Skuteczne doręczenie decyzji dorosłemu domownikowi

Stan faktyczny

Prezydent (organ pierwszej instancji) decyzją ze stycznia 2014 r. uznał za nienależnie pobrane świadczenia wypłacone na pokrycie kosztów utrzymania dziecka – M.R., pobrane przez W.R. (dalej: Skarżąca) za okres od 15.2.2012 r. do 30.11.2012 r. w kwocie 6281,38 zł. Skarżąca 29.1.2014 r. wniosła odwołanie od powyższej decyzji wskazując, że została ona wydana przed uzyskaniem waloru prawomocności przez decyzję z maja 2013 r. o wygaszeniu od 15.2.2012 r. decyzji ze stycznia 2012 r. przyznającej jej świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Samorządowe Kolegium Odwoławcze (organ odwoławczy; dalej: SKO) postanowieniem z lutego 2015 r. stwierdziło uchybienie terminu do wniesienia odwołania od decyzji organu pierwszej instancji. SKO wskazało, że zaskarżona decyzja została doręczona Skarżącej 13.1.2014 r. i zawierała prawidłowe pouczenie o sposobie oraz terminie wniesienia odwołania, który upływał 27.1.2014 r. Odwołanie wniesiono natomiast 29.1.2014 r., a zatem z uchybieniem 14–dniowego terminu do jego wniesienia. Skarżąca nie złożyła wniosku o przywrócenie terminu do jego wniesienia. W tej sytuacji koniecznym stało się stwierdzenie uchybienia terminu do wniesienia odwołania. Na powyższe postanowienie skargę do WSA w Warszawie wniosła Skarżąca, zarzucając organowi naruszenie art. 43 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735; dalej: KPA), art. 129 § 1 KPA i art. 134 KPA. W uzasadnieniu podniosła, że decyzja ze stycznia 2014 r. została odebrana 13.1.2014 r. przez jej syna T., który nie jest dorosłym domownikiem, stąd zastosowania nie mógł znaleźć art. 43 KPA. Syn Skarżącej był w jej mieszkaniu jedynie chwilowo, w celu odebrania leków. Do Skarżącej decyzja dotarła dopiero 15.1.2014 r., a zatem odwołanie wniesione zostało w terminie (29.1.2014 r.).

Z uzasadnienia WSA w Warszawie

Wyrokiem z 12.8.2015 r. (I SA/Wa 555/15, Legalis) WSA w Warszawie oddalił skargę. W uzasadnieniu zajętego stanowiska WSA w Warszawie wskazał, że zgodnie z art. 43 KPA w przypadku nieobecności adresata pismo doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. Określony w art. 43 KPA sposób tzw. zastępczego doręczenia pisma opiera się zatem na domniemaniu, że osoba wskazana na potwierdzeniu odbioru pisma jako domownik adresata i która pokwitowała odbiór pisma, przyjęła je w celu oddania go adresatowi oraz że pismo to zostało mu doręczone. Domniemanie to może zostać obalone, gdy adresat udowodni, że mimo zastosowania zastępczej formy doręczenia pismo nie zostało mu doręczone z przyczyn od niego niezależnych. Celem bowiem doręczenia jest dotarcie przesyłki do rąk adresata. Jeżeli zatem, co bezspornie miało miejsce w niniejszej sprawie 15.1.2014 r., przesyłka została adresatowi przekazana, to oznacza to, że doręczenie zastępcze było skuteczne, skoro w jego wyniku przesyłka dotarła w terminie do jego rąk. W takim przypadku skuteczność doręczenia powoduje, że jego cel został osiągnięty. Ponadto WSA w Warszawie wyjaśnił, że w orzecznictwie NSA ukształtował się pogląd, że za „domownika” w rozumieniu art. 43 KPA może być uznana także osoba (w szczególności najbliższy krewny), która, nie będąc zameldowaną w jednym mieszkaniu z adresatem pisma (i posiadając inne mieszkanie lub dom – jak w rozpoznawanej sprawie), przebywa w jego mieszkaniu. Skoro zatem w niniejszej sprawie decyzję, zawierającą prawidłowe pouczenie o przysługującym odwołaniu oraz o sposobie i terminie jego wniesienia, odebrał dorosły syn Skarżącej 13.1.2014 r. i zobowiązał się tę decyzję przekazać matce, co też uczynił 15.1.2014 r., natomiast odwołanie od decyzji Skarżąca złożyła w organie dopiero 29.1.2014 r., o czym świadczy data prezentaty organu, a którą to okoliczność potwierdza w treści skargi sama Skarżąca, to tym samym odwołanie to zostało złożone z uchybieniem ustawowego terminu wynikającego z art. 129 § 2 KPA. To obligowało organ do wydania na podstawie art. 134 KPA postanowienia o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania.

