Pułapka na firmy z dobrym sercem

Zwykli Polacy, ale też tysiące polskich przedsiębiorców bardzo angażują się w pomoc ofiarom trwającej już prawie miesiąc wojny w Ukrainie. Żeby wspomóc uchodźców, firmy nie tylko przekazują własne zapasy, ale i specjalnie wydają pieniądze na zakupy. Większość nie zastanawia się nad konsekwencjami podatkowymi. A te są bardzo poważne, zwłaszcza w VAT.

Czubek góry

Część przedsiębiorców już się przekonuje, że rozwiązania podatkowe wprowadzone w związku z agresją Rosji na Ukrainę niekonieczne przystają do rzeczywistości.

– Mamy już sygnały od firm działających w grupach, w skład których wchodziły spółki z Ukrainy. One już mają problem z podatkowym rozliczeniem bezpośredniej pomocy oferowanej pracownikom, którzy zostali ewakuowani z Ukrainy. Dla firm, które zapewniają im mieszkanie i wsparcie finansowe, nie jest to neutralne podatkowo. Regulacje wprowadzone niedawno w PIT i CIT pozwalają na rozliczenie takich wydatków w koszty, ale nie, gdy pomoc kierowana jest bezpośrednio do potrzebujących – tłumaczy Sławomir Mikołajuk, radca prawny w DLA Piper Giziński Kycia sp.k.

A to zaledwie czubek góry lodowej. Większy problem jest z VAT.

– Co prawda rząd wprowadził zerową stawkę VAT na nieodpłatną pomoc dla ofiar wojny w Ukrainie, ale podatnik, żeby ją zastosować, musi podpisać umowę z jednym z trzech beneficjentów. Na liście nie ma organizacji pożytku publicznego tzw. NGO, za pośrednictwem których w dużej mierze kierowane jest wsparcie. A i to nie załatwia największego problemu – podkreśla Michał Wojtas doradca podatkowy, wspólnik w kancelarii Wojtas i Zając.

A chodzi o rozliczenie VAT od towarów przekazywanych bezpośrednio potrzebującym. W obecnych przepisach o VAT nie ma specjalnych rozwiązań na wypadek wojny. A to oznacza, że w grę wchodzą dotychczasowe zasady.

– Jeśli firma zdecydowała się przekazać nieodpłatnie np. żywność, przy zakupie której odliczyła VAT, to musi naliczyć go przy darowiźnie – wyjaśnia Michał Wojtas.

Tak samo uważa Sławomir Mikołajuk i dodaje, że problemem może też być w ogóle prawo do odliczenia VAT.

– W początkowej fazie wojny firmy przekazywały nieodpłatnie towary zakupione pierwotnie do działalności. W tym przypadku prawo do odliczenia nie powinno być kwestionowane, ale pojawi się konieczność zapłacenia VAT przy darowiźnie. Obecnie, kiedy wiele firm robi już zakupy z myślą o wsparciu potrzebujących z Ukrainy, pojawi się problem z odliczeniem podatku od takich zakupów. Fiskus łatwo uzna, że nie jest spełniony podstawowy warunek odliczenia, czyli związek z działalnością opodatkowaną – zauważa Sławomir Mikołajuk.

Te obawy potwierdza Tomasz Siennicki, doradca podatkowy, wspólnik w kancelarii KNDP Kolibski Nikończyk Dec&Partnerzy. W jego ocenie dobre byłoby szybkie wprowadzenie zerowej stawki VAT na wszystkie nieodpłatne dostawy i świadczenia, których celem jest pomoc dla poszkodowanych działaniami wojennymi.

– To pozwoliłoby uniknąć negatywnych skutków w VAT. Stawka 0 proc. daje bowiem prawo do odliczenia podatku – przypomina Tomasz Siennicki.

Pomóc w pomaganiu

Zmiany podatkowe są pilne i niezbędne.

– Trzeba co najmniej rozszerzyć 0 stawkę VAT na nieodpłatne przekazanie na rzecz NGO – postuluje Michał Wojtas.

Robert Dudkowiak, radca prawny z kancelarii RDK, dodaje, że ustawodawca powinien docenić trud, jaki biorą na siebie przedsiębiorcy, odciążając państwo i samorządy.

– Podatnicy muszą jednak mieć pewność, że za rok, dwa czy pięć nie trafią na celownik skarbówki i nie zapłacą za swoje dobre serce – konkluduje Robert Dudkowiak.