Od kilku tygodni trwa ożywiona debata nad projektem implementującym do polskiego prawa dyrektywę prawnoautorską. Skupia się ona głównie na wprowadzeniu tantiem za odtwarzanie utworów w streamingu i VOD (w czwartek 29.3.2024 r. minister kultury zapowiedział, że zostaną one wprowadzone do ustawy), ale spore kontrowersje wywołuje też – jak zwykle – kwestia sztucznej inteligencji.
Wspomniana dyrektywa wprowadza nową formę dozwolonego użytku (tj. korzystania z treści objętej prawem autorskim bez konieczności uzyskania zgody twórcy) w postaci „eksploracji tekstu i danych” (ang. text and data mining, TDM). W dyrektywie zdefiniowano go jako „wszelkie zautomatyzowane techniki mające na celu analizę tekstu i danych w formie cyfrowej w celu wygenerowania informacji, które obejmują między innymi wzorce, trendy i korelacje”. Jest to metoda coraz bardziej przydatna w nauce i biznesie. Ponieważ jednak od powstania dyrektywy minęło już pięć lat, w czasie których nastąpił gwałtowny rozwój generatywnej sztucznej inteligencji, pojawił się problem, czy te modele powinny być objęte wspomnianym wyjątkiem.
– Powstał konsensus, że TDM stosuje się też do technologii AI opartych na uczeniu maszynowym – mówi dr Maria Dymitruk, radca prawny z kancelarii Olesiński i Wspólnicy. – Klasyczne systemy uczenia maszynowego dokonywały zwielokrotnień utworów na dużo mniejszą skalę. Efekt ich działania nie stanowił więc „konkurencji” dla twórców. Co innego generatywna sztuczna inteligencja. Jej pojawienie się przeniosło potencjalne naruszenia praw autorskich na nowy poziom, stąd tyle powództw twórców przeciw dostawcom generatywnej AI – tłumaczy.
Dlatego polski ustawodawca zdecydował się całkowicie wyłączyć takie modele ze wspomnianego wyjątku, co przewidziano w proponowanych art. 262 i 263 ustawy o prawie autorskim. Zdaniem Związku Cyfrowa Polska taka regulacja jest jednak „bezpośrednio sprzeczna z tekstem i duchem dyrektywy oraz podważa jej cel”. Może się też przyczynić do wypchnięcia z Polski innowacji i związanych z nią inwestycji. Organizacja zwraca uwagę na szeroką definicję TDM w dyrektywie oraz na jej art. 4, który poprzez zapewnienie podmiotom praw autorskich możliwości zastrzeżenia – w odpowiedni sposób – swoich praw do korzystania z ich utworów do celów wspomnianego wyjątku.
Ponadto Związek przypomina, że sami artyści i autorzy coraz częściej korzystają z generatywnej AI jako narzędzia zwiększającego kreatywność. Z przytoczonych danych wynika też, że w zeszłym roku jedna piąta polskich firm wdrożyła technologię AI, z czego 63 proc. korzystało właśnie z wielkich modeli językowych i generatywnej sztucznej inteligencji.
Środowiska twórcze sprzeciwiają się jednak takiemu rozszerzaniu wyjątku TDM.
– Gdybyśmy przyjęli takie rozwiązanie, to trzeba by zanegować całe prawo autorskie, bo to oznaczałoby, że wszelkie utwory mogą być darmowo i bezkarnie kopiowane i zapisywane przez algorytmy – mówi Dominik Skoczek, dyrektor SFP ZAPA.
Etap legislacyjny: konsultacje
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
