Zażalenie skierowane do niewłaściwego sądu

Na gruncie niniejszej sprawy powódka zaskarżyła zażaleniem postanowienie SO o oddaleniu zawartego w pozwie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Zażalenie skierowano do SA za pośrednictwem SO. Po przekazaniu akt SA, przewodniczący wydziału w SA zarządził zwrot akt SO uznając, iż zażalenie podlegało rozpoznaniu na podstawie art. 394^1a KPC, a akta zostały przekazane w sposób nieprawidłowy.

W tym stanie rzeczy SO powziął wątpliwości, które ujął w przedstawionych do rozstrzygnięcia SN zagadnieniom prawnym:

W komentowanej uchwale SN uznał, iż sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie podlegające rozpoznaniu na podstawie art. 394^1a § 1 KPC przez inny skład sądu pierwszej instancji, przekazuje zażalenie do rozpoznania sądowi właściwemu (art. 200 § 1⁴ w zw. z art. 391 § 1, art. 397 § 3 i art. 394^1a § 2 KPC).

Na wstępie uzasadnienia swego rozstrzygnięcia SN zwrócił uwagę, iż wobec faktu, że przedstawione zagadnienia prawne dotyczyły m.in. znaczenia woli skarżącego w kontekście skierowania zażalenia do konkretnego sądu, a także mając na względzie odmowę przystąpienia do rozpoznania zażalenia przez SA oznaczony w zażaleniu jako sąd odwoławczy, SN uznał istnienie warunków do podjęcia uchwały, pomimo że w orzecznictwie tego sądu przyjęto, że w sytuacji skierowania środka zaskarżenia do konkretnego sądu, jako właściwego do jego rozpoznania, za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, zagadnienie prawne może przedstawić SN tylko sąd, do którego środek ten został skierowany (sąd ad quem). Sąd, do którego środek zaskarżenia został wniesiony (sąd a quo), nie może bowiem, wbrew woli skarżącego, traktować tego środka jako skierowanego do niego (por. postanowienia SN z 15.3.2018 r., III CZP 109/17, Legalis i z 6.4.2018 r., III CZP 111/17, Legalis).

Przechodząc do meritum, SN przywołał uchwałę składu 7 sędziów tego sądu z 15.5.2013 r., III CZP 91/12, Legalis, w której uznano, że sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie, przekazuje je do rozpoznania sądowi właściwemu (art. 200 § 1 KPC w zw. z art. 391 § 1 KPC i art. 397 § 2 KPC w dawnym brzmieniu). W motywach przytoczonej uchwały SN jednoznacznie wykluczył odrzucenie zażalenia skierowanego do niewłaściwego sądu jako niedopuszczalnego „z innych przyczyn” (art. 370 – obecnie uchylony – w związku z art. 397 § 2 KPC w dawnym brzmieniu). Wyjaśnił, że niedopuszczalność tę – oprócz przesłanek podmiotowych – należy łączyć z treścią środka zaskarżenia, jako czynności procesowej, nie zaś z błędnym wskazaniem sądu właściwego do jego rozpoznania.

SN wskazał, iż argumentacja przywołana w motywach ww. uchwały z 15.5.2013 r. odnosi się również do sytuacji, w której zażalenie zostało błędnie skierowane do sądu wyższego szczebla, podczas gdy właściwym do jego rozpoznania jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie (art. 394^1a § 1 KPC, art. 394² KPC).

Powyższe uwagi, w ocenie SN wyczerpują wątpliwości przedstawione przez SO, a na ich aktualność nie wpływa zmiana stanu prawnego wprowadzona ustawą z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469), polegająca na uchyleniu wstępnej kontroli środka odwoławczego w sądzie a quo. Niejako na marginesie swych rozważań SN wskazał, iż w judykaturze tego sądu oznaczenie środka zaskarżenia jako zażalenia, mimo że orzeczenie było zaskarżalne apelacją nie stanowi podstawy odrzucenia środka zaskarżenia w związku z jego niewłaściwym doborem (por. uchwałę SN z 24.5.2017 r., III CZP 2/17, Legalis). Tym samym przyjęcie rygoru odrzucenia w przypadku błędnego skierowania środka zaskarżenia do sądu wyższego szczebla, podczas gdy właściwym do jego rozpoznania jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie jawi się jako nieproporcjonalne.

W komentowanej uchwale SN wyjaśnił, iż w przypadku błędnego skierowania środka zaskarżenia do sądu wyższego szczebla, podczas gdy właściwym do jego rozpoznania jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, środek zaskarżenia nie podlega odrzuceniu. Sąd niewłaściwy, do którego skierowano rzeczony środek zaskarżenia winien natomiast przekazać go do rozpoznania sądowi właściwemu.

adw. Krzysztof Szczecina