Zgodnie z art. 221 KC, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Dalsze przepisy prawa cywilnego przewidują wiele „udogodnień” związanych z legitymowaniem się przez osobę fizyczną statusem konsumenta. Wynika to m.in. z uznania konsumentów za podmioty słabsze ekonomicznie, o generalnie gorszej pozycji rynkowej, stąd konieczna była ich szersza ochrona prawna. Przeciwnie zaś – w sytuacji, gdy umowa zawierana jest między dwoma osobami mającymi status przedsiębiorcy, przyjmuje się, że taka ochrona nie jest potrzebna i to bez względu na to, czy rzeczywiście dana czynność wiąże się z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jednakże ustawa nowelizująca, niektóre aspekty ochrony przysługującej konsumentom rozszerza w pewnych sytuacjach również na przedsiębiorców jednoosobowych. Istotą zmian wprowadzonych do KC jest dodanie przepisów art. 3855, art. 5564,art. 5565 oraz art. 5765. Dotyczą one jednak tylko przedsiębiorcy, zawierającego umowę bezpośrednio związaną z jego działalnością gospodarczą, jednak gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niego charakteru zawodowego.
Przepisy o klauzulach abuzywnych
Zgodnie z dodanym art. 3855, przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w art. 3851–3853, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o CEIDG (dalej także jako: przedsiębiorca-konsument). Oznacza to, że taki przedsiębiorca może korzystać z „dobrodziejstwa” oceny umowy pod kątem istnienia klauzul niedozwolonych, a tym samym wskazywać na brak indywidualnego uzgodnienia i rażące naruszenie jego interesów, spowodowane wprowadzeniem takich postanowień do treści umowy. Co więcej, korzysta z domniemania abuzywności, wynikającego z katalogu z art. 3853 KC.
Przepisy o rękojmi za wady przy sprzedaży
Z kolei stosownie do art. 5564 KC, również zawarte w dziale o rękojmi za wady przepisy dotyczące konsumenta, z wyjątkiem art. 558 § 1 zdanie drugie, stosuje się do przedsiębiorcy-konsumenta. Zgodnie zaś z art. 5565 KC, przepisów art. 563 oraz art. 567 § 2 dotyczących kupującego nie stosuje się do takiej osoby fizycznej.
Powyższe oznacza, że przedsiębiorca będzie także mógł korzystać z rękojmi za wady rzeczy sprzedanej, w zakresie dotychczas przysługującym konsumentom, z jednym wyjątkiem – modyfikacji odpowiedzialności, a dokładniej ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne odnośnie przedsiębiorców nie tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Zauważyć przy tym należy, że dodany art. 5565 KC powoduje, iż przedsiębiorca taki nie utraci uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie. Po drugie, nawet gdy interes sprzedawcy tego wymaga – przedsiębiorca taki nie będzie obowiązany sprzedać rzeczy z zachowaniem należytej staranności, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo pogorszenia rzeczy.
Przepisy o roszczeniach sprzedawcy w związku z wadą rzeczy sprzedanej
Następny dodany przepis art. 5765 stanowi o stosowaniu do przedsiębiorcy-konsumenta przepisów dotyczących konsumenta, zawartych w dziale o roszczeniach sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej. Zmiana ta ma jednak większe znaczenie dla sprzedawcy niż samego przedsiębiorcy-konsumenta. Jeżeli bowiem rzecz sprzedana nie miała właściwości, które powinna mieć zgodnie ze swoim przeznaczeniem lub zgodnie z publicznie składanymi zapewnieniami, o których mowa w art. 5561 § 2 KC, lub została wydana w stanie niezupełnym, sprzedawca, który poniósł koszty w wyniku wykonania uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy przez takiego właśnie przedsiębiorcę, może żądać naprawienia poniesionej szkody od tego z poprzednich sprzedawców, wskutek którego działania lub zaniechania rzecz stała się wadliwa.
Prawa konsumenta
Co więcej, zmiany obejmują również przepisy ustawy z 30.5.2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2019 r. poz. 134 i 730), w której dodaje się art. 38a: „Przepisy dotyczące konsumenta zawarte w niniejszym rozdziale stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.”. To powoduje, że do przedsiębiorcy będą mieć też zastosowanie przepisy o prawie odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Zmiana ta jest komplementarna do zmian KC.
Przepisy intertemporalne
Wskazać również należy, że powyżej wymienionych przepisów, które zostaną wprowadzone do KC, nie stosuje się do umów zawartych przed dniem 1.1.2021 r. oraz do umów zawieranych przez przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, w oparciu o które przedsiębiorcy otrzymują wsparcie pochodzące ze środków publicznych, środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego lub innych środków o podobnym charakterze. Podobnie art. 38a, który zostaje wprowadzony do PrKonsU, nie stosuje się do umów zawartych przed dniem 1.1.2021 r.
Podsumowanie
Zmiany, które wejdą w życie z dniem 1.1.2021 r., implikują traktowanie przedsiębiorcy w określonych sytuacjach jak konsumenta, ale jedynie przy zawieraniu umów nieposiadających dla niego charakteru zawodowego. Dotyczy to więc tylko umów, których przedmiot nie zawiera się w ramach dokonywanych codziennie przez przedsiębiorcę jednoosobowego czynności wynikających z przedmiotu działalności gospodarczej. Zaznaczyć trzeba, że przedmiot ten jest najczęściej określony w CEIDG zgodnie z kodami PKD, jednakże nie jest to jedyne źródło określenia tego przedmiotu, zresztą sam prawodawca wskazuje zakres przedmiotowy w oparciu o CEIDG jako przykład („w szczególności”). Może wystąpić zatem potrzeba badania faktycznego przedmiotu prowadzonej działalności. W tym zakresie można się spodziewać sporów sądowych. Mimo bowiem, że „zawodowy charakter umowy” wynika głównie z powiązania tego pojęcia z przedmiotem działalności gospodarczej uwidocznionym w CEIDG to należy pamiętać, że ma to charakter formalny i nie determinuje automatycznie możliwości skorzystania przez przedsiębiorcę z nowych rozwiązań. Wartość, która przyświecała ustawodawcy przy wprowadzeniu zmian, wyraża się w przekonaniu, że przedsiębiorca dokonujący czynności prawnej z innym przedsiębiorcą i nie dysponujący odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym do oceny przedmiotu konkretnej czynności, powinien korzystać z ochrony prawnej jak konsument.
