Warunki dopuszczalności wniosku o dobrowolne poddanie się karze

Opis stanu faktycznego

S.J. został oskarżony o dwa czyny, a mianowicie:

1. działając w krótkich odstępach czasu za pośrednictwem systemu teleinformatycznego i sieci telekomunikacyjnej, przez podjęcie kontaktu z małoletnią poniżej lat 15, korzystając z komunikatora internetowego „Messenger” oraz wiadomości tekstowych SMS i wiadomości graficznych MMS, kierował do niej treści pornograficzne, tj. o przestępstwo z art. 13 § 2 KK w zw. z art. 200 § 3 KK i art. 200a § 2 KK, w zw. z art. 11 § 2 KK, w zw. z art. 12 § 1 KK, w zw. z art. 31 § 2 KK;
2. 20.3.2022 r. posiadał treści pornograficzne z udziałem małoletnich, w postaci plików graficznych i plików video, tj. o przestępstwo z art. 202 § 4a KK w zw. z art. 31 § 2 KK.

Sąd Rejonowy w P. – uwzględniając wniosek złożony przez oskarżonego w trybie art. 387 § 1 KPK – wyrokiem z 20.1.2023 r., II K 308/22 uznał oskarżonego S.J. za winnego popełnienia obu czynów i za każdy czyn wymierzył mu karę 4 miesięcy pozbawienia wolności, a następnie kary te połączył wymierzając mu karę łączną 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie zawiesił na okres próby wynoszący 2 lata.

Przedmiotowe orzeczenie nie zostało zaskarżone przez żadną ze stron i uprawomocniło się 28.1.2023 r.

22.12.2023 r. kasację od wyroku Sądu Rejonowego w P. wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając to orzeczenie w całości, na niekorzyść S.J.

Skarżący zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 387 § 1, 2 i 3 KPK.

Podnosząc powyższe, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Pińczowie do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna, stąd też – zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 535 § 5 KPK – wymagała uwzględnienia na posiedzeniu bez udziału stron.

Zaskarżony wyrok wydany został w trybie konsensualnym, tj. z wykorzystaniem instytucji o której mowa w art. 387 § 1 KPK, związanej z uprawnieniem oskarżonego (któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności) do wystąpienia z wnioskiem o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego, a także wydanie określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu – bez przeprowadzania postępowania dowodowego.

Sąd, rozpoznając wniosek złożony na podstawie art. 387 § 1 KPK, zobowiązany jest przede wszystkim sprawdzić zaistnienie wszystkich warunków dopuszczalności takiego wniosku. Jednym z nich jest kontrola jego zgodności z przepisami prawa karnego materialnego, obejmująca m.in. prawno-karną ocenę czynu, jak też wymiar kary bądź środków karnych. Jeśli treść wniosku tychże regulacji prawnych nie respektuje, niewątpliwym obowiązkiem sądu jest bądź to uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu tego wniosku od dokonania w nim zmiany konwalidującej dostrzeżoną wadliwość (art. 387 § 3 KPK), bądź też rozpoznanie w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13.2.2019 r., V KK 34/18). Sąd rejonowy w niniejszej sprawie nie przeprowadził takiej kontroli w sposób pełny, bowiem o ile zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie budzi wątpliwości co do zasadności przyjętej kwalifikacji prawnej czynów zarzuconych oskarżonemu, to już braki wniosku w zakresie obligatoryjnego środka karnego stanowiły przeszkodę do uwzględnienia propozycji wysuniętej przez oskarżonego.

Trafnie dostrzegł skarżący, że stosownie do dyspozycji art. 41 § 1a zd. drugie KK (w brzmieniu do 30.9.2023 r., po tej dacie – art. 41 § 1 pkt 2 KK) sąd obligatoryjnie orzeka zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego (od 1.10.2023 r. także w razie skazania na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu na szkodę małoletniego). Tymczasem, w przedmiotowej sprawie, pierwszy z czynów przypisanych oskarżonemu S.J. – w formie usiłowania nieudolnego – wypełniał znamiona przestęp stypizowanych w art. 200 § 3 KK, art. 200a § 2 KK, drugi zaś realizował występek określony w art. 202 § 4a KK. Stwierdzono jednocześnie, że oskarżony dopuszczając się tych zachowań – z powodu upośledzenia umysłowego – miał w znacznym stopniu ograniczoną zdolność do kierowania swoim postępowaniem. W orzecznictwie Sądu Najwyższego słusznie zaaprobowano pogląd, że za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego, do których odwołuje się art. 41 § 1a zd. drugie KK (w brzmieniu do 30.9.2023 r., po tej dacie – art. 41 § 1a pkt 2 KK) należy uznać przede wszystkim te przestępstwa, które zamieszczone są w rozdziale XXV Kodeksu karnego, zatytułowanym: „Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności” (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 25.10.2023 r., I KK 270/23, Legalis), a tych właśnie czynów oskarżony S.J. dopuścił się w niniejszej sprawie. W kontekście stosowania przedmiotowego środka karnego należy zauważyć, że działanie na szkodę małoletniego stanowi charakterystykę zachowania sprawcy, a nie jego skutek. Stąd też realizacja znamienia „na szkodę” nie jest uzależniona od faktycznego wystąpienia szkody. Określony środek karny ma bowiem przeciwdziałać naruszeniu dóbr w postaci wolności seksualnej i obyczajności małoletniego, a to ze względu na ujawnione przez sprawcę skłonności do ingerencji w tę szczególną sferę dóbr chronionych przez prawo karne.

Biorąc powyższe pod uwagę, należało skonkludować, że w odniesieniu do oskarżonego S.J. zaktualizowały się przesłanki obligujące sąd do zawarcia w wyroku skazującym rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego, o którym mowa w art. 41 § 1a zdanie drugie KK (w brzmieniu do 30.9.2023 r.). Skarżący trafnie też odnotował, że orzeczenie przedmiotowego środka karnego ma charakter obligatoryjny niezależnie od tego czy sprawca przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności dokonanego na szkodę małoletniego uprzednio zajmował tego rodzaju stanowisko lub wykonywał zawód tego rodzaju, a popełniony czyn pozostawał w związku z funkcjonalnym zakresem prowadzonej przez niego działalności (pogląd ten przyjęto za słuszny m.in. w wyrokach Sądu Najwyższego z: 18.4.2023 r., V KK 70/23, Legalis; 22.6.2023 r., IV KK 44/23, Legalis).

Zasygnalizowana przez skarżącego kwestia błędnie wskazanego przepisu art. 14 § 1 KK w podstawie prawnej wymiaru kary za czyn (przypisany oskarżonemu w formie dokonania, a nie usiłowania dokonania) – jak stwierdził to sam autor kasacji – nie miała wpływu na treść zaskarżonego orzeczenia.

W tym stanie rzeczy należało uchylić zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania. Sąd ten, procedując prawidłowo, powinien uzależnić uwzględnienie wniosku złożonego w trybie art. 387 § 1 KPK od tego, że oskarżony zmodyfikuje go w sposób zgodny z przepisami prawa materialnego. Osiągnięcie porozumienia w tej kwestii, przy spełnieniu pozostałych przesłanek dobrowolnego poddania się karze, otworzy drogę do uwzględnienia wniosku oskarżonego.

Komentarz

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →