Różnicowanie stawki opłat za śmieci

Opis stanu faktycznego

W dniu 14.1.2020 roku Rada Gminy Jeleniewo podjęła uchwałę nr XII.73.2020 w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki tej opłaty (Dz.U. Województwa Podlaskiego z 2020 r. poz. 450). Powyższa uchwała został podjęta na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15, art. 40 ust. 1 i art. 41 ust. 1 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713 ze zm.; dalej jako SamGmU) oraz art. 6j ust. 2, 2a i 3b, art. 6k ust. 1–4a ustawy z 13.9.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku gminach (Dz.U. z 2020 r., poz. 1439; dalej jako CzystGmU).

W przedmiotowej uchwale w § 1 wskazano, że opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi podbieranymi przez Gminę Jeleniewo od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy ponoszona będzie od gospodarstwa domowego. Następnie w § 2 ust. 1, 2 i 3 uchwały Rada Gminy dokonała zróżnicowania stawek opłaty w zależności od ilości osób w gospodarstwie domowym, rozróżniając opłatę za odbiór odpadów gromadzonych w sposób selektywny oraz nieselektywny.

Na powyższą uchwałę, Prokurator Rejonowy w S. wywiódł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, zarzucając istotne naruszenie prawa, a mianowicie:

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku na rozprawie w dniu 7.10.2020 r. sprawy ze skargi Prokuratora Rejonowego w S. na uchwałę Rady Gminy Jeleniewo z 14.1.2020 r. Nr XII.73.2020 w przedmiocie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki tej opłaty stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały w § 2 ust. 1, 2 i 3 oraz § 3 ust. 2.

Z uzasadnienia Sądu

W ustawie z 25.3.2013 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2013 r. poz. 228) dodano ust. 4 do art. 6k. Stanowił on, że rada gminy określając warunki opłat zgodnie z metodą, o której mowa w art. 6j ust. 1 i 2, może różnicować stawki opłat, wprowadzać zwolnienia przedmiotowe, ustanawiać dopłaty dla właścicieli nieruchomości, o których mowa w art. 6c ust. 1, spełniających ustalone przez nią kryteria lub określić szczegółowo zasady ustalania tych opłat. Ustawa z 28.11.2014 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 87) znowelizowała brzmienie przepisu art. 6k ust. 4 stanowiąc, że rada gminy w drodze uchwały może zwolnić w całości lub części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (…) Mocą ustawy z 11.9.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1793), art. 6k ust. 4 otrzymał nowe brzmienie, zgodnie z którym rada gminy, w drodze uchwały może zwolnić w całości lub części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (…) lub rodziny wielodzietne o których mowa w ustawie o Karcie Dużej Rodziny (…).

Przedstawione powyżej brzmienie przepisy pozwala na konstatację, iż w stanie prawnym od 1.2.2015 r., ale także w stanie prawnym obowiązującym w dacie podjęcia uchwały, niezależnie od przyjętej metody ustalania opłat brak jest podstaw do różnicowania stawki w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym. Metoda „od gospodarstwa domowego” dopuszcza zróżnicowanie stawek uzależniając je od przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem. Jest więc zróżnicowaniem dochodowym, a nie liczbowym, pod którym kryje się liczba osób składających się na dane gospodarstwo domowe.

Pomimo częściowej zmiany przepisu art. 6k ust. 4 CzystGmU nadal zachowuje aktualność w swej istocie pogląd zaprezentowany w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6.5.2016 r., II FSK 16/16, zgodnie z którym: „Z żadnej regulacji CzystGmU nie wynika również upoważnienie dla rady gminy do wprowadzenia w ramach metody wymienionej w art. 6j ust. 2 CzystGmU, dodatkowego kryterium, jakim jest podział gospodarstw domowych na kategorie zależne od liczby osób w nich zamieszkujących i zróżnicowanie na tej podstawie wysokości stawki opłaty.”. W orzeczeniu z 19.2.2019 r., II FSK 3267/18, NSA podkreślił, że o ile w okresie do 31.1.2015 r. jako dopuszczalne należało uznać stosowanie kryterium wielkości gospodarstwa domowego, o tyle po tej dacie stosowanie takiego kryterium nie było już możliwe. Sąd w tut. składzie stanowisko to podziela.

Ocena zaskarżonej uchwały prowadzi do wniosku, że uchwała ta narusza wskazane powyżej przepisy prawa, tj. art. 6k ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 6j ust. 2 i ust. 2a CzystGmU. Rada gminy zdecydowała, że opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi będzie ustalana na podstawie metody określonej w art. 6j ust. 2, 2a i 3b oraz art. 6k ust. 1, 3 i 4 a ustawy. Wobec tego obowiązana była do ustalenia stawek opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego z uwzględnieniem miesięcznego przeciętnego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem przy uwzględnieniu okoliczności, czy odpady komunalne są zbierane i odbierane w sposób selektywny. W zaskarżonej uchwale Rada wprawdzie uzależniła stawki opłaty od okoliczności, czy odpady są zbierane i odbierane w sposób selektywny, ale ponadto wprowadziła zróżnicowanie tej opłaty od ilości osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego (gospodarstwa domowe do 2 osób, od 3 do 5 osób oraz liczące 6 i więcej osób), pomimo braku już w art. 6k ust. 4 ustawy prawa do „różnicowania” stawek. Tymczasem żadna z metod nie przewidywała zróżnicowania opłat od ilości osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego, tak jak uczynił to organ gminy. Zmiana dokonana przez ustawodawcę art. 6k ust. 4 wyeliminowała możliwość różnicowania stawek z uwzględnieniem liczby osób w gospodarstwie domowym począwszy od 1.2.2015 r.

Zdaniem tut. Sądu, regulowanie metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami w sposób odmienny niż uczynił to ustawodawca stanowi naruszenie ustawowego upoważnienia zawartego w art. 6k ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 6j ust. 2 i ust. 2a CzystGmU. (…)

Nadto w zaskarżonej uchwale ustalono stawkę podwyższoną ryczałtową za gospodarowanie odpadami komunalnymi od nieruchomości, na której znajduje się domek letniskowy lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, gdy właściciel nie wypełnia obowiązku zbierania odpadów w sposób selektywny w wysokości 299,00 zł. Stawka ta jest stawką podwyższoną w stosunku do stawki określonej w § 3 ust. 1 zaskarżonej uchwały.

Stawki podwyższone zgodnie z art. 6k ust. 3 CzystGmU winny być określone w wysokości nie niższej niż dwukrotna wysokość i nie wyższej niż czterokrotna wysokość stawki ustalonej przez radę gminy odpowiednio na podstawie art. 6k ust. 1 albo w art. 6j ust. 3b.

Tymczasem rada gminy ustaliła stawkę podwyższoną w wysokości niższej niż dwukrotna wysokość stawki podstawowej, tj. w wysokości 299,00 zł, gdy wysokość stawki podstawowej wynosi 159,00 zł.