Tło sprawy
Obowiązujące przepisy DowodyU przewidują, że w Rejestrze Dowodów Osobistych przechowywane są dane pobierane od obywateli przy składaniu wniosku o wydanie dokumentu. Dotyczy to zarówno odcisków palców, jak i fotografii. Dane te, zgodnie z art. 56 ust. 2 DowodyU, mogą być przechowywane w rejestrze również po wydaniu dowodu, a następnie podlegają usunięciu po upływie przewidzianego okresu retencji.
Takie rozwiązanie zostało zakwestionowane na gruncie prawa unijnego. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 21.3.2024 r., C-61/22, Legalis, stwierdził, że rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1157 z 20.6.2019 r. w sprawie poprawy zabezpieczeń dowodów osobistych obywateli Unii i dokumentów pobytowych wydawanych obywatelom Unii i członkom ich rodzin korzystającym z prawa do swobodnego przemieszczania się (Dz.Urz. UE L 2019 Nr 188, s. 67) należy interpretować w ten sposób, iż dane biometryczne obywatela mogą być przechowywane wyłącznie w celu ich umieszczenia na nośniku dowodu osobistego, a następnie powinny zostać niezwłocznie usunięte. W ocenie Trybunału wszelkie dalsze przechowywanie takich danych w rejestrach centralnych narusza zasadę proporcjonalności oraz art. 7 i 8 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2010 r. Nr 83, s. 389).
Aktualizacja stanowiska Prezesa UODO z sierpnia 2025 r.
Prezes UODO, odpowiadając na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, jednoznacznie potwierdził, że art. 56 ust. 2 DowodyU nie jest zgodny z rozporządzeniem 2019/1157, interpretowanym w świetle wyroku TSUE. W konsekwencji przepis ten musi zostać zmieniony.
Zdaniem Prezesa UODO, ustawodawca powinien wprost przesądzić, że po wydaniu dowodu osobistego z Rejestru Dowodów Osobistych usuwane są zarówno odciski palców, jak i fotografie, które obywatel dołączył do wniosku. W rejestrze nie powinny pozostawać żadne dane biometryczne poza niezbędnymi danymi identyfikacyjnymi, które nie mają charakteru szczególnej kategorii danych osobowych.
Stan prawny przed rekomendowaną nowelizacją
Przed rekomendowaną zmianą wskazywaną przez Prezesa UODO przepisy pozwalają obecnie na gromadzenie w Rejestrze Dowodów Osobistych danych biometrycznych także po wydaniu dowodu. Dane te mogą być przechowywane przez okres kilku lat, zależnie od cyklu życia dokumentu i przewidzianej retencji. Rozwiązanie to ma na celu m.in. usprawnienie procedur administracyjnych przy składaniu kolejnych wniosków, a także ułatwienie weryfikacji tożsamości.
Jednak TSUE uznał, że takie rozwiązanie jest nieproporcjonalne i narusza prawo do prywatności obywateli. Przechowywanie wrażliwych danych w scentralizowanych bazach stwarza bowiem ryzyko ich nadużycia oraz masowego naruszenia prywatności w przypadku wycieku lub nieuprawnionego dostępu.
Wcześniejsze działania UODO
Warto przypomnieć, że Prezes UODO już wcześniej sygnalizował potrzebę zmian legislacyjnych. W czerwcu 2024 r., bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku TSUE, organ opublikował stanowisko, w którym wskazał, że polskie przepisy wymagają dostosowania do prawa unijnego. UODO zwrócił uwagę, że przechowywanie odcisków palców i fotografii w Rejestrze Dowodów Osobistych wykracza poza dopuszczalny zakres przetwarzania danych określony w rozporządzeniu 2019/1157.
Wówczas Prezes UODO poinformował ministra ds. Unii Europejskiej o konieczności rewizji DowodyU. Organ podkreślał, że brak reakcji ustawodawcy może prowadzić do powstania luki prawnej oraz narażać Polskę na zarzut niewykonania zobowiązań wynikających z prawa UE.
