Nieważność postępowania przed sądem I instancji

W pierwszej kolejności NSA wskazał, że zgodnie z art. 183 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325; dalej: PostAdmU), NSA rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania, a mianowicie sytuacje enumeratywnie wymienione w art. 183 § 2 PostAdmU i jednocześnie podkreślił, że kontrola, czy w postępowaniu przed sądem I instancji nie zaistniały przesłanki, które stanowiłyby o nieważności postępowania, dokonywana jest przed rozpoznaniem zarzutów skargi kasacyjnej.

Następnie NSA stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie zaistniała ostatnia z przyczyn nieważności wymienionych w art. 183 § 2 pkt 2 PostAdmU, zgodnie z którym nieważność postępowania zachodzi jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany. Pełnomocnik A. Sp. z o.o. z siedzibą w B. (dalej: Skarżąca) – Doradca podatkowy nie był bowiem należycie umocowany z uwagi na brak możliwości ustanowienia go pełnomocnikiem Skarżącej w tej sprawie.

Stan faktyczny rozpatrywanej sprawy

Przedmiotem kontroli sądowej w tym postępowaniu była decyzja administracyjna w przedmiocie odmowy zmiany zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, wydana na podstawie ustawy z 20.10.1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1670; dalej: StrefyEkonU). Skarga na ww. decyzję została skutecznie wniesiona przez Skarżącą. Z dołączonego do skargi odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego wynika natomiast, że „do składania oświadczeń i podpisywania w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem albo działanie prokurentów zgodnie z udzieloną im prokurą”. Skargę w imieniu Skarżącej podpisali dwaj prokurenci, a prokura udzielona im przez Skarżącą jest prokurą łączną. W toku postępowania sądowego, to jest na rozprawie 14.12.2017 r. Skarżąca była natomiast reprezentowana przez Doradcę podatkowego, który złożył do akt sprawy pełnomocnictwo do reprezentowania Skarżącej udzielone w imieniu Skarżącej przez obydwu ww. prokurentów wraz z dowodem uiszczenia opłaty skarbowej i odpisem z KRS Skarżącej. Na ww. rozprawie stawił się również jeden z prokurentów. Z protokołu rozprawy przed WSA w Warszawie wynika, że ustanowiony w sprawie Pełnomocnik popierał wniesioną skargę, a zatem działał w imieniu Skarżącej.

WSA w Warszawie wyrokiem z 14.12.2017 r., VI SA/Wa 1102/17, Legalis uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Ministra Rozwoju z sierpnia 2016 r.

Szkolenia online z zakresu podatków – aktualna lista szkoleń Sprawdź

Skarga kasacyjna

W skardze kasacyjnej Minister Przedsiębiorczości i Technologii zaskarżył ww. wyrok w całości, wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy WSA w Warszawie do ponownego rozpoznania, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie skargi oraz zasądzenie kosztów postępowania. Zaskarżonemu wyrokowi ww. organ zarzucił naruszenie zarówno prawa materialnego m.in.: art. 19 ust. 4 pkt 2 StrefyEkonU, art. 1 ustawy z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 398, uchylona) i art. 16 ust. 6 StrefyEkonU, a także naruszenie przepisów postępowania w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy.

Doradca podatkowy pełnomocnikiem w postępowaniu sądowoadministracyjnym

W tym kontekście NSA zwrócił uwagę na art. 35 § 1 PostAdmU, zgodnie z którym pełnomocnikiem strony może być adwokat lub radca prawny, a ponadto inny skarżący lub uczestnik postępowania, jak również małżonek, rodzeństwo, wstępni lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, a także inne osoby, jeżeli przewidują to przepisy szczególne. Jeśli zaś chodzi o udział doradców podatkowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym w charakterze pełnomocników, to przewidują go zarówno przepisy szczególne, tj. art. 41 ust. 2 ustawy z 5.7.1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 130; dalej: DorPodU), jak i art. 37 § 1 PostAdmU, art. 175 § 3 PostAdmU, art. 244 PostAdmU, art. 253 PostAdmU i art. 259 PostAdmU. Stosownie do art. 41 ust. 1 DorPodU w postępowaniu przed organami administracji publicznej w sprawach obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami pełnomocnikiem podatnika, płatnika, inkasenta oraz osób, o których mowa w art. 2 ust. 1a DorPodU, może być również doradca podatkowy. Zgodnie natomiast z art. 41 ust. 2 DorPodU doradca podatkowy jest uprawniony do występowania w charakterze pełnomocnika w postępowaniu w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych dotyczących spraw, o których mowa w art. 41 ust. 1 DorPodU. Przywołane przepisy przyznają więc doradcy podatkowemu uprawnienie do występowania w charakterze pełnomocnika przed sądami administracyjnymi. Nie jest to jednak uprawnienie generalne, jakie stosownie do wyżej powołanego art. 35 § 1 PostAdmU przysługuje adwokatowi czy radcy prawnemu, lecz ograniczone do określonego rodzaju spraw, co wynika wprost z art. 41 ust. 2 DorPodU. Cechą, która odróżnia doradców podatkowych od radców prawnych i adwokatów, jest więc ograniczony przedmiotowo zakres reprezentacji.

