­Procedowane zmiany w nieodpłatnej pomocy prawnej

Koniec z oświadczeniami o niemożności ponoszenia kosztów

Projekt nowelizacji przewiduje uchylenie art. 4 ust. 2-6 NieodpłPomPrU, zgodnie z którym osoby ubiegające się o pomoc mają obowiązek złożenia oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej porady. Także osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą nie będą musiały składać oświadczeń o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, taka zmiana jest podyktowana tym, że obowiązujące rozwiązanie nie stanowi skutecznego narzędzia do weryfikacji. Co więcej, złożenie takiego oświadczenia wiąże się z dyskomfortem, który ostatecznie zniechęca osoby będące w potrzebie do uzyskania bezpłatnej pomocy prawnej.

Możliwość udzielenia porady prawnej także na odległość

Zmiana art. 8 ust. 3 NieodpłPomPrU doprecyzowuje, że „udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się podczas dyżuru”. Ma on się odbywać w punkcie, w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu i trwać co najmniej 4 godziny dziennie, poza dniami, o których mowa w art. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. z 2025 r. poz. 296).

Powyższa modyfikacja jest związana z wprowadzeniem możliwości świadczenia pomocy prawnej na odległość, zaś wybór takiego rozwiązania należałby do adresata tej pomocy. Mowa tu o powszechnym dostępie do takiej formy, gdyż obecnie jest ona zarezerwowana dla zamkniętego kręgu osób, dotkniętych niepełnosprawnością ruchową lub trudnościami w komunikacji (art. 8 ust. 8 NieodpłPomPrU). Ponadto miałoby ono zostać rozszerzone także na czas poza epidemią, stanem zagrożenia epidemicznego oraz stanem nadzwyczajnym.

Oświadczenie beneficjenta

Ważnym elementem skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej jest oświadczenie złożone przez beneficjenta, że jest on świadomy uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej od osoby niebędącej adwokatem, radcą prawnym albo doradcą podatkowym, w formie dokumentowej. Mowa tu zatem o jakiejkolwiek formie – papierze, pliku pdf, krótkiej wiadomości tekstowej (SMS), e-mailu, faksie. Taki dokument nie musi być podpisany, ważne jest natomiast to, by było jasne, od kogo pochodzi.

Osoba ubiegająca się o nieodpłatną pomoc prawną lub poradnictwo prawne miałaby już w momencie zapisu dokonywać wyboru formy ich uzyskania – osobistej lub zdalnej. Takie rozwiązanie ma na celu skrócenie czasu oczekiwania na poradę, dostosowanie systemu do potrzeb beneficjentów czy skorzystanie z niej przez osoby znajdujące się poza granicami Polski.

Wydatki z budżetu państwa na pomoc prawną

Na trzy lata przed upływem 10 lat budżetowych wykonywania danej ustawy, Rada Ministrów ma obowiązek przedstawić Sejmowi projekt zmiany ustawy określającej wyrażone kwotowo maksymalne limity wydatków jednostek sektora finansów publicznych, na kolejnych 10 lat budżetowych wykonywania ustawy. Minister Finansów publikuje w Biuletynie Informacji Publicznej wytyczne, które zapewnią stosowanie jednolitych wskaźników makroekonomicznych stanowiących podstawę oszacowywania skutków finansowych projektowanej ustawy. Chodzi tu w szczególności o jednolite określanie maksymalnego limitu wydatków jednostek sektora finansów publicznych na dane zadanie, wyrażonego kwotowo, na okres 10 lat budżetowych wykonywania ustawy.

Etap legislacyjny

Projekt ustawy został skierowany do I-go czytania w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Zmiany co do zasady powinny wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, oprócz przepisów o wprowadzeniu porad zdalnych (art. 1 pkt 3, 4 i 7 projektu ustawy). Wejdą one w życie 1.7.2025 roku, co pozwoli na należyte przygotowanie powiatów do realizacji tego zadania zleconego.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →