Znaczenie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności

Przedmiot kontroli WSA w Poznaniu

Przedmiotem kontroli WSA w Poznaniu w niniejszej sprawie jest rozstrzygnięcie dotyczące odmowy przyznania A.J. (dalej: Skarżący) świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad 78-letnią, schorowaną, niepełnosprawną matką M.J. (dalej: Matka Skarżącego). Materialnoprawną podstawę zaskarżonej decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego (dalej: SKO), jak również poprzedzającej ją decyzji wydanej przez Prezydenta Miasta P. (dalej: Organ I instancji) stanowiły przepisy ustawy z 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 615, dalej: ŚwRodzU).

Orzeczenie o niepełnosprawności

WSA w Poznaniu przypomniał, iż Matka Skarżącego legitymuje się orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z lutego 2017 r., w którym stwierdzono, że jest trwale niezdolna do samodzielnej egzystencji, które to orzeczenie w myśl art. 3 pkt 21 lit. e ŚwRodzU jest równoznaczne z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ŚwRodzU, świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje: matce albo ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, a także innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359), ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności – jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

WSA w Poznaniu wskazał, iż z powyższego wynika, że oceniając wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego organ weryfikuje, czy osoba wymagająca opieki legitymuje się orzeczeniem o:

Ustawodawca wyszedł z założenia, że w procesie ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne koniecznym jest przedłożenie jednego z dwóch ww. rodzajów orzeczeń, jako dowodu na okoliczność niepełnosprawności podopiecznego. Z tej też przyczyny nie powołuje się np. dowodu z opinii biegłego, a do wniosku załącza stosowne orzeczenie wydane przez uprawniony podmiot. Organ związany jest ustaleniami wskazanymi w orzeczeniu i sam nie prowadzi postępowania dowodowego na stwierdzone w nim okoliczności. W tym sensie ustawodawca uprościł procedurę orzekania w przedmiocie świadczeń pielęgnacyjnych sprowadzając zadanie organów pomocy społecznej do weryfikacji tego, czy dana osoba legitymuje się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności.

Znaczny stopień niepełnosprawności

W myśl definicji zawartej w art. 3 pkt 21 ŚwRodzU znaczny stopień niepełnosprawności – oznacza:

Zdaniem WSA w Poznaniu należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 4 ust. 1 i 4 ustawy z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 573) do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji, zaś niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Co za tym idzie sam fakt legitymowania się przez osobę wymagającą opieki orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności bądź orzeczeniem z nim zrównanym przez przepisy ŚwRodzU przesądza o tym, że sprawowanie opieki nad taką osobą wypełnia kryterium celu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej o jakim mowa w art. 17 ust. 1 in fine ŚwRodzU. Z samego faktu, iż dana osoba legitymuje się znacznym stopniem niepełnosprawności wynika bowiem, że wymaga ona stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji i bez pomocy innych osób nie jest w stanie zaspokajać podstawowych potrzeb życiowych. Okoliczności ta nie tylko nie wymaga, lecz wręcz nie może być samodzielnie i wbrew treści orzeczenia lekarza orzecznika ustalana przez rozpoznające sprawę organy administracji publicznej, które nie mogą samodzielnie miarkować, czy też oceniać skali niezdolności do samodzielnej egzystencji osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, w związku ze sprawowaniem opieki nad którą dochodzone jest uprawnienie opiekuna do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego.

Stanowisko WSA w Poznaniu

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy WSA w Poznaniu wskazał, że SKO, oceniając wniosek Skarżącego, przekroczyło zakres swoich uprawnień. SKO – na przekór przedłożonemu orzeczeniu Matki Skarżącego – stwierdziło, że o ile jest ona osobą niepełnosprawną, to nie wymaga ona stałej i długotrwałej opieki wykonywanej przez Skarżącego. SKO zwracało przy tym uwagę na to, że np. wymiany stomii dokonuje się co 2 dni. Wskazywało, że: robienie zakupów, eskortowanie na wizyty lekarskie, pranie i sprzątanie nie są czynnościami na tyle absorbującymi i czasochłonnymi, że wymagają od Skarżącego rezygnacji z pracy. W ocenie SKO opieka Skarżącego nad jego Matką nie stanowi bezpośredniej przyczyny niepodejmowania przez niego zatrudnienia lub rezygnacji z niego.

W tym kontekście podkreślenia – zdaniem WSA w Poznaniu – wymaga, że nie jest rolą organów dokonywanie własnych ustaleń i oceny w tym zakresie, skoro uprawniony lekarz orzecznik wydaje orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, czy trwałej niezdolności do samodzielnej egzystencji. Podsumowując stwierdzić należy, iż skoro Matka Skarżącego ma orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności i jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, to implikuje to stwierdzenie, że wymaga ona stałej lub długotrwałej opieki ze strony innej osoby, ze względu na sprawowanie której to opieki Skarżący może ubiegać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, o ile sprawowanie opieki będzie wiązać się z rezygnacją z zatrudnienia lub jego niepodejmowaniem. Biorąc pod uwagę powyższe WSA w Poznaniu odniósł się do kwestii rezygnacji/ niepodejmowania zatrudnienia przez Skarżącego, o której mowa w art. 17 ust. 1 ŚwRodzU i wskazał, że Skarżący jest osobą w wieku produkcyjnym, nie legitymuje się żadnym orzeczeniem, które mogłoby wpływać na jego zdolność podjęcia pracy, a do wniosku załączył dokumenty związane z historią jego zatrudnienia. W toku postępowania oświadczył, że co najmniej od 2015 r. jest osobą niepracującą zawodowo i nie wykonującą żadnej pracy zarobkowej. Podejmowanie jakiejkolwiek pracy uniemożliwiałoby sprawowanie stałej opieki nad jego Matką. Wobec tego stwierdzić można, że Skarżący zamanifestował przesłankę niepodejmowania pracy z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad niepełnosprawną w stopniu znacznym Matką, skoro on sam jest obiektywnie zdolny do podjęcia pracy, a nie czyni tego właśnie z uwagi na jej stan zdrowia. Ponadto podkreślenia wymaga, że nie jest rolą organu aby wybierać za Skarżącego, że może on podjąć zatrudnienie (np. w częściowym zakresie) i jednocześnie opiekować się Matką. Jedynie Skarżący jest dysponentem tego prawa, może np. zdecydować, że będzie opłacać opiekę i pozostać w zatrudnieniu, albo – jak ma to miejsce w niniejszej sprawie – zrezygnować/nie podejmować zatrudnienia i samemu zajmować się Matką. Reasumując – WSA w Poznaniu uchylił zaskarżoną decyzję SKO i poprzedzającą ją decyzję Organu I instancji.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →