Opis stanu faktycznego
Ł.B. został oskarżony o to, że 13.9.2016 r. w G., jako prezes zarządu zajmujący się sprawami gospodarczymi w spółce „B” nie posiadając koncesji do prowadzenia kasyna gry, urządzał gry na automatach przez co naruszył przepis art. 14 ust. 1 oraz art. 23a ust. 1 ustawy z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2094; dalej: GryHazardU), tj. o przestępstwo skarbowe z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS.
Postanowieniem z 10.6.2019 r., IX K 85/19, Sąd Rejonowy w G., na mocy art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS umorzył postępowanie z aktu oskarżenia Urzędu Celno-Skarbowego w G. przeciwko Ł.B. o czyn z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS popełniony 16.9.2016 r. w G. wobec ustalenia, że postępowanie karne o ten sam czyn zostało prawomocnie zakończone wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z 16.10.2017 r., III K 190/17.
Zażalenie na to postanowienie wniósł Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w G., podnosząc zarzut obrazy przepisu postępowania, a mianowicie art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS, polegający na wyrażeniu przez Sąd Rejonowy w G. błędnego poglądu prawnego, że w odniesieniu do zarzucanego oskarżonemu Ł.B. przestępstwa skarbowego z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS zaistniała negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej.
Postanowieniem z 18.9.2019 r., V Kz 1010/19, Sąd Okręgowy w G. utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.
Od tego orzeczenia kasację wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając je w całości, na niekorzyść Ł.B. Zarzucił „rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK i art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS oraz art. 6 § 2 KKS”.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości oraz utrzymanego nim w mocy postanowienia Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w G.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił zaskarżone postanowienie oraz utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu pierwszej instancji i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w G. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się zasadna.
W rozstrzygnięciach SN, podzielanych przez orzekający w niniejszej sprawie skład, nieustannie wskazuje się, że realizacja obowiązków wynikających z przepisów art. 433 § 2 KPK i art. 457 § 3 KPK wymaga nie tylko nie pomijania żadnego zarzutu podniesionego w środku odwoławczym, lecz również rzetelnego ustosunkowania się do każdego z tych zarzutów oraz wykazania konkretnymi – znajdującymi oparcie w ujawnionych w sprawie okolicznościach – argumentami, dlaczego uznano poszczególne zarzuty środka odwoławczego za trafne, bądź też za bezzasadne.
Do naruszenia tych przepisów może więc dojść nie tylko wtedy, gdy sąd pomija w swoich rozważaniach zarzuty zawarte w środku odwoławczym, lecz także wtedy, gdy analizuje je w sposób odbiegający od wymogu ich rzetelnej oceny (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 2.2.2017 r., III KK 258/16, Legalis).
Zarzuty skargi kasacyjnej
W kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego wskazano na naruszenie przepisów art. 433 § 2 KPK oraz art. 457 § 3 KPK, przez niewłaściwe rozpoznanie, podniesionych w zażaleniu wywiedzionym na niekorzyść oskarżonego zarzutów obrazy przez sąd meriti przepisów art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS oraz art. 6 § 2 KKS.
Zasadniczym powodem wydania w niniejszej sprawie orzeczenia umarzającego było przyjęcie, że w rozpoznawanej sprawie czas popełnienia czynu zarzucanego Ł.B. mieści się w czasie czynu, za który został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z 16.10.2017 r., III K 190/17. Tym orzeczeniem przypisano bowiem Ł.B. popełnienie przestępstwa w okresie m.in. od 3.9.2015 r. do 25.10.2016 r. W związku z tym, zdaniem Sądów obu instancji, zachowanie oskarżonego stanowi element przestępstwa ciągłego wynikającego z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w S.
Akceptując argumentację Sądu a quo, Sąd odwoławczy uznał zarazem, że analiza porównawcza obu spraw, dawała pełne podstawy do przyjęcia jednego przestępstwa skarbowego. Ustalono bowiem, że oskarżony nie podejmował kolejnych zachowań w sposób przypadkowy, ale w sposób zaplanowany, z wykorzystaniem podobnych okoliczności i sposobności w ramach prowadzonej tej samej działalności.
Zdaniem tego Sądu, wydanie przez Sąd Rejonowy w S. wyroku z 16.10.2017 r., III K 190/17, wytworzyło stan res iudicata, tj. powagi rzeczy osądzonej, a więc przesłankę określoną w art. 17 § 1 pkt 7 KPK. W tej sytuacji, postępowanie co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone, co rodzi stan materialnej prawomocności w stosunku do okresu objętego skazaniem, także w odniesieniu do jednostkowych zachowań, które nie zostały objęte opisem czynu przypisanego. To z kolei wyklucza przypisanie skazanemu kolejnych, takich samych zachowań z okresu opisanego w prawomocnym wyroku.
Uprzednie skazanie za inny czyn a powaga rzeczy osądzonej
Wyrażonych w niniejszej sprawie stanowisk Sądów obu instancji, w zakresie zaistnienia przeszkody procesowej wynikającej z treści art. 17 § 1 pkt 7 KPK, nie można podzielić.
