Stan faktyczny
QI zawarła z Bankiem umowę kredytu na zakup nieruchomości. Kredyt ten został udzielony na okres 360 miesięcy. Umowa przewidywała prowizję z tytułu udzielenia tego kredytu, płatną w chwili zawarcia umowy i odpowiadającą 2,50 % kwoty kredytu, czyli 2600 zł, która była wskazana jako element całkowitego kosztu kredytu. Po upływie 19 miesięcy QI spłaciła cały kredytu i uznała, że Bank powinien zwrócić jej prowizję w części odpowiadającej pozostałemu czasowi trwania tego kredytu. Bank odmówił dokonania zwrotu tej prowizji. QI wniosła skargę do Sądu Rejonowego dla Warszawy‑Woli w Warszawie (sąd odsyłający). Powstała kwestia wykładni art. 25 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z 4.2.2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniającej dyrektywy 2008/48/WE i 2013/36/UE oraz rozporządzenie (UE) Nr 1093/2010 (Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr 60, s. 34).
Stanowisko TS
Opłaty
Trybunał orzekł już, że art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż prawo konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego objętego tą dyrektywą obejmuje wszystkie koszty nałożone na konsumenta (wyrok TS z 11.9.2019 r., Lexitor, C-383/18, Legalis, pkt 36).
Zgodnie z wyrokiem z 9.2.2023 r., UniCredit Bank Austria, C-555/21, Legalis, pkt 34, 35 kredytodawca jest zobowiązany wykazać, czy dane koszty mają charakter powtarzalny, czy też nie. W niniejszej sprawie Bank nie przedstawił jednak podziału kosztów kredytu wskazującego, czy rozpatrywane opłaty są obiektywnie związane z okresem obowiązywania tej umowy.
Prawodawca Unii przyjął szeroką definicję pojęcia „całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta”. Z art. 4 pkt 13 dyrektywy 2014/17/UE w zw. z art. 3 lit. g) dyrektywy 2008/48/WE wynika bowiem, że to pojęcie obejmuje wszystkie koszty, które konsument musi ponieść z tytułu umowy o kredyt i które są znane kredytodawcy, w tym prowizje. Wyłączone z zakresu tego pojęcia są wyraźnie jedynie – jak potwierdza motyw 50 dyrektywy 2014/17/UE – opłaty notarialne, opłaty rejestracyjne związane z przeniesieniem własności nieruchomości, takie jak koszty wpisu do księgi wieczystej i związane z tym opłaty, jak również koszty ponoszone przez konsumenta w przypadku niewypełnienia zobowiązań przewidzianych w umowie o kredyt (wyrok C-555/21, pkt 24). Trybunał wyjaśnił jednak, opierając się w szczególności na szczególnych cechach umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi, że prawo do obniżenia całkowitego kosztu kredytu, o którym mowa w art. 25 ust. 1 dyrektywy 2014/17/UE, nie obejmuje kosztów, które niezależnie od okresu obowiązywania umowy obciążają konsumenta bądź to na rzecz kredytodawcy, bądź to na rzecz osoby trzeciej z tytułu świadczeń, które zostały już wykonane w całości w chwili przedterminowej spłaty.
Trybunał wskazał, że kredytodawca lub, w stosownych przypadkach, pośrednik kredytowy lub wyznaczony przedstawiciel jest zobowiązany, zgodnie z art. 14 ust. 1 i 2 dyrektywy 2014/17/UE, do udzielenia konsumentowi przed zawarciem umowy informacji dotyczących podziału kosztów obciążających konsumenta w zależności od ich powtarzalności lub braku powtarzalności przy użyciu ESIS. Do kredytodawcy należy wykazanie powtarzalnego charakteru danych kosztów. Trybunał wskazał, że w niniejszej sprawie Bank nie przedstawił podziału kosztów kredytu hipotecznego, umożliwiających sądowi ustalenie, czy rozpatrywane opłaty są obiektywnie związane z okresem obowiązywania umowy, czy też te opłaty są niezależne od tego okresu. Aby zagwarantować, że konsument nie będzie karany za ten brak informacji, TS stwierdził, że w takiej sytuacji sąd krajowy jest zobowiązany stwierdzić, iż odnośne koszty nie są niezależne od okresu obowiązywania umowy i w konsekwencji są objęte prawem do obniżenia całkowitego kosztu kredytu, o którym mowa w art. 25 ust. 1 dyrektywy 2014/17/UE.
