naprawienia przez oskarżonego szkody wyrządzonej przestępstwem. Oczywistym powodem wykluczającym wystąpienie takiej bezpośredniości będzie nabycie przysługującego pokrzywdzonemu roszczenia majątkowego wynikającego z popełnionego przestępstwa przez inny podmiot. Taka czynność dokonana na podstawie umowy cywilnoprawnej (cesji wierzytelności) skutkuje wprawdzie przeniesieniem roszczenia majątkowego, lecz nie pociąga za sobą zmiany podmiotu pokrzywdzonego przestępstwem. W takim wypadku wymagana przepisem art. 49 § 1 KPK bezpośredniość została zniwelowana, a nabywca wierzytelności od pokrzywdzonego ma prawo wyłącznie do roszczenia cywilnego względem oskarżonych. Nabywca wierzytelności nie jest także inną osobą uprawnioną w myśl art. 46 § 1 KK, ponieważ w przepisach procedury karnej występuje tylko jeden wyjątek od pojęcia pokrzywdzonego zawierającego przymiot bezpośredniości pokrzywdzenia z art. 49 § 1 KPK, który znajduje się w art. 49 § 3 KPK. Przepis ten wskazuje, że za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia.

Sąd Rejonowy w K. nie dostrzegł powyższych uwarunkowań, a w konsekwencji nie uwzględnił tego, że jedynym pokrzywdzonym w niniejszej sprawie, o czym mowa w opisie czynów zarzuconych i przypisanych oskarżonym, był pożyczkodawca – PKO Bank Polski S.A. z siedzibą w W., zaś firma w W, która nabyła wierzytelność od pokrzywdzonego banku na drodze cywilnoprawnej tego statusu posiadać nie może.

Konsekwencją powyższego uchybienia w zakresie stosownej kontroli merytorycznej wniosków prokuratora była rażąca obraza przepisu art. 46 § 1 KK. Oskarżone dopuściły się przestępstw na szkodę PKO Bank Polski S.A. z siedzibą w W., więc zasądzenie zaskarżonym wyrokiem środków kompensacyjnych w postaci obowiązku naprawienia szkody przez zapłatę na rzecz firmy w W kwot wymienionych w części dyspozytywnej wyroku nie znajdowało prawnego uzasadnienia. Szkoda wyrządzona podmiotowi bezpośrednio pokrzywdzonemu przestępstwami została natomiast zrekompensowana wskutek cesji wierzytelności. Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem obejmuje wyłącznie naprawienie tej szkody (w całości lub w części) i tylko w takim zakresie, w jakim nie została zrekompensowana (por. np. wyrok SN z 18.4.2007 r., III KK 470/06, Legalis; postanowienie SN z 21.2.2013 r., IV KK 332/12, Legalis).

W ramach podsumowania stwierdzić należało, że w świetle podniesionych powyżej okoliczności Sąd Rejonowy nie miał podstaw do uwzględnienia wniosków prokuratora złożonych w trybie art. 335 § 2 KK wobec A.K. i M.L.

Na kanwie rozpoznawanej sprawy urzeczywistniło się twierdzenie, że wydanie zaskarżonego wyroku niewątpliwie nastąpiło z rażącą i mającą wpływ na jego treść obrazą wskazanych w kasacji przepisów (art. 523 § 1 KPK). Jej implikacją było obciążenie oskarżonych obowiązkiem naprawienia szkody na podstawie art. 46 § 1 KK na rzecz podmiotu nieuprawnionego, niebędącego bezpośrednim pokrzywdzonym przypisanymi im przestępstwami. Mimo że wyrok został wydany w trybie konsensualnym, to jednak kierunek kasacji wnoszonej na korzyść oskarżonych, ustalenie, że wadliwość orzeczenia w istocie tkwi tylko w zakresie dotyczącym orzeczenia obowiązku naprawienia szkody oraz brak potrzeby dokonywania dodatkowych ustaleń, uzasadniał wniosek o uchylenie części dyspozytywnej wyroku Sądu Rejonowego w K., w zakresie zobowiązującym A.K. i M.L. do naprawienia szkody na podstawie art. 46 § 1 KK (zob. np. wyrok SN z 10.2.2017 r., IV KK 466/16, Legalis) bez konieczności wydawania tzw. rozstrzygnięcia następczego. Dlatego orzeczono jak w części dyspozytywnej, rozstrzygając ponadto o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art. 638 KPK. Nie ma najmniejszych wątpliwości, że mocna podstawa wniosku kasacyjnego Prokuratora Generalnego skutkowała słusznym rozstrzygnięciem Sądu Najwyższego.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →