Stan faktyczny

Przed SR dla m.st. Warszawy w Warszawie zawisło sześć sporów. W pięciu z nich powodowie dochodzą odszkodowań w związku ze szkodami powstałymi w ich pojazdach w wyniku wypadku drogowego. W szóstym sporze AR dochodzi odszkodowania w związku ze szkodą powstałą w jego pojeździe wskutek opadnięcia bramy garażowej. Powodowie oszacowali poniesione szkody na podstawie kosztów naprawy, odpowiadających szacunkowej wartości rynkowej oryginalnych części zamiennych i robocizny, niezbędnych do naprawienia uszkodzonych pojazdów. Ze względu na to, że jeszcze nie przeprowadzono naprawy wskazanych pojazdów, Sąd odsyłający określa te koszty jako „hipotetyczne”. Pozwani (zakłady ubezpieczeń udzielające ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej osobom zobowiązanym do naprawienia szkód poniesionych przez powodów) podnoszą, że to odszkodowanie nie może przekroczyć wysokości rzeczywiście poniesionej szkody, obliczonej w oparciu o tzw. metodę dyferencyjną. Zgodnie z tą metodą owa wysokość musi odpowiadać różnicy między wartością, jaką miałby uszkodzony pojazd, gdyby nie doszło do wypadku, a aktualną wartością tego pojazdu w stanie uszkodzonym. W ocenie pozwanych koszty naprawy można uwzględnić jedynie w przypadku wykazania, że rzeczywiście je poniesiono.

Sąd odsyłający powziął wątpliwości co do zgodności art. 822 § 1 KC z art. 18 w związku z art. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/103/WE z 16.9.2009 r. w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności (Dz.Urz. UE L z 2009 r. Nr 263, s. 11).

Roszczenie bezpośrednie

W art. 18 dyrektywy 2009/103/WE TSUE stwierdził, że ten przepis nie stoi na przeszkodzie temu, aby prawo krajowe przewidywało, iż uzyskanie naprawienia szkody poprzez bezpośrednie roszczenie poszkodowanych wobec ubezpieczyciela może polegać wyłącznie na świadczeniu o charakterze pieniężnym. Zdaniem TSUE z motywu 30 tej dyrektywy wynika, że przedmiotem takiego roszczenia może być jedynie spełnienie przez ubezpieczyciela osoby odpowiedzialnej – bezpośrednio na rzecz poszkodowanego – świadczenia, jakie ten ubezpieczyciel byłby zobowiązany spełnić na rzecz swojego ubezpieczonego w granicach umowy ubezpieczenia. Jeżeli zatem świadczenie ubezpieczyciela określone w umowie ubezpieczenia ma charakter wyłącznie pieniężny, art. 18 dyrektywy 2009/103/WE nie stoi na przeszkodzie temu, aby przedmiotem bezpośredniego roszczenia dochodzonego przez poszkodowanego od ubezpieczyciela była obligatoryjnie wypłata odszkodowania pieniężnego.

Rzecznik generalny stwierdził w pkt. 52 opinii, że taką wykładnię potwierdza okoliczność, iż w szczególności art. 9 dyrektywy 2009/103/WE określa minimalne obowiązkowe pokrycie w postaci minimalnych kwot odszkodowania. W niniejszej sprawie dotyczy to bezpośrednich roszczeń dochodzonych w postępowaniach głównych na podstawie art. 18 dyrektywy 2009/103/WE, ponieważ art. 822 § 1 KC przewiduje, że świadczenie ubezpieczyciela może mieć wyłącznie charakter pieniężny.

Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarze BeckOk aktualizowane cyklicznie. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Odszkodowanie

