Znaczenie braku tożsamości pojęć „ten sam zamiar” i „taki sam zamiar”

Opis stanu faktycznego

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Nowym Mieście Lubawskim z 21.6.2017 r., II K 418/16, oskarżony K.M. został uznany za winnego tego, że:

1) w okresie od 25.4.2013 r. do 18.2.2014 r. w O., prowadząc działalność gospodarczą, w lokalu przy sklepie spożywczym urządzał gry na trzech automatach w rozumieniu art. 2 GryHazardU, wbrew przepisom określonym w art. 3, art. 4. art. 6 ust. 1, art. 23 oraz art. 23a GryHazardU, bez wymaganej koncesji na prowadzenie kasyna, tym samym popełnił przestępstwo skarbowego określone w art. 107 § 1 KKS (punkt 1a);

2) w okresie od nieustalonego dnia 2013 r. do 20.2.2014 r. w B., prowadząc działalność gospodarczą, w lokalu przy stacji paliw urządzał gry na trzech automatach w rozumieniu art. 2 GryHazardU, wbrew przepisom określonym w art. 3, art. 4, art. 6 ust. 1, art. 23 oraz art. 23a GryHazardU, bez wymaganej koncesji na prowadzenie kasyna, tym samym popełnił przestępstwo skarbowe określone z art. 107 § 1 KKS (punkt 1b);

oraz skazany na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności i karę grzywny w wymiarze 200 stawek dziennych po 150 zł każda. Na podstawie art. 69 § 1 i 2 KK i art. 70 § 1 KK w zw. z art. 20 § 1 i 2 KKS, wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na okres lat 3 tytułem próby.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł obrońca oskarżonego, zarzucając mu szereg naruszeń prawa materialnego i procesowego. W konkluzji apelacji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Wyrokiem z 19.4.2018 r., VI Ka 464/17, Sąd Okręgowy w Elblągu uchylił wyrok i umorzył postępowanie przeciwko K.M. Od powyższego wyroku kasacje wywiedli prokurator oraz Naczelnik Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Olsztynie. Prokurator zaskarżył wyrok sądu odwoławczego na niekorzyść, zarzucając mu rażące naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść zapadłego orzeczenia, tj. art. 439 § 1 pkt 8 KPK i art. 17 § 1 pkt 7 KPK oraz rażącą obrazę prawa materialnego mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, w postaci art. 6 § 2 KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania.

Naczelnik Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Olsztynie zaskarżył wyrok m.in. w części umarzającej postępowanie, zarzucając mu rażące naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 17 § 1 pkt 7 KPK i art. 439 § 1 pkt 8 KPK w związku z art. 113 § 1 KKS oraz rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało istotny wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 6 § 2 KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS. Podnosząc powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionych na niekorzyść przez Prokuratora Rejonowego w Nowym Mieście Lubawskim i Naczelnika Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celno-Skarbowego, uchylił zaskarżony wyrok w określonym zakresie, w którym sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN 

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacje okazały się oczywiście zasadne. Skarżący mają bowiem rację, gdy twierdzą, że organ ad quem rażąco wadliwie, na skutek ewidentnie błędnej wykładni art. 6 § 2 KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS przyjął, iż w przedmiotowej sprawie zaistniała negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej z art. 17 § 1 pkt 7 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS, w konsekwencji czego bezzasadnie uznał, że zaskarżony wyrok sądu I instancji, w zakresie dotyczącym K.M. dotknięty jest uchybieniem z art. 439 § 1 pkt 8 KPK w zw. z art. 113 KKS i z tej racji w tej części musi być uchylony, a postępowanie należy umorzyć. Słusznie również uchybienie Sądu odwoławczego skarżący wiążą z niedostrzeżeniem, że sposób ukształtowania znamion czynu zabronionego z art. 107 § 1 KKS wyklucza możliwość potraktowania zachowań polegających na urządzaniu gier hazardowych w różnych miejscowościach i lokalach, jako podejmowanych przy wykorzystaniu takiej samej sposobności. A na tej przede wszystkim przesłance Sąd Okręgowy oparł swoje przekonanie, że czyny przypisane K.M. w wyroku sądu I instancji stanowią element czynów ciągłych, zakwalifikowanych z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 6 § 2 KKS, a przypisanych ww. prawomocnymi wyrokami Sądu Rejonowego w Toruniu z 21.11.2016 r., II K 1438/14 oraz Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z 30.3.2017 r., IV K 145/15.