Skarga kasacyjna

Z ww. rozstrzygnięciem nie zgodziła się Skarżąca i wniosła skargę kasacyjną, w której zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 141 § 4 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U z 2019 r. poz. 2325; dalej: PostAdmU) oraz art. 151 PostAdmU w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c PostAdmU poprzez oddalenie skargi, mimo naruszenia przez organ odwoławczy art. 7 KPA, art. 43 KPA, art. 77 § 1 KPA, art. 107 § 3 KPA, art. 129 § 2 KPA i art. 134 KPA polegającego na błędnym przyjęciu, że decyzja organu pierwszej instancji została doręczona 13.1.2014 r. T.R., będącemu dorosłym domownikiem Skarżącej, podczas, gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego sprawy prowadzi do wniosku, że T.R. nie był dorosłym domownikiem Skarżącej, a doręczeniu mu decyzji nie może pociągać negatywnych skutków prawnych dla Skarżącej.

Termin wniesienia odwołania

NSA wyjaśnił, że w myśl art. 134 KPA, organ odwoławczy ocenia, czy odwołanie jest dopuszczalne oraz czy zostało wniesione w ustawowym terminie. W razie stwierdzenia, że odwołanie zostało wniesione z uchybieniem terminu organ odwoławczy ma obowiązek wydania postanowienia stwierdzającego uchybienie terminu, które jest ostateczne. Zgodnie z art. 129 § 2 KPA, odwołanie od decyzji organu pierwszej instancji wnosi się w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji stronie. Z kolei w myśl art. 40 § 1 KPA pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela – temu przedstawicielowi. Jeżeli jednak strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi (art. 40 § 2 KPA).

Następnie NSA wskazał, że w ugruntowanym orzecznictwie sądowoadministracyjnym podkreśla się, że uchybienie terminu jest okolicznością obiektywną i w razie stwierdzenia tej okoliczności organ odwoławczy nie ma innej możliwości niż wydanie postanowienia stwierdzającego uchybienie terminu do wniesienia odwołania w trybie art. 134 KPA (wyrok NSA z 4.2.2014 r., II OSK 2126/12, Legalis). W świetle powyższej regulacji NSA stwierdził, że w sprawie należało ustalić dwie okoliczności, tj.: datę doręczenia stronie decyzji organu pierwszej instancji oraz datę wniesienia przez nią odwołania. W ocenie NSA, obie te okoliczności zostały w sprawie prawidłowo ustalone, czego wynikiem jest zaskarżone postanowienie o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania.

Pojęcie dorosłego domownika

Ponadto NSA ustosunkował się do kwestii doręczenia przesyłki pod nieobecność adresata, o której mowa w art. 43 KPA. W rozpoznawanej sprawie nie może ujść uwadze, że podczas doręczenia przesyłki dorosłemu synowi Skarżącej (który przebywał w jej mieszkaniu pod jej nieobecność za jej zgodą), jako dorosłemu domownikowi adresata, nie odmówił on jej przyjęcia, nie poinformował listonosza o tym, że pod tym adresem nie mieszka, nie odmówił przekazania korespondencji adresatowi czyli jego matce, w żaden sposób nie dał wyrazu temu, że przebywa pod innym adresem i istnieją przeszkody do doręczenia przesyłki w trybie zastępczym. W tej sytuacji brak jest podstaw do uznania, że przesyłka organu, zawierająca jego rozstrzygnięcie została nieprawidłowo doręczona w trybie art. 43 KPA. Zasadnie zatem w sprawie uznano, że decyzja organu pierwszej instancji ze stycznia 2014 r. została doręczona Skarżącej 13.1.2014 r. w trybie doręczenia zastępczego. Także w toku postępowania Skarżąca nie obaliła domniemania doręczenia w powyższym trybie w sposób skuteczny. Co więcej przyznała, że syn przekazał jej korespondencję 15.1.2014 r., a więc dwa dni po tym jak przyjął przesyłkę od listonosza i podjął się oddania jej adresatowi. Moment przyjęcia przesyłki i jej pokwitowanie przez dorosłego domownika oznacza przyjęcie na siebie obowiązku przekazania przesyłki adresatowi, z którego w tej sprawie syn Skarżącej wywiązał się. Brak wykonania takiej czynności bądź niewykonanie jej niezwłocznie nie ma jednak znaczenia dla obliczania terminów wyznaczonych przez ustawodawcę do wniesienia odwołania.

Mając powyższe na uwadze, NSA, działając w oparciu o art. 184 PostAdmU, oddalił skargę kasacyjną jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.