Należało podkreślić, że samo istnienie w obiegu prawnym wyroków dotyczących popełnienia przestępstw określonych w art. 107 KKS nie oznacza, że ich wydanie doprowadzi automatycznie do powstania stanu rzeczy osądzonej w odniesieniu do wszystkich innych zachowań polegających na naruszeniu art. 107 § 1 KKS, które miały miejsce w wymienionym w tym wyroku okresie i to na różnych obszarach Polski.
W orzecznictwie SN wielokrotnie podnoszono, że uprzednie prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS w warunkach czynu ciągłego (art. 6 § 2 KKS), popełnione w innym miejscu, z wykorzystaniem innych podmiotów gospodarczych, w którym czas jego popełnienia obejmuje okres popełnienia czynu z art. 107 § 1 KKS, co do którego jeszcze toczy się postępowanie karne skarbowe, nie stanowi w tym późniejszym procesie przeszkody procesowej w postaci powagi rzeczy osądzonej, ponieważ nie jest spełniony warunek tożsamości czynów (zob. wyroki SN z: 26.6.2019 r., III KK 359/18, Legalis; 5.6.2019 r., II KKI 307/18; 4.4.2019 r., IV KK 359/18, Legalis; 15.11.2018 r., V KK 268/18, Legalis; 15.11.2018 r., V KK 278/18, Legalis).
Nie istnieje zatem możliwość przyjęcia konstrukcji tożsamości czynu w rozumieniu art. 6 § 1 i 2 KKS w odniesieniu do innego, wcześniej prawomocnie osądzonego przestępstwa z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 6 § 2 KKS, popełnionego w innym miejscu i w stosunku do innego automatu. Wobec tego trzeba uznać, że zachowanie osoby, która nie posiadając koncesji na prowadzenie kasyna podejmuje działanie w postaci urządzania gry na automatach w różnych miejscach (miejscowościach, lokalach) i utrzymuje taki stan, stanowi każdorazowo – od strony prawnokarnej – inny czyn, podjęty z zamiarem naruszenia przepisów w każdym z tych miejsc, tym bardziej że automaty do gier eksploatowane przez podmioty posiadające koncesję na prowadzenie kasyna muszą być każdorazowo zarejestrowane przez Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego, co oznacza dopuszczenie automatu do eksploatacji (art. 23a GryHazardU). Każdorazowe urządzanie gier na automatach wymaga podjęcia działań od nowa. Uwzględniając różnicę między sformułowaniem „ten sam zamiar” oraz zwrotem „taki sam zamiar”, należy stwierdzić, że nie spełnia przesłanki subiektywnej czynu ciągłego przypadek, w którym sprawca podejmuje poszczególne zachowania z nowym, pojawiającym się przed rozpoczęciem kolejnych zachowań zamiarem. W takiej sytuacji sprawca działa co prawda z takim samym zamiarem, lecz w odniesieniu do każdego zachowania innym, co wyklucza spełnienie warunku tożsamości, określonego w art. 6 § 2 KKS (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 19.9.2018 r., V KK 415/18, Legalis).
Niewątpliwie przestępstwo z art. 107 § 1 KKS ma charakter trwały, ponieważ polega, m.in. na wywołaniu i utrzymaniu stanu przestępczego (zob. uzasadnienie uchwały SN z 7.9.2000 r., I KZP 22/00, Legalis). Jednocześnie trzeba mieć na uwadze to, że jest to przestępstwo trwałe jedynie w odniesieniu do konkretnego automatu i jego lokalizacji – nie obejmuje wszystkich podobnych zachowań danego sprawcy na terytorium całego kraju. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie brak wspólnego zamiaru i brak wykorzystania tej samej sposobności wyklucza tożsamość porównywanych przez sądy orzekające w sprawie czynów. Z tego też powodu nie sposób przyjąć określonej w art. 6 § 2 KKS przesłanki „z wykorzystaniem takiej samej sposobności” w stosunku do zachowania oskarżonego w niniejszej sprawie.
W tej sytuacji SN, uwzględniając kasację Prokuratora Generalnego wniesioną na niekorzyść oskarżonego, na mocy art. 537 § 2 KPK, uchylił zaskarżone postanowienie i utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w G. z 10.6.2019 r. i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w G. do ponownego rozpoznania.
Nie ulega wątpliwości, że prawomocne skazanie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, popełnione w innym miejscu i przy użyciu innych automatów, nawet przy uprzednim przyjęciu przez sąd skazujący za przestępstwa podobne działania w warunkach czynu ciągłego (art. 6 § 2 KKS), w którym czas jego popełnienia obejmuje okres popełnienia obecnie osądzanego czynu z art. 107 § 1 KKS, nie stanowi przeszkody w postaci powagi rzeczy osądzonej, gdyż nie jest spełniony warunek tożsamości czynów. Wobec tego nierzetelne rozpoznanie zarzutów sformułowanych w zażaleniu Naczelnika Urzędu Celno–Skarbowego w G. niewątpliwie doprowadziło do rażącego naruszenia przez Sąd odwoławczy przepisów wskazanych przez autora kasacji. Konsekwencją zaś takiego działania była obraza przepisów będących podstawą umorzenia postępowania.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
