Skarga kierowców na Ubera – niezgodność algorytmów z prawem

Podstawa skargi

Wnioskodawcy indywidualnie otrzymali wiadomość od Uber informującą ich, że ich konto kierowcy zostało dezaktywowane, ponieważ Uber ustalił, że naruszyli obowiązujące warunki Ubera (m.in. umowę partnerską, umowę o świadczenie usług oraz wytyczne dla społeczności) i w zw. z tym są winni nieuczciwych działań. Uber uniemożliwił ustosunkowanie się kierowców do dezaktywacji konta, zatem de facto do zwolnienia, bowiem nie wskazał szczegółów okoliczności sprawy.

Kierowcy pismem z 9.9.2020 r., zawnioskowali do Ubera o cofnięcie dezaktywacji ich kont i o podjęcie wszelkich innych działań w celu umożliwienia im wznowienia pracy dla Uber. Zdaniem wnioskodawców doszło do naruszenia przepisów, w ramach art. 13, 14 i 22 ust. 1 RODO. Uber nie uwzględnił powyższego i stwierdził, że decyzje nie zostały podjęte wyłącznie na podstawie automatycznego przetwarzania danych osobowych, ponieważ podejrzane działania kierowców zostały ocenione przez innych pracowników Ubera, a zatem Uber nie widzi powodu, aby cofać dezaktywację wnioskodawców.

Wobec tego kierowcy zwrócili się do sądu ze skargą. Wnioskodawcy wnieśli m.in. o unieważnienie decyzji podjętej przez Ubera, tj. cofnięcie dezaktywacji kont Uber Driver, zapłatę odszkodowania za szkody materialne i niematerialne poniesione przez wnioskodawców, wraz z odsetkami ustawowymi oraz zapłatę kary pieniężnej w wysokości 10 000 euro za każdy dzień lub jego część w związku z naruszeniami. Kierowcy w skardze wprost zaprzeczają, że dopuścili się oszustwa, ponadto nie znają szczegółów i podstaw decyzji Ubera. W ich ocenie nie doszło do naruszenia obowiązujących warunków umowny.

Sztuczna inteligencja

W skardze wskazano, że Uber wykorzystuje sztuczną inteligencję do wykrywania oszustw, oceny ryzyka, procesów bezpieczeństwa, wydatków marketingowych i alokacji, dopasowywania sterowników i kierowców, optymalizacji trasy, wdrażania kierowców. Uber używa do wykrywania nieprawidłowości – Mastermind – zaawansowanego systemu oprogramowania, które Uber opisuje jako „mechanizm reguł, który może w ułamku wykryć wysoce rozwinięte formy oszustw sekundy”. Mastermind może automatycznie blokować dostęp do platformy. Zdaniem wnioskodawców system ten obarczony jest wieloma błędami i właśnie w ich przypadku niewłaściwie ocenił sytuację, co spowodowało bezzasadną dezaktywację konta i zakończenie współpracy.

RODO

Uber wskazuje, że używa danych osobowych do podejmowania zautomatyzowanych decyzji związanych z korzystaniem z usług, jednak zdaniem skarżących doszło do naruszenia w tym zakresie przepisów RODO, m.in. art. 22 ust. 1 RODO (dot. profilowania) zgodnie z którym, osoba, której dane dotyczą, ma prawo do tego, by nie podlegać decyzji, która opiera się wyłącznie na zautomatyzowanym przetwarzaniu, w tym profilowaniu, i wywołuje wobec tej osoby skutki prawne lub w podobny sposób istotnie na nią wpływa.

Zdaniem kierowców, decyzje wydane w niniejszej sprawie opierają się wyłącznie na automatycznym przetwarzaniu danych osobistych kierowców. Wynika to z polityki prywatności Ubera. W skardze wskazano, że o braku znaczącej ingerencji człowieka w zaskarżone decyzje świadczy ponadto okoliczność, że wiadomości dezaktywacyjne wysyłane przez Ubera zawierają w dużej mierze ustandaryzowane i bardzo ogólne teksty. Te teksty nie wyjaśniają konkretnie, jakie konkretne oszukańcze działania zarzuca Uber skarżącym. Brak zatem indywidualnego charakteru takiej każdorazowej decyzji. Gdyby powyższe potraktować więc w zakresie rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia i obligatoryjności wskazania szczegółowej, konkretnej i prawdziwej przyczyny wypowiedzenia, byłoby wielce prawdopodobne, że Uber naruszył prawo. Ponadto powyższe decyzje opierają się (częściowo) na profilowaniu w rozumieniu art. 22 ust. 1 i art. 4 część 4 RODO. Konsekwencje prawne podjętych decyzji przez algorytmy pozbawiły kierowców pracy z dnia na dzień, w tym utraty dochodów, w wyniku wadliwej dezaktywacji konta. Ponadto wnioskodawcy zainwestowali w uzyskanie licencji i zakup samochodu, ponieśli więc w tym zakresie znaczne szkody.

Stosunek pracy z kierowcą Ubera

Sprawy przeciwko Uberowi są coraz bardziej powszechne, np. sąd kasacyjny we Francji w wyroku z 4.3.2020 r., znak: ECLI:FR:CCAS:2020:SO00374 (https://www.courdecassation.fr/jurisprudence_2/chambre_sociale_576/374_4_44522.html) orzekł, że łączący stosunek między kierowcą Ubera a przedsiębiorstwem Uber nie jest stosunkiem umownym (np. w zakresie umów cywilnoprawnych) a stosunkiem pracy. W ocenie sądu spełnione były kryteria stosunku pracy, m.in. w zakresie podporządkowania i kierownictwa, bowiem miała miejsce kontrola nad przyjmowaniem przejazdów, aktywacja/dezaktywacja konta firmowego, ustalanie ceny zgodnie z algorytmem, a także wybór trasy przejazdu i inne ustalenia, co wskazywało na to, że kierowca Ubera nie miał swobody co do zakresu i sposobu wykonywania swojej pracy, bowiem musiał pozostawać dostępny i akceptować propozycje przejazdów, zgodnie z wymogami aplikacji. Ponadto sąd wskazał, że „swoboda łączenia się”, tj. logowania w wybranym czasie przez kierowcę Ubera i swobodnego wyboru w dni i godzin pracy, nie wyklucza sama w sobie podporządkowanego stosunku pracy, gdyż kiedy kierowca Ubera logując się na elektronicznej platformie, bierze udział w usłudze oferowanej przez Uber, zatem akceptuje warunki współpracy i w tym sensie staje się podporządkowany.

Pozostaje czekać na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy przeciwko Uberowi. Wątpliwości prawne, które pojawiają się na tle niniejszej sprawy, jak i innych, w zakresie nie przestrzegania podstawowych praw zatrudnionych, czy nawet praw człowieka, w związku z wadliwym działaniem systemów, aplikacji i algorytmów, pozwalają twierdzić, że sztuczna inteligencja choć bardzo przydatna, może też szkodzić – łamiąc prawa. Pozostaje wówczas wątpliwość, kto ponosi odpowiedzialność za owe decyzje, człowiek czy aplikacja?