Skonkretyzowany interes społeczny jako przesłanka udziału organizacji w postępowaniu administracyjnym

Istota sporu

Przedmiotem oceny Sądu jest postanowienie Urzędu Patentowego RP ze stycznia 2018 r. utrzymujące w mocy postanowienie tego organu z lipca 2017 r. o odmowie dopuszczenia Skarżącego do udziału na prawach strony w postępowaniu administracyjnym w sprawie z wniosku innego podmiotu o stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy graficzny.

Organizacja społeczna w postępowaniu administracyjnym

Zgodnie z art. 31 § 1 KPA organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym przysługują dwa uprawnienia, tj.:

1. prawo żądania wszczęcia postępowania w sprawie dotyczącej innej osoby oraz
2. prawo żądania dopuszczenia tej organizacji do udziału w postępowaniu dotyczącej innej osoby, jeżeli jest to uzasadnione jej celami statutowymi i gdy przemawia za tym interes społeczny.

W ww. przepisie przewidziano dwie odrębne przesłanki, od których łącznego spełnienia zależy uwzględnienie żądania organizacji społecznej, tj.:

Ustawowe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie, a brak zadośćuczynienia chociaż jednej z nich prowadzi do odmowy organizacji społecznej dopuszczenia do udziału w postępowaniu. Obowiązkiem organu administracji publicznej jest więc każdorazowe wyważenie w indywidualnym wypadku wymagań interesu społecznego i realizacji konkretnych celów statutowych organizacji społecznej.

Interes społeczny przesłanką udziału organizacji społecznej w postępowaniu

W rozpoznawanej sprawie Urząd Patentowy stwierdził, że Skarżący nie wykazał, iż jego udział w niniejszym postępowaniu leży w interesie społecznym. Zatem jedna z przesłanek dopuszczenia go do udziału w tym postępowaniu nie została spełniona.

W dotychczasowych orzeczeniach NSA wielokrotnie podnoszono, że nie wystarczy ogólnikowe sformułowanie przez organizację społeczną, że działa w interesie społecznym, powoływanie się na: ochronę środowiska, ochronę zdrowia czy życia ludzi, bo są to cele wskazane bardzo ogólnie i na tej zasadzie każda organizacja musiałaby być dopuszczona do udziału w każdym postępowaniu. Chodzi o to, aby powołując się na interes społeczny, który jest interesem ogólnym, organizacja nie używała ogólnikowych stwierdzeń, lecz wskazywała konkretne okoliczności faktyczne, prawne, które mogą świadczyć o tym, że powinna w tym postępowaniu uczestniczyć. Nie muszą to być takie okoliczności, które już rzeczywiście wystąpiły, ale okoliczności, które mogą zaistnieć. Aby organizacja społeczna została dopuszczona do udziału w danym postępowaniu na prawach strony winna podać takie okoliczności, które będą świadczyły o tym, że jej udział w tym postępowaniu jest zasadny, bo zachodzą wątpliwości co do pewnego rodzaju okoliczności i jej udział może dodatkowo zagwarantować, że te okoliczności zostaną prawidłowo wyjaśnione (wyrok NSA z 5.11.2014 r., II OSK 985/13, Legalis). W wyroku NSA z 3.9.2015 r. (II GSK 1699/14, Legalis) wyrażono pogląd, że dopuszczenie organizacji do udziału w postępowaniu nie może być „niejako automatyczne”. Interes społeczny, który towarzyszyć musi wnioskowi o dopuszczenie do udziału w postępowaniu dotyczącym innej osoby, należy interpretować każdorazowo na tle określonego stanu prawnego i przepisów mających zastosowanie w tym postępowaniu oraz stanu faktycznego ustalonego w sprawie. W literaturze i orzecznictwie podkreśla się też, że udział organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym na prawach strony nie może służyć partykularnym celom samej organizacji, lecz musi odpowiadać wymaganiom racjonalnie pojmowanej kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym w sprawach indywidualnych i działaniem w nim organów administracyjnych.

