TSUE uznał, że dyrektywa, z wyłączeniem dwóch zakwestionowanych przepisów, mieści się w ramach unijnego porządku prawnego, a jej główne cele (poprawa warunków pracy, zapewnienie adekwatnych minimalnych wynagrodzeń i wzmacnianie rokowań zbiorowych) nie budzą zastrzeżeń co do zgodności z traktatami. W praktyce oznacza to, że podstawowe elementy konstrukcyjne dyrektywy pozostają trwałe, a państwa członkowskie mogą realizować jej założenia przy zachowaniu krajowych specyfik.
Streszczenie orzeczenia
Opis stanu faktycznego
Dyrektywa 2022/2041 została przyjęta w październiku 2022 r. jako część działań Unii zmierzających do wzmocnienia europejskiego modelu społecznego oraz realizacji unijnego filaru praw socjalnych. Jej celem jest stworzenie ram służących zapewnieniu pracownikom godnego poziomu życia poprzez poprawę przejrzystości, stabilności i adekwatności mechanizmów ustalania minimalnego wynagrodzenia. Dyrektywa 2022/2041 uwzględnia przy tym różnorodność rozwiązań krajowych, koncentrując się na wzmocnieniu procesów, procedur i kontroli adekwatności, a nie na ustanawianiu jednolitych rozwiązań w całej Unii. Jednocześnie akcentuje rolę rokowań zbiorowych, które – jako element dialogu społecznego – mają istotne znaczenie dla zapewnienia równowagi między pracodawcami a pracownikami oraz dla kształtowania wynagrodzeń na poziomie sektorowym i branżowym.
Dania, której system wynagrodzeń od lat opiera się na autonomicznych negocjacjach partnerów społecznych i nie przewiduje ustawowego wynagrodzenia minimalnego, wniosła skargę o stwierdzenie nieważności dyrektywy. W ocenie tego państwa Parlament Europejski i Rada przekroczyły kompetencje przyznane Unii w obszarze warunków pracy, zwłaszcza w zakresie przepisów dotyczących kryteriów oceny adekwatności minimalnego wynagrodzenia oraz regulacji zakazującej obniżania ustawowego wynagrodzenia minimalnego w przypadku stosowania automatycznej indeksacji. Dania argumentowała, że przepisy te ingerują w krajowe procesy ustalania płac oraz dotykają sfery prawa zrzeszania się, co – jej zdaniem – stanowi ingerencję niedopuszczalną w świetle traktatowego wyłączenia kompetencji UE w dziedzinie wynagrodzeń.
Wniesienie skargi sprawiło, że kwestia zgodności dyrektywy 2022/2041 z traktatami stała się istotnym punktem odniesienia w dyskusjach publicznych i eksperckich w wielu państwach członkowskich. W praktyce wyrok TSUE uznano za rozstrzygnięcie, które miało nie tylko potwierdzić lub zakwestionować zgodność dyrektywy 2022/2041 z prawem UE, ale także wyznaczyć kierunek dalszej debaty dotyczącej unijnej polityki płacowej. W praktyce wyrok TSUE był postrzegany jako istotny punkt odniesienia dla dalszej debaty publicznej i eksperckiej dotyczącej zgodności dyrektywy z traktatami, traktując wynik sprawy jako czynnik istotny dla dalszego procesu legislacyjnego i kierunku wdrażania dyrektywy 2022/2041. Wielość opinii oraz różnice między krajowymi modelami wynagradzania sprawiały, że wyrok TSUE postrzegano jako kluczowy dla potwierdzenia unijnego mandatu regulacyjnego i dla wytyczenia granic kompetencji Unii w tej wrażliwej społecznie dziedzinie.
Opis stanu prawnego i rozstrzygnięcia TSUE
Trybunał Sprawiedliwości przeprowadził analizę dyrektywy 2022/2041 zarówno pod względem jej treści, jak i zgodności z zakresem kompetencji Unii wynikających z traktatów. TSUE podkreślił, że wyłączenie kompetencji Unii w obszarze wynagrodzeń dotyczy jedynie bezpośredniej ingerencji w ustalanie ich wysokości, co oznacza, że nie każda regulacja o charakterze pośrednio związanym z wynagrodzeniami jest automatycznie niedopuszczalna. Dyrektywa 2022/2041 ustanawia bowiem ramy wspierające państwa członkowskie w prowadzeniu ich polityk dotyczących warunków pracy, pozostawiając szeroki margines krajowej swobody w zakresie ustalania wysokości minimalnych płac oraz wyboru mechanizmów ich kształtowania. Dokument unijny nie narzuca jednolitego modelu płac minimalnych, lecz wprowadza minimalne wymogi proceduralne i instytucjonalne, których celem jest zapewnienie przejrzystości oraz przewidywalności polityk krajowych.