Trybunał orzekł, że art. 25 ust. 1 dyrektywy 2014/17/UE należy interpretować w ten sposób, że w przypadku braku dostarczenia przez kredytodawcę informacji pozwalających sądowi krajowemu na zbadanie, czy prowizja pobierana przy zawieraniu umowy kredytu hipotecznego należy do kategorii kosztów, które są niezależne od okresu obowiązywania tej umowy, ten sąd powinien stwierdzić, że taka prowizja jest objęta prawem do obniżki całkowitego kosztu kredytu, o której mowa w tym przepisie.
Metoda obliczania
Trybunał podkreślił, że na podstawie treści art. 25 dyrektywy 2014/17/UE nie można stwierdzić, iż prawodawca Unii zamierzał ustanowić szczególną metodę obliczania w celu określenia kwoty obniżki całkowitego kosztu kredytu hipotecznego, o której mowa w art. 25 ust. 1 dyrektywy 2014/17/UE. W niniejszej sprawie polskie ustawodawstwo nie zawiera żadnego przepisu dotyczącego tego obliczenia, a umowa kredytu hipotecznego będąca przedmiotem postępowania głównego również nie wskazuje sposobu obliczania kwoty obniżki całkowitego kosztu kredytu. Trybunał uznał, że w takiej sytuacji do sądu krajowego należy wypowiedzenie się w przedmiocie metody właściwej do określenia kwoty obniżki całkowitego kosztu kredytu hipotecznego, o której mowa w art. 25 ust. 1 dyrektywy 2014/17/UE, i zapewnienie, aby ta metoda była odpowiednia do zapewnienia realizacji celu tej dyrektywy polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów.
Trybunał orzekł, że art. art. 25 ust. 1 dyrektywy 2014/17/UE należy interpretować w ten sposób, iż z tego przepisu nie wynika żadna szczególna metoda obliczania pozwalająca na określenie kwoty obniżki całkowitego kosztu kredytu, o której mowa w tym przepisie.
Komentarz
Niniejszy wyrok ma istotne znacznie w przypadku wcześniejszej spłaty umów kredytu. Tym bardziej, że dla niektórych kredytodawców podział kosztów na koszty jednorazowe oraz koszty ponoszone okresowo związany jest wprost z momentem ich uiszczania, nie zaś z okresem obowiązywania umowy, czy też okoliczności, że stanowią wynagrodzenie za świadczenie, które nie zostało jeszcze spełnione.
W prezentowanym wyroku TS wyjaśnił, że sąd krajowy nie może domniemywać na podstawie samej okoliczności, że dany koszt został poniesiony przez konsumenta jednorazowo przy zawieraniu umowy kredytu hipotecznego, iż ten koszt należy do kosztów niezależnych od czasu trwania umowy, które nie mogą zatem prowadzić do obniżki całkowitego kosztu kredytu, o której mowa w art. 25 ust. 1 dyrektywy 2014/17/UE.
Trybunał uznał również, że niedopełnienie obowiązków informacyjnych przez kredytodawcę nie może obciążać kredytobiorcę. Zatem w przypadku gdy kredytodawca nie dostarczył niezbędnych informacji umożliwiających sądowi sprawdzenie, czy dane opłaty nie stanowią wynagrodzenia kredytodawcy za czasowe korzystanie z kapitału będącego przedmiotem umowy kredytu hipotecznego ani wynagrodzenia za usługę, która w chwili przedterminowej spłaty nie była wykonana w całości, ten sąd powinien stwierdzić, że są to koszty związane z okresem obowiązywania tej umowy, objęte prawem do obniżki, o którym mowa w art. 25 ust. 1 dyrektywy 2014/17/UE. Nawet w sytuacji, gdy te koszty zostały uiszczone jednorazowo przy zawieraniu danej umowy.
Należy podkreślić, że Trybunał w wydanych ostatnio wyrokach szczególnie podkreśla, że sądy krajowe powinny czuwać nad tym, aby koszty, które są nakładane na kredytobiorcę-konsumenta niezależnie od okresu obowiązywania umowy o kredyt, obiektywnie nie stanowiły wynagrodzenia kredytodawcy za czasowe korzystanie z kapitału stanowiącego przedmiot tej umowy.
W art. 25 ust. 1 dyrektywy 2014/17/UE nie wskazano szczególnej metody obliczania w celu określenia kwoty obniżenia całkowitego kosztu kredytu hipotecznego. Jednakże TS, uznając w tym zakresie swobodę regulacyjną państw członkowskich, zaznaczył, że taka metoda powinna być odpowiednia do zapewnienia realizacji celu tej dyrektywy, a mianowicie zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów w dziedzinie umów o kredyt związanych z nieruchomościami.
Powyższy wyrok powinien być uwzględniony przy interpretacji art. 39 ust. 1 ustawy z 23.3.2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2245).
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