Z uzasadnienia wyroku NSA

NSA stwierdził więc, że z art. 35 PostAdmU w zw. z art. 41 ust. 2 DorPodU wynika, że doradca podatkowy nie mógł być pełnomocnikiem w rozpoznawanej przez WSA w Warszawie sprawie, która nie jest sprawą dotyczącą obowiązku podatkowego lub celnego, ani sprawą egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami. Przedmiotem sprawy była bowiem kontrola zgodności z prawem decyzji w przedmiocie zmiany zezwolenia udzielonego Skarżącej na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej. Mając powyższe na uwadze NSA wskazał, że w charakterze pełnomocnika Skarżącej występowała na rozprawie przed WSA w Warszawie osoba, która w tej sprawie – z uwagi na jej przedmiot – nie mogła być pełnomocnikiem strony. Przedmiotową okoliczność WSA w Warszawie powinien stwierdzić na rozprawie 14.12.2017 r., kiedy to ów Doradca podatkowy stawił się przedkładając dokument pełnomocnictwa udzielonego w imieniu Skarżącej przez ww. prokurentów. W sytuacji takiej, jak zaistniała w rozpoznawanej sprawie, gdy Pełnomocnik Skarżącej nie został nienależycie umocowany, gdyż nie mógł być pełnomocnikiem strony w tej sprawie z uwagi na jej przedmiot, WSA w Warszawie powinien wezwać Skarżącą do potwierdzenia czynności procesowych dokonanych przez niego, wyznaczając jej termin na dokonanie tej czynności, a w razie jego bezskutecznego upływu, ocenić brak umocowania pełnomocnika do działania w imieniu Skarżącej, stosownie do art. 35 PostAdmU w zw. z art. 41 ust. 2 DorPodU (wyrok SN z 14.11.2017 r., II PK 314/16, Legalis; pogląd na gruncie art. 379 pkt 2 ustawy z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575; dalej: KPC) zgodnie z którym brak należytego umocowania pełnomocnika strony w rozumieniu powołanego przepisu dotyczy również sytuacji, gdy w charakterze pełnomocnika występowała osoba, która w ogóle pełnomocnikiem być nie mogła).

W rozpoznawanej sprawie WSA w Warszawie nie stwierdził ww. wadliwości umocowania Pełnomocnika Skarżącej działającego w jej imieniu na rozprawie. Z uwagi na to, że przepisy określające, kto może być pełnomocnikiem strony, mają charakter bezwzględnie obowiązujący, strona nie może ustanowić pełnomocnikiem osoby, która nie ma zdolności do bycia pełnomocnikiem w danym postępowaniu sądowym. Ustanowienie pełnomocnikiem osoby, która pełnomocnikiem być nie może i działanie tej osoby w postępowaniu sądowym powoduje skutek, że strona nie jest należycie reprezentowana, gdyż pełnomocnik strony nie jest należycie umocowany (wyrok NSA z 26.2.2020 r., II GSK 364/19, Legalis). Również w doktrynie przyjmuje się, że dopuszczenie do działania w charakterze pełnomocnika osoby, która nie może być pełnomocnikiem jest przyczyną nieważności postępowania (J.P. Tarno, PostAdmU, Komentarz, LexisNexis, 2004 r., str. 74). Jak wskazano powyżej, błąd nieprawidłowego umocowania Pełnomocnika Skarżącej nie został konwalidowany w toku postępowania i spowodował nieważność tego postępowania, którą – jak zaznaczono na wstępie – NSA bierze pod rozwagę z urzędu, stosownie do art. 183 § 1 PostAdmU, pomimo tego, że wynik postępowania jest korzystny dla strony. O nieważności postępowania decyduje bowiem waga uchybień procesowych, a nie skutki, które wynikają lub mogą z nich wyniknąć (wyrok NSA z 25.1.2006 r., II OSK 437/05, Legalis). Z uwagi na powyższe, NSA na podstawie art. 185 § 1 PostAdmU uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania WSA w Warszawie.

Analizowane rozstrzygnięcie NSA dotyczy jednej z przesłanek stwierdzenia nieważności postępowania przed sądem I instancji, branej przez NSA pod uwagę z urzędu, nie zaś jedynie na zarzut strony skarżącej, jaką jest brak należytego umocowania pełnomocnika strony. W rozpatrywanej sprawie pełnomocnik strony dysponował co prawda dokumentem pełnomocnictwa udzielonym i podpisanym zgodnie z zasadami reprezentacji spółki wynikającymi z KRS, niemniej jednak nie mógł on być w ogóle ustanowiony w tej sprawie z uwagi na jej przedmiot. Pełnomocnikiem Skarżącej ustanowiono bowiem Doradcę podatkowego, któremu przepisy prawa powszechnie obowiązującego umożliwiają działanie w charakterze pełnomocnika jedynie w określonej enumeratywnie kategorii spraw, wśród których znajdują się sprawy dotyczące obowiązków podatkowych lub celnych oraz sprawy egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami. Taka sytuacja także mieści się – zdaniem NSA – w zakresie przyczyn stwierdzenia nieważności, o których mowa w art. 183 § 2 pkt 2 PostAdmU.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Wypróbuj! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →