RRSO a sankcja kredytu darmowego

Stan faktyczny

Słowacki spór pomiędzy dwoma konsumentami (dalej: Kredytobiorcy), a Bankiem, dotyczył żądania stwierdzenia nieważności niektórych warunków umowy o kredyt i stwierdzenia, że dany kredyt jest wolny od odsetek i opłat. W tej umowie przewidziano, że zostaje ona „zawarta na czas określony do momentu całkowitego uregulowania wszelkich stosunków powstałych w związku z udzielonym kredytem”. Kredytobiorcy uznali, że to ostatnie postanowienie jest „niejasne” i zastępuje obowiązkowe wskazanie okresu obowiązywania umowy o kredyt. Ponadto wskazali oni, że umowa nie zawierała założeń przyjętych do obliczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO).

Sąd odsyłający powziął wątpliwości, co do obowiązku wyraźnego określenia czasu trwania umowy o kredyt oraz założeń przyjętych do obliczenia RRSO w świetle dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. UE L z 2008 r. Nr 133, s. 66).

Stanowisko TS

Czas obowiązywania umowy

Zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2008/48/WE w umowie o kredyt w sposób jasny i zwięzły określa się okres obowiązywania umowy o kredyt. Trybunał wypowiedział się już bardziej szczegółowo w przedmiocie zakresu tego wymogu w odniesieniu do wskazania w umowie o kredyt kwoty, liczby i częstotliwości płatności, jakich ma dokonać konsument, zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. h) tej dyrektywy 2008/48/WE. Trybunał orzekł bowiem, że celem tego ostatniego przepisu jest zapewnienie, aby konsument znał datę, w której każda płatność, jakiej należy dokonać, staje się wymagalna. W konsekwencji, w wypadku, gdy warunki tej umowy pozwalają konsumentowi na ustalenie bez trudności i z pewnością dat tych płatności, cel ten jest urzeczywistniony (wyrok TS z 9.11.2016 r., Home Credit Slovakia, C-42/15, Legalis, pkt 48, 49). Trybunał uznał zatem, że art. 10 ust. 2 lit. h) dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż nie jest konieczne, aby umowa o kredyt zawierała wskazanie poszczególnych terminów płatności, jakiej ma dokonać konsument, poprzez wskazanie konkretnej daty, o ile warunki tej umowy pozwalają owemu konsumentowi na ustalenie bez trudności i z pewnością dat tych płatności (wyrok C-42/15, pkt 50).

W niniejszej sprawie sporna umowa nie określa wyraźnie okresu jej obowiązywania, lecz wskazuje liczbę miesięcznych rat do zapłaty przez kredytobiorców, a także termin wymagalności pierwszej i ostatniej z tych rat. Trybunał stwierdził, że okres obowiązywania takiej umowy pozostaje w ścisłym związku z pełnym wykonaniem zobowiązań przez każdą ze stron tej umowy, a zatem zasadniczo z uwolnieniem kapitału przez kredytodawcę i z całkowitą spłatą kredytu przez kredytobiorcę.

Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego będzie należało uwzględnienie wszystkich warunków zawartych w rozpatrywanej umowie, w szczególności tych, które wskazują liczbę miesięcznych rat do zapłaty oraz termin płatności pierwszej i ostatniej miesięcznej raty przewidzianej do spłaty kredytu, a także ewentualnych innych warunków przewidujących obowiązki stron, w celu stwierdzenia, czy wszystkie te warunki pozwalają w niniejszym przypadku konsumentowi na ustalenie okresu obowiązywania tej umowy bez trudności i z pewnością.

Trybunał orzekł, że art. 10 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż umowa o kredyt nie musi bezwzględnie wskazywać w sposób wyraźny okresu jej obowiązywania, o ile warunki tej umowy pozwalają konsumentowi na ustalenie tego okresu bez trudności i z pewnością.

RRSO

Zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy 2008/48/WE w umowie o kredyt podaje się w sposób jasny i zwięzły RRSO oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta, obliczone w chwili zawarcia umowy o kredyt, przy czym należy również podać wszystkie założenia przyjęte do obliczenia tej stopy. W art. 19 ust. 3 dyrektywy 2008/48/WE uregulowano, że obliczenia RRSO dokonuje się przy założeniu, że umowa o kredyt będzie obowiązywać przez uzgodniony okres oraz że kredytodawca i konsument wywiążą się ze swoich zobowiązań w terminach określonych w umowie o kredyt. Zgodnie z art. 19 ust. 4 dyrektywy 2008/48/WE, w przypadku umów o kredyt zawierających klauzule zezwalające na zmiany stopy oprocentowania kredytu i, w stosownych przypadkach, zmiany opłat zawartych w RRSO, lecz niemożliwych do określenia w chwili dokonywania obliczeń, RRSO wylicza się w oparciu o założenie, że stopa oprocentowania kredytu i inne opłaty pozostaną niezmienione w stosunku do początkowego poziomu i że będą miały zastosowanie do końca okresu obowiązywania umowy o kredyt. W art. 19 ust. 5 dyrektywy 2008/48/WE przewidziano, że w razie potrzeby do obliczenia RRSO można zastosować dodatkowe założenia określone w załączniku I dyrektywy 2008/48/WE. Załącznik ten określa w części II lit. a)–j) różne dodatkowe założenia niezbędne do obliczenia RRSO. Ponadto, obowiązek wskazania założeń przyjętych do obliczenia RRSO za pomocą reprezentatywnego przykładu jest przewidziany również w art. 5 ust. 1 lit. g) i art. 6 ust. 1 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE jako wymóg dotyczący informacji udzielanych przed zawarciem umowy. Wskazanie na etapie poprzedzającym zawarcie umowy różnych założeń użytych do obliczenia RRSO pozwala, w ocenie TS, wprowadzić w życie cel wymieniony w art. 5 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE dotyczący informacji potrzebnych do porównania różnych ofert, aby umożliwić konsumentowi podjęcie decyzji w kwestii zawarcia umowy o kredyt przy pełnej znajomości faktów, przy czym porównanie to należałoby przeprowadzić z uwzględnieniem RRSO na podstawie różnych okresów ofert będących do dyspozycji tego konsumenta (wyrok TS z 16.7.2020 r., Soho Group, C-686/19, Legalis, pkt 48).

Odnośnie obowiązku wskazania tych różnych założeń w umowie o kredyt zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy 2008/48/WE, z orzecznictwa TS, wynika, że obowiązek ten ma na celu zapewnienie, aby konsument był w stanie zapoznać się ze swoimi prawami i obowiązkami (wyrok TS z 9.9.2021 r., Volkswagen Bank i in., C-33/20, C‑155/20 i C‑187/20, Legalis, pkt 70). Wzmianka ta powinna zatem umożliwić konsumentowi sprawdzenie, czy RRSO została obliczona przez przedsiębiorcę w sposób prawidłowy, a jeśli nie, dochodzenie jego praw, w szczególności prawa do odstąpienia od umowy przewidzianego w art. 14 dyrektywy 2008/48/WE.

Trybunał stwierdził, że brak wskazania w umowie o kredyt założeń przyjętych do obliczenia RRSO może pozbawić konsumenta możliwości dokonania oceny ciążącego na nim zobowiązania, ustanowiona w prawie krajowym sankcja pozbawienia kredytodawcy prawa do odsetek i kosztów powinna zostać uznana za proporcjonalną w rozumieniu art. 23 dyrektywy 2008/48/WE (wyrok C-42/15, pkt 71).

Trybunał orzekł, że art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż założenia przyjęte do obliczenia RRSO muszą być wyraźnie wskazane w umowie o kredyt i nie wystarczy w tym względzie, aby konsument mógł je sam zidentyfikować, analizując warunki tej umowy.

Komentarz

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →