Reforma orzecznictwa lekarskiego w 2025 r.

Obecny stan prawny

Orzecznictwo lekarskie w Polsce opiera się na licznych aktach prawnych, w tym na:

1. ustawie z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497; dalej: SysUbSpołU);
2. ustawie z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631);
3. rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z 14.12.2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2711).

Regulacje te, choć kluczowe dla funkcjonowania systemu, charakteryzują się znacznym rozproszeniem i niejednoznacznością. Taki stan rzeczy utrudnia zarówno interpretację przepisów, jak i ich skuteczne stosowanie.

Dodatkowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS) zmaga się z poważnymi problemami kadrowymi – obecnie aż 40% etatów lekarzy orzeczników pozostaje nieobsadzonych, a średni wiek zatrudnionych specjalistów przekracza 60 lat. Przyczyną tej sytuacji jest m.in. brak konkurencyjności wynagrodzeń oferowanych przez ZUS w porównaniu z sektorem prywatnym.

Długie kolejki do uzyskania orzeczenia, będące konsekwencją niedoboru lekarzy, mają istotny wpływ na życie osób oczekujących na decyzję. Orzeczenia są podstawą do uzyskania świadczeń, które dla wielu rodzin stanowią jedyne źródło utrzymania. Każde opóźnienie w procesie wydania orzeczenia przekłada się na realne problemy finansowe i życiowe obywateli.

Cele reformy

Projektowane zmiany w systemie orzecznictwa lekarskiego są odpowiedzią na wyzwania współczesnego rynku pracy, oczekiwania społeczne oraz potrzeby poprawy organizacji i efektywności działań ZUS.

Reforma ma na celu:

1. skrócenie czasu oczekiwania na orzeczenie;
2. standaryzację i ujednolicenie procesu orzekania;
3. zwiększenie konkurencyjności warunków zatrudnienia lekarzy orzeczników;
4. elektronizację i cyfryzację procesów związanych z wydawaniem orzeczeń;
5. usprawnienie nadzoru i kontroli jakości orzeczeń.

Kompleksowa standaryzacja przepisów

Nowelizacja zakłada wprowadzenie kompleksowej i jednolitej regulacji zasad i trybu wydawania orzeczeń dla celów ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, innych świadczeń należących do właściwości ZUS oraz dla celów realizacji zadań zleconych ZUS na podstawie innych ustaw, a także kontroli orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.

Zaproponowane rozwiązanie przyczyni się do:

1. standaryzacji postępowania orzeczniczego we wszystkich rodzajach spraw niezależnie od celu, dla którego jest wydawane orzeczenie;
2. przejrzystości regulacji prawnych w tym zakresie, wobec aktualnego rozproszenia i różnego brzmienia przepisów w wielu aktach prawnych.

Projektowane regulacje pozostają bez wpływu na określone w obowiązujących przepisach prawa warunki ustalania prawa do świadczeń.

Określenie warunków zatrudniania lekarzy na potrzeby orzecznictwa lekarskiego

Nowelizacja przewiduje zmiany zasad zatrudniania, wynagradzania oraz kwalifikacji wymaganych od lekarzy orzekających w ZUS przez określenie warunków ich zatrudniania. Zakłada się m.in.:

1. wprowadzenie elastycznych form współpracy stosowanych w praktyce przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych, tj. lekarze orzecznicy będą mogli wykonywać pracę na podstawie umowy o pracę albo umowy o świadczenie usług;
2. wprowadzenie regulacji, zgodnie z którymi zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego lekarzy orzecznictwa lekarskiego zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zostaną określone w SysUbSpołU oraz w rozporządzeniu wydanym na podstawie przepisów tej ustawy przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego;
3. wprowadzenie zmian w zakresie kwalifikacji wymaganych od lekarzy orzeczników, tj. możliwość zatrudniania poza lekarzami specjalistami, również lekarzy nieposiadających tytułu specjalisty.

Tworzenie centrów orzeczniczych

Reforma zakłada konsolidację zadań związanych z wydawaniem orzeczeń oraz realizacją bezpośredniego nadzoru nad orzekaniem w centrach orzeczniczych obejmujących właściwość jednego lub więcej niż jednego oddziału ZUS, z zachowaniem możliwości wydawania orzeczeń w oddziale ZUS podlegającym pod centrum orzecznicze.

Centra orzecznicze będą tworzone na mocy wewnętrznych aktów prawnych wydawanych przez Prezesa ZUS. Siedziby i właściwość terytorialna centrów będzie określana z uwzględnieniem dostępności dla osób zainteresowanych i potrzeby zapewnienia odpowiedniej obsady kadrowej.

Co istotne, w celu uelastycznienia i usprawnienia pracy lekarza orzecznika proponuje się również wdrożenie nowego modelu organizacji pracy lekarza, w którym lekarz orzekający będzie wspierany przez asystenta medycznego w czynnościach technicznych i administracyjnych, związanych z przygotowaniem dokumentacji oraz wprowadzaniem danych do systemów informatycznych w procesie wydawania orzeczenia.

Jednoosobowe orzekanie

W ramach usprawnienia procedur proponuje się, aby zarówno w pierwszej instancji, jak i w drugiej instancji, wskutek złożenia zarzutu wadliwości lub sprzeciwu, orzeczenia były wydawane jednoosobowo. Proponowane rozwiązanie umożliwi efektywne wykorzystanie kadr medycznych przy jedoczesnym zagwarantowaniu możliwości ponownego rozpatrzenia sprawy w ramach postępowania prowadzonego przed ZUS, z niezbędnymi gwarancjami bezstronności.

W celu zagwarantowania najwyższej jakości wydawanych orzeczeń, w aktach wykonawczych zostaną określone wskazania, które powinny być uwzględniane przy wyznaczaniu lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia sprawy, m.in. posiadana przez lekarza specjalizacja oraz potrzeba dokonania prawidłowej i kompleksowej oceny okoliczności wynikających z celu, dla którego wydawane jest orzeczenie.

Nadzór i kontrola jakości

Zwierzchni nadzór nad orzecznictwem lekarskim będzie sprawowany przez Naczelnego Lekarza ZUS. W kontroli jakości orzeczeń lekarskich będą go wspierać inspektorzy nadzoru. Mechanizmy takie jak możliwość uchylenia wadliwego orzeczenia oraz skierowanie sprawy do ponownego rozpatrzenia mają zapewnić najwyższy poziom merytoryczny wydawanych decyzji.

Projektowana regulacja szczegółowo uregulowała zakres i środki nadzoru, w tym w szczególności uprawnienia do kontroli wydawanych orzeczeń pod względem ich zgodności ze stanem faktycznym, zasadami orzekania, zebranymi dokumentami oraz z przepisami dotyczącymi orzekania dla celów ustalania uprawnień do świadczeń.

Przyjęte rozwiązania mają na celu w szczególności:

1. zapewnienie prawidłowości ustaleń orzeczniczych dokonywanych przez lekarzy orzeczników i specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne;
2. ujednolicenie stosowania zasad orzecznictwa we wszystkich rodzajach spraw prowadzonych przez lekarzy orzeczników i specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne;
3. eliminowanie wadliwych orzeczeń wydanych przez lekarzy orzeczników lub specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne, przez kierowanie spraw do ponownego rozpatrzenia w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w ustaleniach orzeczniczych.

Etap legislacyjny

Projekt skierowano do opiniowania. Większość przepisów ustawy wejdzie w życie 1.1.2025 r.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →