Stan faktyczny

Wniosek do TS o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczył wykładni art. 2 pkt 11, art. 14 ust. 3 oraz art. 16 lit. m dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z 25.10.2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.Urz. UE L 304 z 2011 r., s. 64, dalej: Dyrektywa 2011/83).

Został on złożony w ramach sporu między EU (dalej: Konsumentka), a spółką PE Digital GmbH (dalej: Przedsiębiorca), zaś jego przedmiotem jest kwota należna Przedsiębiorcy w wyniku wykonania przez Konsumenta prawa odstąpienia od umowy. Przedsiębiorca, spółka z siedzibą w Niemczech, prowadzi internetowy serwis pośredniczący w doborze partnera „Parship” (www.parship.de) i oferuje swoim użytkownikom dwie formy członkostwa:

  • bezpłatne członkostwo podstawowe z bardzo ograniczonymi możliwościami kontaktu z innymi użytkownikami oraz
  • tzw. członkostwo „premium”, które jest odpłatne, na okres 6, 12 lub 24 miesięcy. W ramach tej opcji użytkownicy mają możliwość kontaktu ze wszystkimi innymi członkami „premium”, (ponad 186 000 użytkowników w Niemczech) oraz wymiany wiadomości i zdjęć.

4.11.2018 r. Konsumentka zawarła 12-miesięczną umowę o członkostwo „premium” za 523,95 EUR (dalej: Umowa). Cena ta była ponad dwukrotnie wyższa od ceny pobieranej od niektórych innych użytkowników w ramach umowy zawartej na ten sam okres obowiązywania w tym samym roku. Przedsiębiorca, zgodnie z wymogami prawnymi, pouczył Konsumentkę o przysługującym jej prawie do odstąpienia od umowy, ta zaś potwierdziła, że chce aby świadczenie usługi rozpoczęło się od razu, jeszcze przed upływem terminu uprawniającego do odstąpienia od umowy. Z uwagi na różnice w cenie abonamentu oferowanego poszczególnym użytkownikom Konsumentka odstąpiła od Umowy 8.11.2018 r. i została obciążona kwotą w łącznej wysokości 392,96 EUR tytułem rekompensaty.

Potrzebujesz zweryfikować wiarygodność kontrahenta lub ocenić ryzyka? Poznaj Beck KRS Sprawdź

Pytania prejudycjalne

W związku z zaistnieniem przedstawionych powyżej okoliczności Amtsgericht Hamburg (Sąd Rejonowy w Hamburgu, Niemcy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do TS z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

  1. Czy art. 14 ust. 3 Dyrektywy 2011/83 w świetle motywu 50 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że należną od konsumenta „kwotę, która jest proporcjonalna do zakresu świadczeń spełnionych do chwili, w której konsument poinformował przedsiębiorcę o skorzystaniu z prawa do odstąpienia od umowy, w porównaniu z całym zakresem umowy” należy – w przypadku umowy, zgodnie z którą spełniane jest nie jednolite świadczenie, lecz świadczenie złożone, które składa się z kilku świadczeń częściowych – obliczyć wyłącznie pro rata temporis, w przypadku gdy konsument wprawdzie dokonuje zapłaty za świadczenie złożone zgodnie z zasadą pro rata temporis, lecz świadczenia częściowe są spełniane w różnym tempie?
  2. Czy art. 14 ust. 3 Dyrektywy 2011/83 należy interpretować w ten sposób, że należną od konsumenta „kwotę, która jest proporcjonalna do zakresu świadczeń spełnionych do chwili, w której konsument poinformował przedsiębiorcę o skorzystaniu z prawa do odstąpienia od umowy, w porównaniu z całym zakresem umowy” należy obliczyć wyłącznie zgodnie z zasadą pro rata temporis również wówczas, gdy jedno ze świadczeń (częściowych) spełniane jest wprawdzie w sposób ciągły, lecz na początku okresu obowiązywania umowy ma większą lub mniejszą wartość dla konsumenta?
  3. Czy art. 2 pkt 11 Dyrektywy 2011/83 i art. 2 pkt 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z 20.5.2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych (Dz.Urz. UE L 136 z 2019 r., s. 1, dalej: Dyrektywa 2019/770) należy interpretować w ten sposób, że „treści cyfrowe” w rozumieniu ww. aktów prawa unijnego stanowić mogą również takie pliki, które zostały udostępnione jako świadczenie częściowe w ramach świadczenia złożonego spełnionego w głównej mierze jako „usługa cyfrowa” w rozumieniu art. 2 pkt 2 Dyrektywy 2019/770, co skutkowałoby tym, że przedsiębiorca mógłby doprowadzić do wygaśnięcia prawa do odstąpienia od umowy w odniesieniu do świadczenia częściowego zgodnie z art. 16 lit. m Dyrektywy 2011/83, lecz – gdyby przedsiębiorcy się to nie powiodło – konsument mógłby odstąpić od umowy w całości, a z uwagi na art. 14 ust. 4 lit. b ppkt ii Dyrektywy 2011/83 nie musiałby płacić wynagrodzenia z tytułu takiego świadczenia częściowego?
  4. Czy art. 14 ust. 3 Dyrektywy 2011/83 w świetle motywu 50 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że uzgodniona umownie za świadczenie usług łączna cena (w rozumieniu art. 14 ust. 3 zdanie trzecie Dyrektywy 2011/83) jest „nadmierna”, jeżeli jest ona znacznie wyższa niż łączna cena uzgodniona umownie przez tego samego przedsiębiorcę z innym konsumentem za świadczenie identycznych usług na podstawie umowy zawartej na taki sam okres obowiązywania i w pozostałym zakresie na tych samych warunkach ramowych?
4 moduły Systemu Legalis z Bazą prawa i orzecznictwa od 150 zł netto/m-c Sprawdź

Obowiązek konsumenta pokrycia kosztów wykonanych już usług

W pierwszej kolejności TS wskazał, że zgodnie z art. 14 ust. 3 Dyrektywy 2011/83 w przypadku gdy konsument, który zażądał od przedsiębiorcy rozpoczęcia wykonywania umowy przed upływem terminu uprawniającego do odstąpienia od umowy, wykonuje prawo do odstąpienia od umowy, jest zobowiązany do zapłacenia przedsiębiorcy „kwoty, która jest proporcjonalna do zakresu świadczeń spełnionych do chwili, w której konsument poinformował przedsiębiorcę o skorzystaniu z prawa odstąpienia od umowy, w porównaniu z całym zakresem umowy”. Przepis ten uściśla, że „proporcjonalna kwota jest obliczana na podstawie łącznej ceny uzgodnionej w umowie”. W praktyce oznacza to, że tę proporcjonalną kwotę należy obliczyć uwzględniając cenę uzgodnioną we wspomnianej umowie za ogół świadczeń będących jej przedmiotem, a mianowicie świadczenie główne oraz świadczenia pomocnicze niezbędne do zapewnienia tego świadczenia głównego i obliczyć ją pro rata temporis.

Jedynie w przypadku gdy umowa wyraźnie przewiduje, że jedno lub kilka świadczeń będzie w całości spełniane w sposób odrębny, po cenie, którą należy uiścić oddzielnie, to przy obliczaniu kwoty należnej przedsiębiorcy trzeba uwzględnić całość ceny przewidzianej za takie świadczenie. Rozpatrywana Umowa nie przewidywała jednak odrębnej ceny za jakiekolwiek świadczenie, które można by uznać za dające się oddzielić od świadczenia głównego.

W celu oceny, czy łączna cena jest nadmierna, należy – zdaniem TS – uwzględnić cenę usługi oferowanej przez danego przedsiębiorcę innym konsumentom na tych samych warunkach, jak również porównać cenę równoważnej usługi świadczonej przez innych przedsiębiorców w chwili zawarcia umowy (wartość rynkowa).

Wyjątki od prawa odstąpienia od umowy w przypadku treści cyfrowych

Następnie TS przypomniał, że art. 16 lit. m Dyrektywy 2011/83, który wskazuje wyjątek od prawa do odstąpienia od umowy, podlega – jako przepis prawa Unii, który ogranicza prawa przyznane w celu zapewnienia ochrony konsumentów – wykładni ścisłej.

Ponadto – w ocenie TS – usługa taka jak ta świadczona przez internetowy serwis pośredniczący w doborze partnera w postępowaniu głównym, która pozwala konsumentowi na tworzenie, przetwarzanie lub przechowywanie danych w formie cyfrowej lub na dostęp do nich oraz na udostępnianie lub jakąkolwiek inną interakcję z danymi w formie cyfrowej, które są zamieszczane lub tworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi, nie może zostać uznana za dostarczanie „treści cyfrowych” w rozumieniu art. 16 lit. m Dyrektywy 2011/83 w związku z art. 2 ust. 11 tej dyrektywy i w świetle jej motywu 19. Nie można uznać, że sporządzenie, w ramach internetowego serwisu pośredniczącego w doborze partnera, raportu z oceny osobowości jest objęte wyjątkiem przewidzianym w art. 16 lit. m Dyrektywy 2011/83.

Konsumenckie prawo odstąpienia od umowy (zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa), zasady korzystania z niego i przewidziane prawem wyjątki stanowią częsty przedmiot prac TS.

W analizowanym rozstrzygnięciu TS skupił się na zasadach odstąpienia od umowy, której realizacja już się rozpoczęła (jeszcze przed upływem terminu odstąpienia od umowy) i wskazał obowiązki ciążące na konsumencie w takiej sytuacji. Ustawodawca unijny, kierując się potrzebą zachowania równowagi pomiędzy wysokim poziomem ochrony konsumentów i konkurencyjnością przedsiębiorstw, uznał, że nawet w takim przypadku (natychmiastowego rozpoczęcia świadczenia usług na żądanie konsumenta) konsumentowi przysługuje prawo odstąpienia od umowy po zapewnieniu przedsiębiorcy zapłaty za wykonaną już usługę. TS przypomniał zasady, na jakich powinno dojść do rozliczenia pomiędzy stronami stosunku umownego. Orzeczenie TS jest szczególnie ważne z uwagi na dynamiczny rozwój usług świadczonych za pośrednictwem Internetu, ich coraz większą różnorodność, a często także międzynarodowy charakter, które zyskują na znaczeniu i popularności zwłaszcza w okresie pandemii COVID-19.

Wyrok TS z 8.10.2020 r., PE Digital GmbH (Ochrona konsumentów), C‑641/19.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Przetestuj. Sprawdź