Zasady reprezentacji spółki akcyjnej przez zarząd jednoosobowy

Skarżąca spółka złożyła za pośrednictwem WSA w Warszawie skargę kasacyjną do NSA. WSA stwierdził jednak, że załączone do skargi pełnomocnictwo zostało udzielone wbrew zasadom reprezentacji spółki, ujawnionym w rejestrze przedsiębiorców KRS. Podpisała je bowiem jedynie prezes zarządu skarżącej spółki. Zgodnie z dołączoną do akt sprawy informacją z rejestru przedsiębiorców KRS wynikało natomiast, że do reprezentacji skarżącej spółki uprawnionych jest dwóch członków zarządu działających łącznie lub członek zarządu współdziałający z prokurentem. W odpowiedzi na wezwanie WSA do uzupełnienia braków formalnych skargi kasacyjnej pełnomocnik skarżącej spółki wskazał, że jej zarząd jest jednoosobowy, w związku z czym prezes zarządu była uprawniona do samodzielnego udzielenia pełnomocnictwa. W ocenie WSA, pomimo jednoosobowego składu zarządu skarżącej spółki, sposób reprezentacji spółki ujawniony w rejestrze przedsiębiorców KRS pozostał nadal obowiązujący. W związku z powyższym WSA stwierdził, że braki formalne skargi kasacyjnej nie zostały uzupełnione i postanowił o odrzuceniu skargi kasacyjnej.

Wskazane postanowienie zostało zaskarżone przez spółkę, która zarzuciła WSA naruszenie art. 373 § 1 KSH poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, w sytuacji gdy zarząd spółki był jednoosobowy, a wskazany przepis ma zastosowanie wyłącznie w przypadku zarządu wieloosobowego.

Zaskarżone postanowienie WSA zostało uchylone przez NSA, który zgodził się ze stanowiskiem skarżącej spółki, zgodnie z którym art. 373 § 1 KSH („Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa jej statut. Jeżeli statut nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, to do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem”) znajduje zastosowanie jedynie w odniesieniu do zarządu wieloosobowego. W sytuacji, gdy w skład zarządu spółki akcyjnej wchodzi tylko jedna osoba, jest ona uprawniona do reprezentacji spółki na podstawie art. 368 § 1 KSH („Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę”). W przypadku zarządu jednoosobowego wpis w rejestrze przedsiębiorców KRS dotyczący sposobu reprezentacji spółki nie ma znaczenia. Skarga kasacyjna skarżącej spółki została zatem złożona przez właściwie umocowanego pełnomocnika i nie była obarczona brakiem formalnym.

W omawianym postanowieniu NSA podzielił pogląd dominujący w doktrynie (por. np. A. Opalski [w:] Kodeks spółek handlowych. Tom III A. Spółka akcyjna. Komentarz do art. 301-392, red. A. Opalski, Warszawa 2016, uwagi do art. 373, nb. 1) i orzecznictwie (por. np. postanowienie SN z 6.4.2006 r., II PZ 4/06, Legalis), zgodnie z którym statut spółki (odpowiednio umowa spółki w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) nie może modyfikować zasad reprezentacji spółki przez zarząd jednoosobowy.

Postanowieniu NSA zarzucono jednak w doktrynie pominięcie kwestii relacji pomiędzy zasadami reprezentacji spółki akcyjnej przez zarząd a postanowieniami statutu określającymi minimalną liczbę członków zarządu (J.P. Naworski, Zasady reprezentacji spółki akcyjnej – glosa do postanowień Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22.10.2020 r., II GZ 302/20 i z 28.9.2021 r., II GZ 305/21, Glosa 2022, Nr 2, s. 33). Jeżeli statut spółki przewiduje minimalną liczbę członków zarządu wyższą niż jeden oraz wymóg reprezentacji łącznej, to nie będzie dopuszczalne reprezentowanie spółki przez jedynego członka zarządu. W przypadku tzw. kadłubowego zarządu dokonywanie skutecznych aktów reprezentacji spółki przez pozostałego członka (członków) zarządu jest możliwe tylko wówczas, gdy możliwe jest spełnienie obowiązujących w stosunku do takiej spółki zasad reprezentacji (por. wyrok SN z 5.11.2010 r., I CSK 63/10, Legalis). Jednak ze względu na brak ujawnienia w rejestrze przedsiębiorców KRS minimalnej liczby członków zarządu określonej w statucie spółki, zdaniem J.P. Naworskiego nie jest możliwe skuteczne wyłączenie możliwości czynnej reprezentacji spółki akcyjnej, w której skład zarządu wchodzi tylko jeden jego członek, nawet jeżeli statut przewiduje wymóg większej liczby członków zarządu (J.P. Naworski, Zasady …, s. 34). Jak się zdaje, odmienne stanowisko zajmuje jednak M. Juśko, zdaniem którego, jeżeli akcjonariusze chcą, aby w ich spółce nigdy nie doszło do reprezentacji jednoosobowej, to powinni oni postanowić w statucie spółki, że skład zarządu musi być co najmniej dwuosobowy i jednocześnie zastrzec wymóg reprezentacji łącznej (M. Juśko, Sposób reprezentacji spółki kapitałowej przez jednoosobowy zarząd, PPH 2013, Nr 10, s. 21). Niezależnie od przyjętego stanowiska wątpliwości w tym zakresie mogłoby rozwiać wprowadzenie obowiązku ujawnienia w rejestrze przedsiębiorców KRS minimalnej liczby członków zarządu (J.P. Naworski, Zasady …, s. 35; M. Juśko, Sposób…, s. 21).

Kontrowersyjne jest przy tym, czy można w statucie spółki wprowadzić wymóg działania jedynego członka zarządu łącznie z prokurentem. Przeważa pogląd o braku możliwości ustanowienia takiego ograniczenia (A. Opalski [w:] Kodeks…, uwagi do art. 373, nb. 1).

Niezależnie od faktu, że jednoosobowy zarządca zawsze może samodzielnie reprezentować spółkę (o ile statut przewiduje możliwość funkcjonowania zarządu w takim składzie), to w przypadku braku ujawnienia takiego sposobu reprezentacji w rejestrze przedsiębiorców KRS kontrahenci w praktyce często kwestionują jego skuteczność (M. Juśko, Sposób…, s. 19).

Analogiczne do omawianego rozstrzygnięcie zapadło we wcześniejszym postanowieniu NSA z 22.10.2020 r., II GZ 302/20, Legalis.

r.pr Łukasz Berak, adw. Maciej Gil