Stan faktyczny

Od wielu lat jednym z częściej występujących sporów między fiskusem a podatnikami był spór o klasyfikację podatkową przychodów osoby fizycznej z najmu. Otóż organy podatkowe twierdziły, że podatnicy, którzy wynajmują swoje nieruchomości, najczęściej lokale mieszkalne, wyczerpują tym samym wszystkie znamiona działalności gospodarczej, gdyż w celach zarobkowych prowadzą działalność w sposób ciągły i zorganizowany. Dotyczyło to zwłaszcza sytuacji, w których podatnik wynajmował więcej niż jedną nieruchomość. Natomiast podatnicy twierdzili, że wynajmowane nieruchomości stanowią składnik ich majątku prywatnego, a ich najem jest po prostu przejawem zarządzania majątkiem prywatnym, do czego przecież mają pełne prawo i nie muszą w tym celu rejestrować działalności gospodarczej.

Oczywiście, ten spór ma, a raczej miał, o czym będzie mowa w komentarzu, znaczenie ekonomiczne, gdyż najem prywatny mógł być opodatkowany ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, w większości przypadków korzystnym dla podatników.

Wobec licznych strać na powyższym polu bitewnym dobrze się stało, że Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców złożył do NSA wniosek o wydanie przesądzającej spór uchwały, a w tym wniosku zawarł następujące pytanie:

Czy w świetle przepisu art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1426; dalej: PDOFizU) o zakwalifikowaniu przychodów z najmu składników majątkowych niezwiązanych z działalnością gospodarczą do wymienionego w tym przepisie źródła przychodów decydują kryteria przedmiotowe czy też zamiar (decyzja) podatnika?

Szkolenia online z zakresu podatków – aktualna lista szkoleń Sprawdź

Stan prawny

Najem w ramach działalności gospodarczej.

Artykuł 5a pkt 6 PDOFizU zawiera definicję, w myśl której na gruncie PIT działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa lub usługowa, prowadzona we własnym imieniu, bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów.

Przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, składników majątku związanych z działalnością gospodarczą (art. 14 ust 2 pkt 11 PDOFizU).

Najem prywatny

Przepisy wskazują jedynie, że najem jest odrębnym źródłem przychodu, jeśli nie dotyczy składników majątku związanych z działalnością gospodarczą (art. 10 ust. 1 pkt 6 PDOFizU), ale nie zawierają definicji najmu jako odrębnego źródła przychodu.

Stanowisko NSA

NSA wydał uchwałę o następującej treści: „Przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze są zaliczane bez ograniczeń do źródła przychodów wymienionego w art. 10 ust. 1 pkt 6 PDOFizU, chyba, że stanowią składnik majątkowy mienia osoby fizycznej, który został przez nią wprowadzony do majątku związanego z wykonywaniem działalności gospodarczej.”

W uzasadnieniu uchwały NSA wskazał, że w zaistniałym sporze kluczowe znaczenie ma interpretacja zwrotu „składniki majątku związane z działalnością gospodarczą”. Najem ze swej istoty jest działalnością ciągłą, zarobkową i cechującą się zorganizowaniem, a więc wypełnia cechy działalności gospodarczej, ale – w myśli przywołanych przepisów – najem może być traktowany jako działalność gospodarcza tylko wtedy, gdy dotyczy składników związanych z działalnością gospodarczą. A działalność gospodarcza wymaga wyodrębnienia przedsiębiorstwa jako zorganizowanego zespołu składników majątkowych, czemu towarzyszyć musi zidentyfikowanie i wydzielenie z majątku podatnika będącego osobą fizyczną składników majątkowych, które będą służyć prowadzeniu działalności gospodarczej. Za tym idzie ewidencja środków trwałych i prowadzenie ksiąg podatkowych.

Jeżeli zatem podatnik:

  • nie podejmuje czynności zmierzających do wyraźnego wyodrębnienia przedsiębiorstwa poprzez stworzenie zorganizowanego zespołu składników materialnych i niematerialnych mających służyć tej działalności,
  • nie buduje struktury organizacyjnej pozwalającej mu na zarządzanie tą wydzieloną częścią majątku,
  • nie wypracowuje strategii tej działalności (planów co do jej rozwoju, badania rynku pod kątem potrzeb potencjalnych najemców, dostosowywania składników majątków do tych potrzeb),

a jedynie lokuje nadwyżki posiadanych środków (uzyskiwanych z różnych źródeł przychodu) w zakup nieruchomości (w tym także lokali), które następnie wynajmuje, to nie można uznać, że składniki majątkowe związane są z działalnością gospodarczą.

To zatem podatnik decyduje o tym czy „powiązać” określone składniki swojego mienia z wykonywaniem działalności gospodarczej, czy też zachować je w zarządzie majątkiem niezwiązanym z działalnością gospodarczą i oddać np. w najem.

Powyższe stanowisko wynika z brzmienia obowiązujących przepisów i jeśli ustawodawca uważa powyższy stan za niewskazany, musiałby przepisy te zmienić.

Powyższą uchwałę przyjmujemy z pełną aprobatą i z dużą ulgą. Co ważne, ostrze omawianego sporu zostało już złagodzone przez samego ustawodawcę, który od 1.1.2021 r. umożliwił stosowanie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych także w odniesieniu do najmu prowadzonego w ramach działalności gospodarczej. Tak więc obecnie stosowanie stawek 8,5% i 12,5% od nadwyżki przychodów ponad kwotę 100 000 zł. otwarte jest także dla przedsiębiorców. Nie oznacza to, że omawiana uchwała nie ma już znaczenia.

Po pierwsze, stanowi podstawę dla korzystnych dla podatników rozstrzygnięć sporów dotyczących lat wcześniejszych. Przypomnijmy bowiem, że przyjmuje się, iż uchwały NSA, jako wyrażające poprawną wykładnię prawa, powinny być odnoszone także do spraw zaistniałych przed wydaniem uchwały.
Po drugie, znosi niebezpieczeństwo traktowania jako przedsiębiorcy osoby, która jako przedsiębiorca, czyli osoba prowadząca działalność gospodarczą, wcale się nie czuje i takiego statusu mieć nie chce.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Przetestuj. Sprawdź