Nieuczciwe zachowanie wpływa na ocenę kandydata
M.E. zwrócił się do Okręgowej Rady Adwokackiej w K. z wnioskiem o wpis na listę adwokatów w trybie art. 68 ust. 1 ustawy z 26.5.1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1651; dalej: PrAdw), w związku z ukończeniem aplikacji adwokackiej i zdaniem egzaminu, przedkładając m.in. zaświadczenie o niefigurowaniu w kartotece karnej Krajowego Rejestru Karnego. ORA w K. uwzględniła wniosek uznając, że M.E. daje rękojmię prawidłowego oraz należytego wykonywania zawodu adwokata. Minister Sprawiedliwości nakazał jednak uzupełnienie akt osobowych kandydata w związku z informacją o prowadzonym przeciwko niemu postępowaniu karno-sądowym. Na podstawie uzupełnionego materiału dowodowego ustalono, że w trakcie studiów M.E. wręczył funkcjonariuszom Straży Miejskiej korzyść majątkową w kwocie 50 zł w zamian za odstąpienie od nałożenia mandatu karnego za popełnione wykroczenie w ruchu drogowym. Postępowanie zostało warunkowo umorzone na okres roku próby oraz orzeczono świadczenie pieniężne w kwocie 400 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej. Zgodnie z informacją z Krajowego Rejestru Karnego, wpis o warunkowym umorzeniu postępowania karnego uległ zatarciu. Minister Sprawiedliwości sprzeciwił się wpisowi M.E. na listę adwokatów uznając, że na ocenę nieskazitelności charakteru kandydata pod kątem rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata ma wpływ fakt wręczenia pełniącym funkcję publiczną funkcjonariuszom korzyści majątkowej, co rzutuje na jego wiarygodność, odpowiedzialność oraz uczciwość. Zachowaniem tym sprzeniewierzył się on podstawowym zasadom godności i uczciwości, zaś mimo że warunkowe umorzenie postępowania karnego uległo zatarciu, zachowanie to, jako fakt społeczny nadal istnieje i może być brane pod uwagę przy ocenie kandydata.
Wszechstronna analiza nieskazitelności kandydata
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję, stwierdzając, że błędne jest przyjęcie, iż popełnienie przez osobę wnioskującą o wpis na listę adwokatów określonych czynów, noszących znamiona przestępstwa, wyklucza w sposób absolutny przymiot nieskazitelnego charakteru lub czyni badanie spełnienia tej przesłanki zbędnym. W orzecznictwie wskazuje się, że badając, czy kandydat daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu zaufania publicznego, organ zobowiązany jest brać pod uwagę wszystkie okoliczności składające się na jego wizerunek, a tym również znane mu zdarzenia, które stanowiły podstawę wydania wyroku skazującego, mimo że skazanie uległo zatarciu (zob. wyrok NSA z 11.4.2018 r., II GSK 1791/16, Legalis; wyrok NSA z 16.3.2018 r., II GSK 1686/16, Legalis). W rezultacie organ nie może pomijać faktów o doniosłym znaczeniu dla wyniku oceny spełniania przez kandydata omawianego wymogu, nawet faktów kojarzonych z jednostkowym czynem, którego popełnienie jednoznacznie świadczy o umyślnym lekceważeniu i naruszeniu porządku prawnego. Fakty tego rodzaju nadal istnieją i mogą być brane pod uwagę przy ocenie sylwetki kandydata ubiegającego się o wpis na listę adwokatów.
Sąd podkreślił jednak, że pomimo tego, iż nawet jednorazowe zdarzenie może rzutować na ocenę nieskazitelności charakteru i rękojmi, organ nie jest zwolniony z obowiązku wszechstronnej analizy postawy danej osoby w życiu tak zawodowym, jak i prywatnym, jej cech charakteru i dotychczasowego postępowania. Choć czyn skarżącego był naganny, to należy wziąć pod uwagę, że był sprowokowany przez funkcjonariuszy publicznych i został popełniony przez młodą osobę 6 lat przed złożeniem wniosku o wpis. Organ powinien uwzględnić też fakt, że wpis o warunkowym umorzeniu postępowania uległ zatarciu, zaś wobec skarżącego nie toczyło się żadne inne postępowanie – dyscyplinarne, wyjaśniające ani skargowe, oraz to, iż przez okres aplikacji w sposób sumienny i prawidłowy wykonywał swoje obowiązki. Minister Sprawiedliwości wbrew obowiązującym wymogom oparł swoje rozstrzygnięcie wyłącznie na jednym zdarzeniu i na tej podstawie odmówił skarżącemu prawa wykonywania zawodu adwokata.
Wyrok NSA
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu podkreślając, że to czy dana osoba daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata, w ujęciu art. 65 pkt 1 PrAdw, powinno opierać się na rozważeniu całokształtu stanu faktycznego wynikającego z akt sprawy, wszystkich okoliczności składających się na wizerunek kandydata, w tym zdarzenia, które stanowiły podstawę wydania wyroku skazującego, mimo że skazanie uległo zatarciu. Co do zasady nawet jednorazowe zdarzenie może rzutować w sposób kluczowy i rozstrzygający na ocenę nieskazitelności charakteru i rękojmi, ale nawet w razie stwierdzenia takiego faktu, organ nie jest zwolniony z obowiązku wszechstronnej analizy całokształtu okoliczności. Zawarte w art. 65 pkt 1 PrAdw pojęcia: rękojmia i nieskazitelny charakter, należy zaliczyć do zwrotów nieostrych, zaś celem ich umieszczenia w treści przepisu jest, aby miał on zakres możliwy do wypełnienia w danym przypadku. W rezultacie tylko rozważenie całokształtu okoliczności sprawy pozwoli na dokonanie prawidłowej oceny prawnej okoliczności faktycznych pod katem zastosowania art. 65 pkt 1 PrAdw. Organ rozstrzygając wyłącznie w oparciu o jedno zdarzenie uchybił nakazom wynikającym z art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 KPA oraz w konsekwencji art. 107 § 3 KPA.
