- Ustanowiono obligatoryjność informowania o umowach, które nie stanowią tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Informacje o zawartych umowach o dzieło będą ewidencjonowane na koncie płatnika składek, przez ZUS.
- Obowiązek informacyjny wchodzi w życie 1.1.2021 r., co sprawia, że nie muszą być zgłaszane do ZUS umowy zawarte przed tą datą.
- Zmieniono rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz wprowadzono formularz RUD.
Obowiązek informacyjny
W przepisie art. 22 ZmKoronawirusU20 ustawodawca wskazał, że w ustawie z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266 i 321, dalej jako: SysUbSpołU) w art. 36 dodaje ust. 17 w brzmieniu: „Płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje Zakład o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy”. Obowiązek dotyczy więc nie tylko płatników składek będących osobami prawnymi, ale również i osób fizycznych.
ZUS wskazuje, że: „Jeśli jesteś podmiotem lub jednostką organizacyjną (np. stowarzyszeniem, fundacją, spółką prawa handlowego, itp.) i nie jesteś płatnikiem składek (nie musisz rejestrować się w ZUS jako płatnik składek, bo nie zgłaszasz do ubezpieczeń społecznych co najmniej jednego ubezpieczonego), nie musisz informować ZUS o zawartych umowach o dzieło. Jeśli jesteś osobą fizyczną i zawarłeś umowę o dzieło, musisz ją zgłosić w ZUS bez względu na to, czy jesteś zarejestrowany w ZUS jako płatnik składek czy też nie”.
Obowiązek informacyjny nie dotyczy umów o dzieło:
- zawartych z własnym pracownikiem;
- wykonywanych na rzecz własnego pracodawcy, ale zawartych z innym podmiotem;
- zawartych z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą na wykonanie przez nie usług, które wchodzą w zakres prowadzonej działalności.
Formularz RUD
Umowy zawarte od 1.1.2021 r. będzie należało wykazać w nowym formularzu RUD (zgłoszenie umowy o dzieło). Formularz RUD można przekazać elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. Istotne jest to, że dla każdego wykonawcy dzieła trzeba złożyć oddzielny formularz RUD. W jednym formularzu RUD można wykazać maksymalnie 10 umów zawartych z jednym wykonawcą.
W formularzu RUD podaje się następujące dane:
w bloku I – dane zamawiającego dla którego jest wykonywane dzieło – dane identyfikacyjne oraz adresowe;
w bloku II – dane wykonawcy umowy o dzieło – dane identyfikacyjne oraz adresowe osoby, z którą zawarło się umowę o dzieło;
w bloku III – informację o zawartych umowach o dzieło – daty zawarcia, daty wykonywania (od-do) oraz liczbę zawartych umów.
Powyższe jest uzasadnione zmianą w art. 49 ust. 2 SysUbSpołU, w którym ustawodawca dodał pkt 9 w brzmieniu: „informacji o zawartych umowach o dzieło, o których mowa w art. 36 ust. 17”. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w drodze rozporządzenia, określa różne wzory z uwzględnieniem obowiązujących procedur prowadzenia rejestrów i wykazów w systemie ubezpieczeń społecznych, m.in. wzór zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących. Do tego katalogu został więc dodany wzór informacji o zawartych umowach o dzieło, o których mowa w art. 36 ust. 17 SysUbSpołU.
Ponadto, w dniu 9.12.2020 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 26.11.2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych oraz innych dokumentów.
Ewidencja umów o dzieło
Z dodanego art. 45 w ust. 1 pkt 1b SysUbSpołU wynika, że ewidencjonuje się informacje dotyczące zawartych umów o dzieło, o których mowa w art. 36 ust. 17 SysUbSpołU. Do 31.12.2020 r. ewidencjonuje się: dane identyfikacyjne, numery rachunków składkowych, numer NIP i numer identyfikacyjny REGON, a jeżeli płatnikowi składek nie nadano tych numerów lub jednego z nich – numer PESEL lub serię i numer dowodu osobistego albo paszportu, nazwy i numery rachunków bankowych płatnika składek, dane informacyjne płatnika składek, w tym szczególną formę prawną według krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, kod rodzaju działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności oraz wszelkie inne dane konieczne do obsługi konta, a w szczególności do celów rozliczania należności z tytułu składek oraz do celów prowadzenia postępowania egzekucyjnego, w tym informacje dotyczące wspólników spółek cywilnych, jawnych i komandytowych, w zakresie rejestrowanym w Centralnym Rejestrze Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników, liczbę pracowników, za których jest opłacana składka na Fundusz Emerytur Pomostowych, dane niezbędne do realizacji przez Zakład zadań zleconych odrębnymi przepisami. Od 1.1.2021 r. będzie istniał również obowiązek ewidencjonowania informacji dotyczących zawartych umów o dzieło, o których mowa w art. 36 ust. 17 SysUbSpołU.
Ponadto w art. 50 ust. 17 SysUbSpołU ustawodawca dodał pkt 5 w brzmieniu: „dotyczące umów o dzieło, o których mowa w art. 36 ust. 17”. Chodzi o dane, jakie ZUS udostępnia ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych oraz organom Krajowej Administracji Skarbowej na ich żądanie. Są to dane dotyczące: ubezpieczonego, osób zgłaszanych przez ubezpieczonego do ubezpieczenia zdrowotnego: płatników składek, uprawnionych do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz świadczeń wypłacanych przez ZUS na mocy zarówno odrębnych przepisów, jak i właśnie danych dotyczących umów o dzieło, w zakresie tego, że płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje ZUS o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy.
W 2021 r. można więc spodziewać się licznych kontroli na gruncie zgodności z prawem i zasadności zawartych umów o dzieło, które niejednokrotnie zastępują umowy o pracę czy umowy zlecenia, co ma na celu uniknięcie obowiązków ubezpieczeniowych i podatkowych. Być może w przyszłości zmiany doprowadzą do obligatoryjności oskładkowania umów o dzieło. Pomimo powyższych zmian, umowa o dzieło sama w sobie, nadal nie będzie tytułem do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