Trybunał potwierdził zgodność z traktatami przepisów dyrektywy dotyczących promowania rokowań zbiorowych, tworzenia planów działania oraz zwiększania zasięgu układów zbiorowych. TSUE wyraźnie wskazał, że przepisy te nie ingerują w prawo zrzeszania się ani nie nakładają na państwa obowiązku zwiększania liczby członków organizacji związkowych. Dyrektywa 2022/2041 ogranicza się do działań wspierających dialog społeczny, pozostawiając swobodę co do sposobu realizacji zobowiązań w tej sferze. Trybunał zwrócił uwagę, że wspieranie rokowań zbiorowych mieści się w zakresie unijnych kompetencji dotyczących warunków pracy, o ile działania te mają charakter koordynacyjny, a nie ingerencyjny.
Za niezgodne z traktatami TSUE uznał dwa przepisy. Pierwszy dotyczył obowiązku uwzględniania szczegółowego zestawu kryteriów przy ustalaniu i aktualizacji minimalnego wynagrodzenia, obejmującego m.in. koszty życia, poziom wydajności pracy oraz relację do mediany i przeciętnego wynagrodzenia. Drugi dotyczył zakazu obniżania minimalnego wynagrodzenia w sytuacji, gdy obowiązuje mechanizm automatycznej indeksacji. Trybunał wskazał, że przepisy te ingerowałyby w krajowe procesy ustalania wynagrodzeń w sposób wykraczający poza uprawnienia Unii. Skarga została oddalona w pozostałym zakresie, co oznacza, że konstrukcja dyrektywy 2022/2041 oraz jej główne założenia nie zostały zakwestionowane, a państwa członkowskie mogą wdrażać pozostałe elementy regulacji zgodnie z dotychczasowym kierunkiem.
Partnerzy społeczni pozytywnie odnieśli się do treści wyroku. Europejska Konfederacja Związków Zawodowych wskazała, że orzeczenie potwierdza stabilność dyrektywy 2022/2041 i jej znaczenie dla europejskiej polityki społecznej, szczególnie w kontekście oceny adekwatności minimalnych wynagrodzeń. NSZZ „Solidarność” zwrócił natomiast uwagę, że po ogłoszeniu wyroku rządy państw członkowskich nie mają podstaw do dalszego wstrzymywania działań zmierzających do implementacji dyrektywy 2022/2041 i powinny podejmować prace nad jej wdrażaniem. Obie organizacje odczytały wyrok jako potwierdzenie, że podstawowe zasady dyrektywy 2022/2041, w tym jej nacisk na godność pracy oraz rozwój rokowań zbiorowych, pozostają aktualne.
Komentarz
Wyrok TSUE potwierdza, że dyrektywa o adekwatnych wynagrodzeniach minimalnych pozostaje obowiązującym instrumentem unijnego prawa pracy, z wyjątkiem dwóch przepisów uznanych za wykraczające poza kompetencje Unii. Pozostałe elementy Dyrektywy 2022/2041, w tym dotyczące oceny adekwatności minimalnego wynagrodzenia oraz promowania rokowań zbiorowych, zachowują moc obowiązującą i mogą stanowić podstawę działań podejmowanych na poziomie krajowym.
Partnerzy społeczni wskazują, że wyrok usuwa wątpliwości co do legalności dyrektywy i potwierdza aktualność jej celów w ramach unijnej polityki społecznej. Zarówno ETUC, jak i NSZZ „Solidarność” podkreślają znaczenie dyrektywy jako narzędzia służącego wzmacnianiu pozycji pracowników poprzez adekwatne minimalne wynagrodzenie oraz rozwój dialogu społecznego.
Z perspektywy praktycznej utrzymanie zasadniczej części dyrektywy oznacza konieczność wypracowania przez państwa członkowskie przejrzystych metod oceny adekwatności minimalnego wynagrodzenia. Mimo uchylenia przepisu zawierającego szczegółowe kryteria, obowiązek takiej oceny pozostaje w mocy i powinien opierać się na rzetelnej analizie społeczno-ekonomicznej, z uwzględnieniem krajowych uwarunkowań.
W odniesieniu do Polski wyrok usuwa wątpliwości co do zgodności dyrektywy z traktatami, co z perspektywy prawnej pozwala na kontynuowanie prac nad jej wdrażaniem. Utrzymanie przepisów dotyczących promowania rokowań zbiorowych ma szczególne znaczenie w kontekście relatywnie niskiego zasięgu układów zbiorowych, co może być postrzegane jako okoliczność sprzyjająca poszukiwaniu rozwiązań wzmacniających dialog społeczny.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 11.11.2025 r., C-19/23
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