Pisemne motywy zaskarżonego orzeczenia pozwalają również na postawienie tezy, że sąd odwoławczy wadliwie uznał ponadto (na co także zwrócono uwagę na powołanych wyżej stronach nadzwyczajnych środków zaskarżenia), że w przedmiotowej sprawie zaistniała i druga ze wskazanych w art. 6 § 2 KKS przesłanek ciągłości, tj. działanie w wykonaniu „tego samego zamiaru”. Ta konstatacja Sądu Okręgowego, choć oczywiście błędna, ma o tyle mniejsze znaczenie, że organ odwoławczy prezentuje ją w sposób nie tylko mało spójny, ale i niestanowczy, niejako dając wyraz temu, że ma ona znaczenie jedynie pomocnicze.

Powyższe wywody prowadzą do konkluzji, że sposób ujęcia znamion czynu zabronionego z art. 107 § 1 KKS wyklucza możliwość uznania, że dla przyjęcia, iż popełniając czyny będące przedmiotem analizowanej sprawy oskarżony działał „przy wykorzystaniu takiej samej sposobności”, jak przy popełnieniu zachowań przypisanych mu wyrokami Sądu Rejonowego w Toruniu i Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, wystarczające było ustalenie, że każdego z tych czynów oskarżony dopuścił się prowadząc określonego typu działalność gospodarczą, polegającą na urządzaniu gier na automatach, w ramach tego samego podmiotu. Prowadzenie tego rodzaju działalności niewątpliwie stało u podstaw popełniania przez oskarżonego występków kwalifikowanych z art. 107 § 1 KKS, ale nie było sprzyjającą okolicznością, okazją do zrealizowania tych przestępstw.

Zwrot „taki sam”, „taka sama” nie jest jednak również, w szczególności, w języku prawnym i prawniczym, synonimem zwrotu „ten sam”, „ta sama”, a tak właśnie zdaje się postrzegać znaczenie owego sformułowania sąd odwoławczy. Zwrot „ten sam” definiuje się bowiem jako właśnie ten oto, dokładnie ten, o którym mówię, na który patrzę, który oceniam (konkretnie), a „taki sam” jako taki jak ten, o którym mówię, na który patrzę, który oceniam (abstrakcyjnie). Określenia „ten” używa się wszak w celu wskazania konkretnego obiektu, a określenia „taki” w celu zaakcentowania, że określony obiekt ma cechy identyczne z cechami, jakie posiada inny obiekt. Powyższe oznacza, że sprawca działa w wykonaniu tego samego zamiaru, gdy można przyjąć, że w momencie popełnienia kolejnego z czynów, składających się na oceniane przez pryzmat art. 6 § 2 KKS continuum jego działalności, działa w wykonaniu tego samego (konkretnie) zamiaru, którym kierował się dokonując pierwszego z tychże czynów.

W tym stanie rzeczy należało przyznać rację skarżącym, że wadliwa wykładnia przepisu art. 6 § 2 KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS doprowadziła sąd odwoławczy do błędnego uznania, iż czyn przypisany oskarżonemu wyrokiem sądu I instancji należy potraktować, jako element czynu ciągłego, a w konsekwencji do nietrafnego stwierdzenia, że w przedmiotowej sprawie zaistniała niedostrzeżona przez sąd I instancji negatywna przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej z art. 17 § 1 pkt 7 KPK i uchylenia wyroku sądu I instancji oraz umorzenia postępowania karnego przeciwko K.M.

W kontekście zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdzeń, odnoszących się do „związania” sądów orzekających w przedmiotowej sprawie wcześniejszymi prawomocnymi wyrokami skazującymi K.M. za przestępstwa z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 6 § 2 KKS należy wskazać, że organ odwoławczy błędnie pojmuje owo „związanie” i w sposób zupełnie nieuprawniony zawęża wynikającą z art. 8 § 1 KPK w zw. z art. 113 § 1 KKS zasadę samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego. O ile oczywiście sąd orzekający w przedmiotowej sprawie nie może zawartych we wspomnianych judykatach rozstrzygnięć zignorować i wbrew temu, co zostało w nich wyraźnie wyartykułowane przyjąć, że oskarżony został skazany wyłącznie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS, a nie za przestępstwo z art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 6 § 2 KKS, to jednak ma pełną kompetencję do tego, by odmiennie zinterpretować przepisy art. 107 § 1 KKS i art. 6 § 2 KK i w konsekwencji uznać, że czyny będące przedmiotem osądu w tej sprawie nie mogą być uznane za jeden z elementów czynu ciągłego przypisanego poprzednio wydanymi prawomocnymi wyrokami.

Stwierdzenie oczywistej zasadności zarzutów podniesionych w kasacji prokuratora oraz w kasacji Naczelnika Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Celnego w Olsztynie było wystarczające do uwzględnienia tych środków zaskarżenia i uchylenia wyroku sądu odwoławczego w zaskarżonej części w trybie art. 535 § 5 KPK.