Uzasadnienie udziału organizacji społecznej w postępowaniu

Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie Skarżący nie podał żadnych konkretnych okoliczności, mających przemawiać za dopuszczeniem do udziału w postępowaniu o stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy na prawach strony. W szczególności – jak słusznie uznał Urząd Patentowy RP – powoływanie się na zasady ogólne, takie jak: „uczciwa konkurencja”, „ochrona praw konsumenta” czy „dezorientacja na rynku” oraz „dbałość o jakość towarów” nie może samo w sobie, a mianowicie bez indywidualizacji tych okoliczności faktycznych, uzasadniać interesu społecznego.

Sąd zauważył, że przy ustaleniu spełnienia przesłanek warunkujących dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu administracyjnym dotyczącym praw lub obowiązków osób trzecich nie jest dopuszczalna wykładnia rozszerzająca, albowiem dopuszczenie innego podmiotu, który nie broni własnego interesu prawnego zmienia układ praw procesowych strony, przyznając te prawa także innemu podmiotowi (wyrok NSA z 2.6.2009 r., II OSK 897/08, Legalis). W tej sytuacji powołanie się przez Skarżącego na cele statutowe (na ogólnikowe wartości – działania zmierzające do ochrony praw konsumenta na rynku materiałów budowlanych oraz zapewnienia wysokiej jakości produktów i uczciwej konkurencji), które w mniemaniu Skarżącego stanowią jednocześnie ważny interes społeczny, uzasadniający dopuszczenie go do udziału w przedmiotowym postępowaniu jest – w ocenie Sądu – niewystarczające. Ponadto cele statutowe nie mogą być utożsamiane z interesem społecznym. Są to bowiem dwie odrębne przesłanki ustawowe, z których każda jest inna i które muszą być spełnione łącznie.

Stąd też – skoro wniosek Skarżącego nie został poparty żadnymi konkretnymi argumentami, zaś został sformułowany ogólnikowo – wniosek ten nie może być uznany za spełniający wymogi wykazania przez organizację społeczną przesłanek z art. 31 § 1 pkt 2 KPA. Także we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nie przytoczono konkretnych okoliczności ani argumentów przemawiających za uznaniem, że spełnione zostały łącznie przesłanki z ww. przepisu.

Dodatkowo WSA w Warszawie przypomniał, że warunek interesu społecznego nie jest spełniony w sytuacji, gdy inicjatywa skarżącej organizacji społecznej ma na celu udzielenie poparcia jednej ze stron postępowania – co trafnie wychwycił organ w niniejszej sprawie. Ta okoliczność nie daje podstaw do przyjęcia, że w interesie społecznym leży dopuszczenie Skarżącego do udziału w przedmiotowym postępowaniu.

Rozstrzygnięcie WSA w Warszawie

W niniejszej sprawie Sąd uznał, że argumentacja Skarżącego jest niewystarczająca do przyjęcia, że wykazał on istnienie przesłanek warunkujących dopuszczenie do udziału w toczącym się postępowaniu administracyjnym. Zdaniem Sądu nie można zaakceptować sytuacji, w której organizacja społeczna za pomocą jedynie ogólnikowych stwierdzeń stara się wykazać potrzebę wzięcia udziału w postępowaniu, przerzucając tym samym na organ administracji ciężar precyzyjnego ustalenia przesłanek zasadności tego żądania (wyrok NSA z 24.6.2015 r., II OSK 2808/13, Legalis). Samo odwoływanie się do celów statutowych organizacji lub też ich utożsamianie z interesem społecznym nie jest wystarczające do przyjęcia, że interes społeczny w danej sprawie przemawia za dopuszczeniem organizacji do udziału w postępowaniu. Bez skonkretyzowania interesu społecznego i bez odniesienia go do poszczególnej, indywidualnej sprawy, organizacja społeczna nie może skutecznie skorzystać z instytucji przewidzianej w art. 31 § 1 pkt 2 KPA.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że zarzuty skargi nie zasługują na uwzględnienie, skarga nie zawiera uzasadnionych podstaw i jako taka podlega oddaleniu na podstawie art. 151 ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnym (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.).