Stan faktyczny
Obrońca M.C. złożył wniosek o wznowienie na podstawie art. 540 § 1 pkt 2 lit. b KPK postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem SR w Ż. Wniosek te został oddalony przez SO w R., z uwagi na stwierdzenie braku podstaw do wznowienia postępowania, a SA w K. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. Następnie obrońca skazanego wystąpił o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem SA w K. Wraz z tym pismem wpłynął wniosek o wznowienie na podstawie art. 540b § 1 KPK postępowania przed SA w K. Obrońca wskazał, że został zawiadomiony o pierwszym terminie posiedzenia, jednak gdy stawił się w siedzibie SA w K. okazało się, że rozprawa nie odbędzie się. Z informacji uzyskanych od pracownika Sądu wynikało, że z powodu opóźnienia wpływu akt zniesiono wyznaczony termin rozprawy, a nowy termin nie został wyznaczony. Tymczasem kolejne posiedzenie odbyło się zaledwie kilka dni później, o czym ani obrońca skazanego, ani sam skazany, nie zostali zawiadomieni. We wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o wznowienie tego postępowania obrońca M.C. wskazał, że do uchybienia terminu doszło na skutek jego pomyłki. Po odebraniu odpisu postanowienia SA w K. błędnie wpisał w kalendarzu termin do jakiego powinien być wysłany wniosek o wznowienie postępowania. Obrońca M.C. twierdził, że skoro skazany chciał złożyć ten wniosek, to nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji procesowych wynikających z pomyłki swojego obrońcy.
Przyczyny niezależne od strony
SN uznał, że wniosek o przywrócenie terminu nie zasługiwał na uwzględnienie. W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że SN nie wypowiada się co do zasadności wniosku o wznowienie postępowania na podstawie art. 540b § 1 KPK, lecz jedynie w kwestii ewentualnego przywrócenia terminu do złożenia takiego wniosku. Zgodnie z art. 540b § 1 KPK, wniosek o wznowienie postępowania powinien być złożony w terminie zawitym miesiąca od dnia, w którym oskarżony dowiedział się o zapadłym wobec niego orzeczeniu. Z kolei z art. 126 § 1 KPK wynika, że jeżeli niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, strona w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody może zgłosić wniosek o przywrócenie terminu, dopełniając jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana. To na stronie wnoszącej o przywrócenie terminu zawitego ciąży obowiązek wskazania wszystkich okoliczności, które uniemożliwiły jej dokonanie czynności procesowej w przewidzianym terminie, a także uprawdopodobnienie, że nastąpiło to z przyczyn od niej niezależnych, czyli przekonywującego uzasadnienia zaistniałego uchybienia i wskazania podstaw swoich twierdzeń (zob. postanowienie SN z 27.8.2024 r., III KZ 26/24, Legalis; postanowienie SN z 7.5.2024 r., III KZ 6/24, Legalis; postanowienie SN z 17.1.2024 r., IV KZ 34/23, Legalis). Ciężaru wykazania przyczyn niedotrzymania terminu nie można skutecznie przerzucić na organ procesowy. Nie jest bowiem obowiązkiem sądu poszukiwanie dowodów, które przemawiałyby za przywróceniem stronie terminu do dokonania czynności procesowej. Sąd nie musi więc dawać wiary twierdzeniom wnioskodawcy, niepopartymi dowodami potwierdzającymi wystąpienie wskazywanych przez niego okoliczności (zob. postanowienie SN z 9.4.2024 r., I KZ 12/24, Legalis).