Trybunał stwierdził, że sądy krajowe mają prawo czuwać nad tym, aby ochrona praw zagwarantowanych w porządku prawnym Unii Europejskiej nie prowadziła do bezpodstawnego wzbogacenia osób uprawnionych – wyrok TSUE z 21.3.2023 r., C-100/21, Mercedes-Benz Group (Odpowiedzialność producentów pojazdów wyposażonych w urządzenia ograniczające skuteczność działania), Legalis, pkt 94. Niemniej TSUE przypomniał, że obowiązek objęcia ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej szkód wyrządzonych w związku z ruchem pojazdów mechanicznych osobom trzecim jest kwestią odrębną od zakresu odszkodowań wypłacanych im z tytułu odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonego. O ile bowiem ta pierwsza kwestia jest objęta gwarancją prawa Unii i w nim zdefiniowana, o tyle druga jest co do zasady regulowana przez prawo krajowe – wyrok TSUE z 20.5.2021 r., K.S. (Koszty holowania uszkodzonego pojazdu), C-707/19, Legalis, pkt 23. Unijne przepisy nie mają zatem na celu harmonizacji systemów odpowiedzialności cywilnej państw członkowskich, które co do zasady zachowują swobodę co do określenia systemu odpowiedzialności cywilnej, mającego zastosowanie do szkód wynikających z ruchu pojazdów – wyrok K.S. (Koszty holowania uszkodzonego pojazdu), pkt 24. W konsekwencji TSUE uznał, że w obecnym stanie prawa Unii państwa członkowskie co do zasady zachowują swobodę w określaniu w ramach swych systemów odpowiedzialności cywilnej, w szczególności podlegających naprawieniu szkód wyrządzonych przez pojazdy mechaniczne, zakresu odszkodowania za te szkody i osób uprawnionych do rzeczonego naprawienia. Jednakże państwa członkowskie powinny wykonywać swoje kompetencje w tej dziedzinie, przestrzegając prawa Unii, a przepisy krajowe regulujące kwestie odszkodowania szkód wynikających z ruchu pojazdów nie mogą pozbawiać przepisów unijnych skuteczności (effet utile), w szczególności wyłączając z urzędu lub ograniczając w nieproporcjonalny sposób prawo poszkodowanego do uzyskania odszkodowania z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej związanej z ruchem pojazdów mechanicznych – wyrok TSUE z 10.6.2021 r., Van Ameyde España, C-923/19, Legalis, pkt 44. Trybunał stwierdził, że z uwagi na to, iż poszkodowany, dochodząc przysługującego mu wobec ubezpieczyciela udzielającego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej osobie odpowiedzialnej za szkodę bezpośredniego roszczenia, żąda od ubezpieczyciela spełnienia na swoją rzecz świadczenia przewidzianego w umowie ubezpieczenia, wypłata tego świadczenia może być uzależniona jedynie od spełnienia warunków wyraźnie określonych w tej umowie. Rzecznik generalny podkreślił w pkt. 62 opinii, że warunki mające na celu zagwarantowanie, że poszkodowany rzeczywiście wykorzysta je na naprawę swojego pojazdu, nie mogą skutkować wyłączeniem lub ograniczeniem wynikającego z art. 3 dyrektywy 2009/103/WE, spoczywającego na ubezpieczycielu obowiązku pokrycia w pełni odszkodowania, jakie osoba odpowiedzialna za szkodę powinna zapewnić poszkodowanemu z tytułu poniesionej przez tego ostatniego szkody, gdyż w przeciwnym wypadku doszłoby do naruszenia skuteczności (effet utile), przewidzianego w art. 18 dyrektywy 2009/103/WE bezpośredniego roszczenia.

Reasumując, TSUE orzekł, że art. 18 w zw. z art. 3 dyrektywy 2009/103/WE należy interpretować w ten sposób, iż:

  • nie stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które w odniesieniu do bezpośredniego roszczenia osoby, której pojazd został uszkodzony w wyniku wypadku drogowego, wobec ubezpieczyciela osoby odpowiedzialnej za szkodę przewiduje, że jedynym sposobem uzyskania naprawienia szkody od tego ubezpieczyciela jest wypłata odszkodowania pieniężnego;
  • stoi on na przeszkodzie zasadom obliczania tego odszkodowania oraz warunkom jego wypłaty w zakresie, w jakim skutkowałyby one – w ramach bezpośredniego roszczenia dochodzonego na podstawie tego art. 18 dyrektywy 2009/103/WE – wyłączeniem lub ograniczeniem wynikającego z art. 3 dyrektywy 2009/103/WE, spoczywającego na ubezpieczycielu obowiązku pokrycia w pełni odszkodowania, jakie osoba odpowiedzialna za szkodę powinna zapewnić poszkodowanemu z tytułu poniesionej przez tego ostatniego szkody.
Szkolenia z zakresu KC i KPC – Sprawdź aktualny harmonogram Sprawdź

Komentarz

Przede wszystkim Trybunał potwierdził, że na obecnym etapie rozwoju prawa UE zagadnienia dotyczące likwidacji szkód wynikających z ruchu pojazdów mechanicznych z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej są, co do zasady, regulowane w prawie krajowym państw członkowskich (por. 363 § 1 KC).

Z niniejszego wyroku wynika, że art. 18 dyrektywy 2009/103/WE nie narusza przepis, taki jak polski przepis art. 822 § 1 KC, który przewiduje wyłącznie zapłatę odszkodowania finansowego na rzecz poszkodowanych w przypadku skorzystania z przysługującego im bezpośredniego roszczenia wobec zakładu ubezpieczeń, chroniącego w zakresie odpowiedzialności cywilnej sprawcę wypadku spowodowanego przez pojazd, niezależnie od charakteru szkody, za którą należy się odszkodowanie.

Jednakże z prezentowanego wyroku wynika również, że uregulowanie krajowe nie może pozbawiać skuteczności przysługującego poszkodowanemu bezpośredniego roszczenia przewidzianego w art. 18 dyrektywy 2009/103/WE. Przykładowo miałoby to miejsce, gdyby odszkodowanie dla poszkodowanego, który korzysta z przysługującego mu bezpośredniego roszczenia, było wyłączone lub ograniczone z powodu braku naprawy uszkodzonego pojazdu lub sprzedaży pojazdu, lub też z powodu nałożonego na niego przez zakład ubezpieczeń obowiązku żądania od ubezpieczonego naprawy pojazdu.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →