Odstąpienie i domniemanie
Tacy przedsiębiorcy uzyskają, w stosunku do umów handlowych niepozostających w bezpośrednim związku z prowadzoną działalnością, prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa na zasadach określonych w ustawie z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 287). Zatem od 1 stycznia 2021 r. będą mogli np. zwrócić zakupiony w sieci sprzęt komputerowy w terminie 14 dni od jego otrzymania bez podawania przyczyny i bez ponoszenia dodatkowych kosztów.
Ponadto będą oni mogli powoływać się na treść domniemania prawnego określonego w art. 5562 KC. Zgodnie z nim, jeśli wada fizyczna rzeczy sprzedanej została stwierdzona przed upływem roku od dnia jej wydania przez sprzedawcę, to domniemywa się, że wada lub przynajmniej przyczyna jej powstania istniała już w chwili wydania towaru. Jeśli więc przedsiębiorca skorzysta w tym okresie z prawa z tytułu rękojmi, to sprzedawca będzie musiał wykazać, że do uszkodzenia towaru doszło z winy kupującego (aby uniknąć obniżenia ceny, naprawy czy wymiany towaru bądź zakwestionować możliwość odstąpienia od umowy). To istotna zmiana. Obecnie przedsiębiorca odkrywający wadę rzeczy po jej zakupie, aby skorzystać z rękojmi, musi już na wstępie niejako bronić się, udowodniając, że nie ponosi winy za powstanie wady.
Klauzule abuzywne
Najistotniejszą, w naszej ocenie, zmianą wynikającą z nowelizacji jest przyznanie jednoosobowym przedsiębiorcom prawa do powoływania się na tzw. klauzule abuzywne, tj. postanowienia nieuzgodnione indywidualnie w procesie zawierania umowy, kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszające jego interesy.
Dotąd przedsiębiorcy mogli powoływać się na zakaz stosowania takich klauzul na zasadzie wyjątku, jedynie przy zawieranych umowach ubezpieczenia. Po wejściu w życie zmian będą mogli kwestionować postanowienia umów zawartych po 31 grudnia br. mieszczące się w definicji klauzuli abuzywnej. W szczególności będą mogli powoływać się w sporach z kontrahentami na bezskuteczność postanowień umownych zgodnych z wzorcami zamieszczonymi w rejestrze klauzul niedozwolonych i wskazanymi w decyzjach prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów.
Wydaje się, że ta zmiana będzie miała istotne znaczenie dla szeregu umów, których zawarcie nie jest poprzedzone procesem negocjacji, co jest obecnie powszechną praktyką w kontaktach handlowych z bankami, operatorami sieci telefonicznych czy dostawcami gazu i energii elektrycznej.
Poza działalnością
Skorzystanie z opisanych uprawnień uzależnione będzie od możliwości zakwalifikowania umowy zawartej przez osobę prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą jako nieposiadającej dla niej charakteru zawodowego (interpretowanego w szczególności przez pryzmat zakresu działalności ujawnionego we wpisie do CEIDG). Tym samym nowe uprawnienia nie będą przysługiwać w odniesieniu do umów dotyczących usług i dostaw nabywanych dla celów wytworzenia produktów i usług, których dystrybucja stanowi przedmiot działalności. Dla przykładu prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą stolarz nadal nie będzie mógł skorzystać z rozszerzonej ochrony, nabywając narzędzia wykorzystywane do obróbki drewna, ale już tak, gdy kupi np. sprzęt komputerowy.
Wskazane kryterium będzie przy tym jedynym warunkiem skorzystania z nowych uprawnień. Bez znaczenia będzie skala i okres prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Jednak ustalenie jasnej granicy między zawodowym a niezawodowym charakterem umów zawieranych przez jednoosobowych przedsiębiorców może wywoływać duże wątpliwości. Sam ustawodawca, sugerując, że treść wpisu przedsiębiorcy do CEIDG nie stanowi wyłącznej podstawy określenia zakresu prowadzonej przez niego działalności, nie wskazuje żadnych dodatkowych kryteriów takiej oceny.
Wejście w życie nowych przepisów nie powinno uśpić czujności osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą w procesie zawierania umów niezwiązanych bezpośrednio z prowadzoną przez nie działalnością. Pomimo wprowadzonych zmian wciąż możliwe będzie bowiem ograniczenie lub nawet wyłączenie w treści takiej umowy odpowiedzialności ich kontrahenta z tytułu rękojmi. Ponadto, brak odpowiedniego zbadania rzeczy, jak też niezwłocznego zawiadomienia sprzedawcy o wadzie nadal będzie pozbawiał przedsiębiorcę uprawnień wynikających z przepisów o rękojmi za wady rzeczy sprzedanej.
Oferty do analizy
Wejście w życie opisanych zmian wymaga odpowiedniego przygotowania po stronie kontrahentów jednoosobowych przedsiębiorców. Zakres takich prac powinien objąć przede wszystkim przegląd dokumentacji ofertowej kierowanej do tych przedsiębiorców (ze szczególnym uwzględnieniem formularzy, ogólnych warunków umów oraz taryf opłat i prowizji) i dostosowanie ich treści do nowego stanu prawnego. Ponadto, treść i zakres zmian powinny zostać przedstawione osobom odpowiedzialnym za kontakty z osobami prowadzącymi jednoosobową działalność gospodarczą, tak aby uniknąć nieporozumień związanych z korzystaniem przez przedsiębiorców jednoosobowych z nowych uprawnień.
Mariusz Kamiński jest Counsel w PwC Legal
