- Ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (druk UC101; dalej: Projekt) ma na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 305, str. 17);
- Projekt Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej datowany jest na 6.4.2022 r. W konsekwencji zainteresowania społecznego i zgłoszenia wielu uwag zostały w nim wprowadzone zmiany systemowe.
Informacja o naruszeniu prawa
Projekt przewiduje, że ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa określać będzie m.in.:
- warunki objęcia ochroną osób zgłaszających lub publicznie ujawniających informacje o naruszeniach prawa;
- środki ochrony osób zgłaszających lub publicznie ujawniających informacje o naruszeniach prawa;
- zasady ustalania wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych;
- zasady zgłaszania naruszeń prawa Rzecznikowi Praw Obywatelskich albo organowi publicznemu.
Informacją o naruszeniu prawa będzie informacja, w tym uzasadnione podejrzenie, dotyczące zaistniałego lub potencjalnego naruszenia prawa, do którego doszło lub prawdopodobnie dojdzie w organizacji, w której zgłaszający będzie pracował, pracuje lub pracował, lub w innej organizacji, z którą zgłaszający utrzymuje lub utrzymywał kontakt w kontekście związanym z pracą, lub informacją dotyczącą próby ukrycia takiego naruszenia prawa. Zgodnie z Projektem naruszeniem prawa będzie działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa, dotyczące m.in.: zamówień publicznych, usług, produktów i rynków finansowych, przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, ochrony środowiska, ochrony konsumentów czy ochrony prywatności i danych osobowych.
Projekt wskazuje, że zgłaszającym, czyli osobą, która zgłosi lub ujawni publicznie informację o naruszeniu prawa, uzyskaną w kontekście związanym z pracą, będzie m.in.: pracownik, pracownik tymczasowy, osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, np. na podstawie umów cywilnoprawnych, a także stażysta, praktykant lub wolontariusz. Zgłaszający podlegać będzie szczególnej ochronie. Nie będą mogły być wobec niego podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań. W przypadku, kiedy zgłaszający jest pracownikiem, nie mogą być w stosunku do niego podejmowanie działania polegające np. na:
- odmowie nawiązania stosunku pracy;
- wypowiedzeniu lub rozwiązaniu bez wypowiedzenia stosunku pracy;
- obniżeniu wysokości wynagrodzenia za pracę;
- wstrzymaniu awansu albo pominięciu przy awansowaniu;
- pominięciu przy przyznawaniu innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą lub obniżeniu wysokości tych świadczeń;
- przeniesieniu pracownika na niższe stanowisko pracy;
- zawieszeniu w wykonywaniu obowiązków pracowniczych lub służbowych.
Zgłoszenie wewnętrzne i zgłoszenie zewnętrzne
Projekt przewiduje, że możliwe będzie dokonywanie zgłoszeń wewnętrznych lub zewnętrznych. Obu zgłoszeń będzie można dokonać w postaci papierowej lub elektronicznej.
Zgłoszeniem wewnętrznym będzie przekazanie informacji o naruszeniu prawa podmiotowi prawnemu. Przepisy dotyczące zgłoszeń wewnętrznych będą stosowane wobec podmiotu prawnego, na rzecz którego pracę wykonuje co najmniej 50 osób. Podmiot prawny będzie zobowiązany do ustalenia wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych. W przypadku podmiotów, na rzecz których pracę wykonuje mniej niż 50 osób, ustalanie procedury będzie dobrowolne. Będzie ono możliwe po dokonaniu konsultacji z zakładową organizacją związkową lub z przedstawicielami osób świadczących pracę, jeżeli w podmiocie prawnym nie działa zakładowa organizacja związkowa. Procedura wchodzić będzie w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania jej do wiadomości w sposób przyjęty w danym podmiocie prawnym.
Projekt ustawy określa także szczegółowo elementy, które będą musiały się znaleźć w procedurze wewnętrznej. Mowa tu o określeniu:
- wewnętrznej jednostki organizacyjnej, osoby w ramach struktury organizacyjnej podmiotu prawnego lub podmiotu zewnętrznego, upoważnionych przez podmiot prawny do przyjmowania zgłoszeń;
- sposobów przekazywania zgłoszeń przez zgłaszającego wraz z jego adresem do kontaktu;
- obowiązku podjęcia, z zachowaniem należytej staranności, działań następczych.
Realizacja obowiązku ustalenia procedury wewnętrznej przez podmioty prywatne, na rzecz których pracę wykonuje co najmniej 50 i mniej niż 250 osób, ma nastąpić do 17.12.2023 r.
Zgłoszeniem zewnętrznym będzie przekazanie informacji o naruszeniu prawa RPO lub organowi publicznemu. Przy czym organem publicznym, do którego będzie można zgłaszać informacje o naruszeniu prawa, będą: naczelne i centralne organy administracji rządowej, organy państwowe, organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego, regionalne izby obrachunkowe, Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Komendant Główny Straży Pożarnej oraz Urząd Komisji Nadzoru Finansowego.
Zgłaszający będzie mógł dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego.
Obowiązkiem RPO będzie po pierwsze ustalenie procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych. Rzecznik zobowiązany będzie do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych o naruszeniach prawa, dokonywania ich wstępnej weryfikacji i przekazywania organom publicznym, właściwym do podjęcia działań następczych: w celu oceny prawdziwości zarzutów zawartych w zgłoszeniu oraz, w stosownych przypadkach, w celu przeciwdziałania naruszeniu prawa będącemu przedmiotem zgłoszenia, w tym przez postępowanie wyjaśniające, wszczęcie kontroli lub postępowania administracyjnego, wniesienie oskarżenia, działanie podjęte w celu odzyskania środków finansowych lub zamknięcie wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych lub procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych i podejmowania działań następczych. Organy publiczne będą zobowiązane do ustalenia procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych oraz podejmowania działań następczych. Zgodnie z Projektem organ publiczny będzie dokonywał wstępnej weryfikacji zgłoszenia zewnętrznego, następnie przyjmował zgłoszenie zewnętrze dotyczące naruszeń w dziedzinie należącej do zakresu działania tego organu, lub przekazywał zgłoszenie zewnętrzne do organu publicznego właściwego do podjęcia działań następczych. Ponadto organ będzie zobowiązany do podjęcia działań naprawczych.
Realizacja obowiązków ustalenia procedury zewnętrznej przez RPO i organy publiczne ma nastąpić w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy. Vacatio legis dla ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa to 2 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