Przy rozpoznawaniu wniosku o przywrócenie terminu jest ocena, czy strona dochowała należytej staranności, by dokonać czynności w terminie (zob. postanowienie SN z 1.2.2024 r., I ZPI 40/22, Legalis). Przyczyną niezależną od strony jest taka okoliczność, której strona nie mogła usunąć i dokonać wymaganej przez prawo czynności we właściwym czasie (zob. postanowienie SN z 19.11.2024 r., II ZO 82/24, Legalis). Oznacza to, że przywrócenie terminu nie nastąpi, gdy niezachowanie terminu było wynikiem niedbalstwa albo lekkomyślności strony (zob. postanowienie SN z 6.11.2024 r., V KZ 42/24, Legalis). Do przeszkód niezależnych od strony, w rozumieniu art. 126 § 1 KPK, należą m.in. sytuacje wywołane przez klęski żywiołowe lub inne zdarzenia o wyjątkowym charakterze (np. wypadek komunikacyjny, poważna choroba), które nie pozwalają nie tylko na samodzielne dokonanie czynności procesowej, ale także uniemożliwiają zlecenie jej wykonania komu innemu, np. przedstawicielowi procesowemu (zob. postanowienie SN z 1.9.2023 r., V KZ 29/23, Legalis). Za okoliczność uzasadniającą przywrócenie terminu w orzecznictwie uznaje się też brak lub mylne pouczenie strony przez organ procesowy np. o prawie lub sposobie zaskarżenia orzeczenia, początku biegu terminu zawitego (zob. postanowienie SN z 8.5.2020 r., III KZ 15/20, Legalis; postanowienie SN z 27.2.2020 r., IV KZ 6/20, Legalis). Niezależnej do strony przyczyny nie stanowią natomiast deficyty w zakresie wiedzy prawnej czy nieznajomość prawa (zob. postanowienie SN z 27.11.2024 r., III KZ 43/24, Legalis; postanowienie SN z 15.3.2024 r., I KZ 2/24, Legalis). Przyjmuje się bowiem, że przepisy procedury karnej zawierają szereg regulacji o charakterze gwarancyjnym, w tym dotyczące odpowiednich pouczeń oskarżonego o jego prawach i obowiązkach, które co najmniej w podstawowym zakresie przekazują oskarżonemu zasób informacji pozwalający co do zasady na samodzielne realizowanie swoich podstawowych uprawnień procesowych, niezależnie od czynności obrońcy ustanowionego z wyboru lub wyznaczonego z urzędu, czego należy oczekiwać od osoby rozsądnej, dbającej o swój interes prawny, nawet nie posiadającej specjalistycznej wiedzy prawniczej (zob. postanowienie SN z 2.10.2024 r., V KZ 44/24, Legalis).
Niedotrzymanie terminu zawitego z winy obrońcy
W uzasadnieniu postanowienia SN wskazał, że w orzecznictwie przyjmuje się, że niedotrzymanie terminu zawitego z winy obrońcy stanowi okoliczność niezależną, o której mowa w art. 126 § 1 KPK. Jednak dla przywrócenia terminu zawitego na dokonanie określonej czynności procesowej nie jest wystarczające wskazanie, że obrońca skazanego nie dokonał określonej czynności. Niezbędne jest wykazanie jego winy, której nie można wywodzić z samego tylko faktu, że nie dokonał on określonej czynności (zob. postanowienie SN z 18.12.2024 r., I KK 219/24, Legalis). Dlatego samo ogólnikowe wskazanie na zaniedbanie obrońcy w tym zakresie nie może automatycznie skutkować przywróceniem terminu, lecz wymaga odpowiedniego wykazania i weryfikacji twierdzeń wnioskodawcy. Samo zaś mylne przeświadczenie ukaranego co do czynności swego obrońcy nie może wskazywać na winę tego ostatniego (zob. postanowienie SN z 6.11.2024 r., V KZ 42/24, Legalis).
SN zaznaczył, że nie można przyjmować, iż każde niewniesienie przez obrońcę określonego pisma procesowego, w tym przypadku wniosku o wznowienie postępowania, jest przez niego zawinione w rozumieniu art. 126 § 1 KPK. Akceptacja stanowiska o każdorazowej winie obrońcy prowadziłaby do sytuacji, w której strona postępowania mogłaby w zasadzie w dowolnej chwili podjąć decyzję o kwestionowaniu wydanego przez sąd orzeczenia i złożyć wniosek o przywrócenie terminu z powołaniem się na zaniechanie obrońcy (zob. postanowienie SN z 3.9.2024 r., I KZ 29/24, Legalis). W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że za okoliczność uzasadniającą przywrócenie terminu do wniesienia wniosku o wznowienie postępowania nie można w żadnym razie uznać błędnego zaplanowania przez obrońcę w kalendarzu prac nad tym wnioskiem.
Postanowienie SN z 18.2.2025 r., IV KO 133/2
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