Zajęte przez Prezesa UODO stanowisko z sierpnia 2025 r. ma zatem charakter potwierdzający i uszczegóławiający wcześniejsze ostrzeżenia. O ile w 2024 r. UODO mówił o konieczności przeanalizowania zgodności przepisów z prawem unijnym, o tyle obecnie stwierdza jednoznacznie, że przepis art. 56 ust. 2 DowodyU jest sprzeczny z rozporządzeniem i musi zostać zmieniony.
Nowe wymogi – konieczność dostosowania ustawy
Aktualizacja Prezesa UODO przesądza, że nie wystarczy interpretacja przepisów w duchu wyroku TSUE – konieczna jest zmiana legislacyjna. W praktyce oznacza to, że Ministerstwo Cyfryzacji będzie musiało przygotować nowelizację ustawy o dowodach osobistych.
Nowelizacja powinna zawierać jednoznaczny obowiązek usuwania z Rejestru Dowodów Osobistych wszystkich danych biometrycznych pobranych przy składaniu wniosku, a więc zarówno odcisków palców, jak i fotografii. Dane te będą mogły być wykorzystywane wyłącznie do wygenerowania dokumentu i zapisania ich na jego nośniku, natomiast w rejestrze nie będzie możliwe ich dalsze przechowywanie.
Konsekwencje dla obywateli
Zmiana będzie miała istotne znaczenie dla ochrony prywatności obywateli. Odciski palców i zdjęcia twarzy należą do kategorii danych biometrycznych, które w myśl art. 9 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.4.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.Urz. UE L 2016 Nr 119, s. 1; dalej: RODO) są uznawane za szczególne kategorie danych osobowych. Ich przechowywanie w centralnych bazach zwiększało ryzyko nadużyć, a także obawy społeczne związane z masową inwigilacją.
Nowe rozwiązanie wzmocni gwarancje bezpieczeństwa – dane biometryczne będą istniały wyłącznie na dowodzie osobistym, którego właściciel ma fizyczną kontrolę nad dokumentem. W przypadku utraty lub kradzieży dowodu nie dojdzie do naruszenia centralnej bazy danych, a jedynie do konieczności unieważnienia dokumentu.
Konsekwencje dla administracji
Administracja publiczna będzie musiała dostosować procedury obsługi wniosków o dowód osobisty. Konieczne będzie zapewnienie technicznych i organizacyjnych rozwiązań, które umożliwią natychmiastowe i nieodwracalne usuwanie danych biometrycznych z systemów informatycznych po wydaniu dokumentu.
Może to wymagać modyfikacji infrastruktury teleinformatycznej Rejestru Dowodów Osobistych oraz przeszkolenia urzędników obsługujących system. Równocześnie zmiana ta ograniczy ryzyko odpowiedzialności administracji w przypadku ewentualnych naruszeń ochrony danych osobowych.
Perspektywa unijna
Aktualizacja wpisuje się w szerszy trend unijny zmierzający do ograniczenia przechowywania danych biometrycznych w scentralizowanych bazach. TSUE konsekwentnie podkreśla, że gromadzenie takich danych powinno być rozwiązaniem wyjątkowym i ściśle ograniczonym do niezbędnego celu.
Wyrok C-61/22 i działania PUODO potwierdzają, że Polska musi dostosować przepisy krajowe do standardów unijnych. W przeciwnym razie istnieje ryzyko dalszych postępowań przed Trybunałem Sprawiedliwości oraz ewentualnych sankcji finansowych.
Podsumowanie
Aktualizacja stanowiska Prezesa UODO z sierpnia 2025 r. przesądza, że obecne brzmienie art. 56 ust. 2 DowodyU jest niezgodne z prawem unijnym i wymaga zmiany. Nowelizacja ustawy ma doprowadzić do tego, by po wydaniu dowodu osobistego z Rejestru Dowodów Osobistych usuwane były zarówno odciski palców, jak i fotografie pobrane przy składaniu wniosku.
Zmiana ta ma istotne konsekwencje zarówno dla ochrony prywatności obywateli, jak i dla funkcjonowania administracji publicznej. Polska będzie musiała dostosować krajowe przepisy do standardów unijnych, wzmacniając tym samym ochronę danych biometrycznych jako szczególnie wrażliwej kategorii danych osobowych w rozumieniu art. 9 ust. 1 RODO.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
