Wskaźnik referencyjny

Stan faktyczny

Hiszpański spór dotyczył ważności warunku dotyczącego okresowego przeglądu stopy procentowej dla umowy kredytu hipotecznego zawartej konsumentem. Zgodnie tym warunkiem umownym stopa procentowa jest zmienna, a nową stopę procentową należy ustalać okresowo poprzez odniesienie do średnie stopy oprocentowania kredytów hipotecznych udzielanych na okres dłuższy niż trzy lata, przeznaczonych na zakup lokalu mieszkalnego po cenach wolnorynkowych (dalej: IRPH).

Sąd w San Sebastian przedstawił Trybunałowi liczne pytania prejudycjalne, które dotyczyły wykładni, po pierwsze, art. 3 ust. 1, art. 5, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29), po drugie, art. 7 dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.5.2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) Nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych) (Dz.Urz. UE L z 2005 r. Nr 149, s. 22).

Stanowisko TS

W ocenie TS art. 4 ust. 2 i art. 5 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że wymóg przejrzystości wynikający z tych przepisów jest spełniony przy zawieraniu umowy kredytu hipotecznego w odniesieniu do warunku tej umowy przewidującego okresowe dostosowanie stopy procentowej w zależności od wartości oficjalnego wskaźnika określonego w akcie administracyjnym, który zawiera jego definicję, z tego tylko powodu, że akt ten oraz wcześniejsze wartości danego wskaźnika zostały opublikowane w dzienniku urzędowym danego państwa członkowskiego. W związku z tym kredytodawca nie musi sam poinformować konsumenta o definicji tego wskaźnika i o jego dotychczasowej historii zmian. Dotyczy to również sytuacji, w której ze względu na sposób obliczania owego wskaźnika odpowiada on nie stopie odsetek kapitałowych, lecz rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania (RRSO). Jednakże pod warunkiem, że ze względu na ich publikację informacje te są wystarczająco dostępne dla przeciętnego konsumenta dzięki wskazówkom udzielonym w tym celu przez tego przedsiębiorcę. W sytuacji braku takich informacji przedsiębiorca powinien bezpośrednio przedstawić pełną definicję tego wskaźnika, jak również wszelkie istotne informacje, w szczególności dotyczące ewentualnego ostrzeżenia ze strony organu, który ustalił ten wskaźnik, odnoszącego się do jego szczególnych cech i konsekwencji, które można uznać za istotne dla konsumenta w celu dokonania prawidłowej oceny skutków gospodarczych zawarcia zaproponowanej mu umowy kredytu hipotecznego. W każdym razie przedsiębiorca powinien udzielić konsumentowi wszystkich informacji, których podanie jest wymagane przez uregulowanie krajowe obowiązujące w chwili zawarcia umowy.

Zdaniem TS art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że dla oceny ewentualnie nieuczciwego charakteru warunku umowy kredytu hipotecznego o zmiennej stopie procentowej, przewidującego okresowe dostosowywanie stopy procentowej w zależności od wartości oficjalnego wskaźnika, ma znaczenie okoliczność, iż warunek ten po prostu odsyła bezpośrednio do tego wskaźnika. Ze wskazówek zawartych w akcie administracyjnym, w którym ustanowiono ten wskaźnik, wynika, że ze względu na szczególne cechy wynikające z sposobu jego obliczania konieczne jest zastosowanie ujemnego spreadu w celu dostosowania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) danej transakcji do RRSO na rynku, o ile przedsiębiorca nie poinformował konsumenta o tych wskaźnikach i nie były one wystarczająco dostępne dla przeciętnego konsumenta.

Trybunał stwierdził również, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku zastosowania w warunku przewidującym okresowe dostosowanie stopy procentowej umowy kredytu hipotecznego wskaźnika referencyjnego ustalonego na podstawie rzeczywistych rocznych stóp oprocentowania (RRSO) mających zastosowanie do umów, które uwzględnia się przy obliczaniu kolejnych wartości tego wskaźnika – okoliczność, iż owe RRSO zawierają elementy wynikające z warunków, których nieuczciwy charakter zostanie następnie stwierdzony, nie oznacza, że warunek dotyczący dostosowania stopy procentowej danej umowy należy uznać za nieuczciwy, a zatem za bezskuteczny wobec konsumenta.

Trybunał uznał, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku zastosowania w warunku przewidującym okresowe dostosowanie stopy procentowej umowy kredytu hipotecznego wskaźnika referencyjnego, nie należy domniemywać, że przedsiębiorca działa w dobrej wierze z tego tylko powodu, że jest to oficjalny wskaźnik ustanowiony przez organ administracji i stosowany przez organy administracji publicznej. Ocena ewentualnego nieuczciwego charakteru takiego warunku powinna zostać dokonana w zależności od okoliczności właściwych dla danego przypadku, z uwzględnieniem w szczególności nieprzestrzegania wymogu przejrzystości oraz w drodze porównania metody obliczania stawki odsetek zwykłych przewidzianych przez ów warunek i rzeczywistej stawki tychże odsetek ze zwykle stosowanymi metodami ich obliczania oraz między innymi ze stawkami odsetek stosowanymi na rynku w chwili zawarcia danej umowy w odniesieniu do kredytu w równoważnej kwocie i udzielonego na równoważny okres co w przypadku tej umowy.

Trybunał wyjaśnił, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że dla oceny ewentualnie nieuczciwego charakteru warunku umowy kredytu hipotecznego o zmiennej stopie procentowej, przewidującego okresowe dostosowywanie stopy procentowej w zależności od wartości danego wskaźnika referencyjnego, istotne jest porównanie metody obliczania stawki odsetek zwykłych przewidzianych przez ów warunek i rzeczywistej stawki tych odsetek ze zwykle stosowanymi metodami ich obliczania oraz w szczególności stawkami odsetek stosowanymi na rynku w chwili zawarcia danej umowy kredytu w odniesieniu do kredytu w równoważnej kwocie i udzielonego na równoważny okres co w przypadku tej umowy. Inne aspekty sposobu obliczania umownej stopy procentowej lub wskaźnika referencyjnego mogą być istotne, jeżeli mogą powodować nierównowagę ze szkodą dla konsumenta.

Art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować, zdaniem TS, w ten sposób, że w przypadku gdy co do zasady umowa kredytu hipotecznego o zmiennej stopie oprocentowania nie mogłaby nadal obowiązywać bez warunku przewidującego okresowe dostosowanie stopy procentowej w zależności od wartości danego wskaźnika referencyjnego, którego nieuczciwy charakter został stwierdzony, ale stwierdzenie nieważności całej umowy naraziłoby konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje, nie stoją one na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy zastąpił ten warunek przepisem dyspozytywnym prawa krajowego. Pod warunkiem, że zakres tego przepisu dyspozytywnego ma zakres równoważny zakresowi warunku, którego zastąpienie jest rozpatrywane. Sąd ten nie może natomiast zmienić tego warunku poprzez dodanie do niego elementu, który mógłby zaradzić brakowi równowagi, jaki on powoduje ze szkodą dla konsumenta.

Trybunał podkreślił, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku gdy umowa kredytu hipotecznego nie mogłaby dalej obowiązywać bez warunku, którego nieuczciwy charakter został stwierdzony, stoją one na przeszkodzie stosowaniu przepisu prawa krajowego, na mocy którego przedsiębiorca byłby uprawniony do uzyskania zwrotu całej kwoty kredytu powiększonej o odsetki ustawowe naliczane od dnia, w którym kwota ta została udostępniona konsumentowi.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →