- Projekt wprowadza ponownie obligo giełdowe w sektorze energii elektrycznej na poziomie 55% wolumenu wytworzonej energii.
- W obszarze gazu ziemnego wysokometanowego proponowane jest podniesienie obliga z obecnych 55% do 85%.
- Rozwiązania mają na celu zwiększenie płynności, poprawę transparentności mechanizmów cenowych i ograniczenie dominacji transakcji wewnątrzgrupowych.
Głównym celem projektu jest przywrócenie częściowego obowiązku sprzedaży energii elektrycznej na giełdzie oraz znaczące podwyższenie obowiązku sprzedaży gazu ziemnego na rynku giełdowym. Nowelizacja ma służyć poprawie przejrzystości cen, zwiększeniu płynności obrotu oraz wyrównaniu pozycji mniejszych uczestników rynku. Dokument znajduje się na etapie rządowych prac legislacyjnych i zgodnie z planem ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w III kwartale 2025 r.
Opis projektowanych zmian
Tło regulacji i uzasadnienie interwencji ustawodawcy
Ustawą z 29.9.2022 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. z 2022 r. poz. 2370) zlikwidowano obowiązek sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej poprzez Towarową Giełdę Energii oraz nominowanych operatorów rynku energii, tzw. obligo giełdowe.
Celem nowelizacji była deregulacja rynku i pozostawienie przedsiębiorstwom energetycznym większej swobody w zawieraniu kontraktów. W praktyce jednak doprowadziło to do spadku obrotów na rynku giełdowym, a największe grupy kapitałowe zaczęły koncentrować ponad 70% kontraktów sprzedaży i zakupu energii w ramach własnych struktur. Ograniczyło to dostęp do energii dla zewnętrznych uczestników rynku i wpłynęło negatywnie na poziom konkurencji. Dodatkowo ceny energii stały się podatne na spekulacje, a obniżona przejrzystość transakcji utrudniła prawidłowe kształtowanie cen referencyjnych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.
Podobne zjawiska zaobserwowano na rynku gazu ziemnego. Obowiązujące przepisy przewidujące stosunkowo niski poziom obliga giełdowego spowodowały, że znaczna część obrotu odbywała się w kontraktach pozagiełdowych, w ramach grup kapitałowych lub w formule bilateralnej. Skutkiem była asymetria cenowa względem innych państw Unii Europejskiej. Szczególnie dotknięci byli odbiorcy przemysłowi, w tym podmioty z branż energochłonnych, dla których wysoki koszt gazu znacząco obniżał konkurencyjność w stosunku do przedsiębiorstw zagranicznych.
Obowiązek sprzedaży energii elektrycznej na giełdzie
Projekt wprowadza obowiązek sprzedaży 55% energii elektrycznej wytwarzanej przez przedsiębiorstwa energetyczne poprzez Towarową Giełdę Energii lub nominowanych operatorów rynku energii. Obowiązek ten zostanie wprost zapisany w ustawie z 10.4.1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2024 poz. 266; dalej: PrEnerg), a jego niewykonanie będzie podlegało sankcjom przewidzianym w art. 49b PrEnerg.
Jednocześnie przewidziano katalog wyłączeń, w tym dla energii:
- dostarczanej do odbiorcy końcowego linią bezpośrednią;
- wytworzonej w instalacjach OZE o łącznej mocy poniżej 10 MW;
- produkowanej w jednostkach o mocy do 50 MW innych niż OZE;
- powstałej w wysokosprawnej kogeneracji (ze średnioroczną sprawnością przemiany powyżej 52,5%);
- zużywanej na potrzeby własne przedsiębiorstwa;
- przeznaczonej dla operatorów systemów elektroenergetycznych w ramach realizacji ich zadań ustawowych;
- wytworzonej w jednostkach przyłączonych bezpośrednio do odbiorców końcowych;
- sprzedawanej na podstawie umów OZE z odbiorcami końcowymi (po zgłoszeniu do rejestru Urzędu Regulacji Energetyki), z wyłączeniem transakcji wewnątrzgrupowych.
Celem przywrócenia obliga jest poprawa płynności obrotu na rynku energii elektrycznej oraz zwiększenie transparentności przy ustalaniu cen referencyjnych, które będą odzwierciedlały rzeczywiste transakcje rynkowe.
Podwyższenie obliga giełdowego w sektorze gazu ziemnego
W odniesieniu do gazu ziemnego projekt przewiduje zwiększenie obliga giełdowego z 55% do 85%. Nowe regulacje obejmą gaz wysokometanowy, który będzie musiał być sprzedawany za pośrednictwem Towarowej Giełdy Energii S.A. lub rynku regulowanego prowadzonego na terytorium Polski.
W założeniach wskazano, że zwiększenie poziomu obliga:
- doprowadzi do zwiększenia podaży i liczby ofert;
- wpłynie na spadek cen hurtowych poprzez zwiększenie konkurencji;
- poprawi przejrzystość mechanizmów cenowych i ograniczy asymetrię wobec innych rynków europejskich;
- pozwoli mniejszym spółkom obrotu gazem skuteczniej konkurować z dużymi grupami kapitałowymi;
- wzmocni mechanizmy kontroli przeciwdziałające manipulacjom cenowym.
Projektodawca podkreślił, że obowiązujące przepisy sankcyjne są wystarczające do egzekwowania tego obowiązku, dlatego nie przewidziano ich modyfikacji.
Skutki prawne, społeczne i gospodarcze
Wprowadzenie nowych obowiązków sprzedaży energii i gazu na giełdzie ma wielowymiarowe skutki:
- prawne – rozszerzenie zakresu obowiązków przedsiębiorstw energetycznych i gazowych, wprowadzenie ustawowej regulacji obliga z precyzyjnie określonymi wyjątkami;
- społeczne – zapewnienie większej transparentności cen i poprawa dostępności energii oraz gazu dla podmiotów spoza dużych grup kapitałowych;
- gospodarcze – przewidywany spadek cen hurtowych i wzmocnienie konkurencyjności przedsiębiorstw energochłonnych, co powinno zbliżyć koszty prowadzenia działalności w Polsce do średniego poziomu europejskiego;
- systemowe – poprawa jakości danych gromadzonych przez Urzędu Regulacji Energetyki oraz wzmocnienie nadzoru nad rynkiem, co zwiększy stabilność i przewidywalność warunków obrotu energią i gazem.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne znajduje się na etapie rządowych prac legislacyjnych. Organem odpowiedzialnym za opracowanie projektu jest Ministerstwo Energii. Zgodnie z harmonogramem planowany termin przyjęcia przez Radę Ministrów wyznaczono na III kwartał 2025 r. Po uchwaleniu i ogłoszeniu ustawa wejdzie w życie, wprowadzając obowiązek sprzedaży co najmniej 55% energii elektrycznej oraz 85% gazu ziemnego za pośrednictwem giełdy towarowej lub rynku regulowanego w Polsce.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
