Pracownik – sędzia SO, opuszczając budynek sądu po zakończonym dniu pracy potknął się na nierównościach schodów sąsiadujących z terenem sądu, znajdujących się pod zarządem władz miasta. Wskutek tego wypadku doznał złamania kości śródręcza, którego zasadnicze leczenie trwało blisko 2,5 roku. W karcie wypadku zdarzenie zostało uznane przez pracodawcę za wypadek w drodze do pracy. Po zakończeniu leczenia pracownik wniósł o podjęcie czynności zmierzających do wypłaty mu świadczeń należnych z tego tytułu. Pracodawca odmówił jednak wypłaty jednorazowego odszkodowania z tytułu długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w następstwie wypadku w drodze z pracy.
Sądy I, jak i II instancji uznały roszczenie pracownika za niedopuszczalne. Pracownik wniósł jednak skargę kasacyjną, w której wskazywał m.in. podstawy swoich żądań, takie jak: zasada niezawisłości sędziów znajdująca się w Konstytucji RP, przepisy ustawy o ustroju sądów powszechnych, z których wynikają uprawnienia sędziów do świadczeń związanych z wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi, karta praw podstawowych UE czy art. 8 KP. Równocześnie zarzucał, że pracodawca ignorował zgłoszenia pracowników dotyczące złego stanu schodów i dopuszczał się zaniedbań w ich utrzymaniu (choć zostało ustalone, że schody te nie należą do terenu sądu, w którym pracował). Sąd Najwyższy nie podzielił jednak argumentacji przedstawionej w skardze kasacyjnej w całości.
Komentarz
W związku z mnogością podstaw roszczeń, na jakie powoływał się pracownik, SN odniósł się w omawianym wyroku po krótce do każdej z nich. Jednak najistotniejsze w naszej ocenie kwestie, które zostały poddane pod rozwagę SN w wyniku zarzutów pracownika, są następujące.
Po pierwsze, powołał się on m.in. na wynikający z Karty praw podstawowych oraz przepisów Kodeksu pracy ogólny obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a także dodatkowo status sędziego, podlegający w ocenie powoda szczególnej ochronie. Z tych praw wywodził, że ochrona wypadkowa sędziego wynikająca z art. 94a PrUSP powinna się rozciągać na zdarzenia nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powstałe nie tylko w związku z pracą (wypadek przy pracy), ale także w drodze między miejscem pracy, a miejscem zamieszkania (wypadek w drodze do pracy).
Jak jednak słusznie zauważył SN, a także sądy powszechne rozpatrujące tę sprawę w obydwu instancjach, prawo o ustroju sądów powszechnych nie premiuje jednorazowym odszkodowaniem wypadków w drodze do pracy. Podobnie jest w przypadku „zwykłych” pracowników. Prawo do takiego odszkodowania przysługuje bowiem ubezpieczonemu, tylko w sytuacji, gdy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (art. 11 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205 ze zm.; dalej jako: WypadkiU). Zakres ten nie obejmuje zatem sytuacji, gdy do wypadku doszło w drodze do lub z pracy. Z wypadkiem w drodze do pracy wiąże się natomiast m.in. prawo do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru.
Po drugie, słusznie zostało podkreślone przez SN, że status sędziego, zasady demokratycznego państwa prawa, ochrony pracy, równości obywateli wobec prawa, ani też prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz prawo do zabezpieczenia społecznego, nie pozwalają na przyznawanie jakimkolwiek grupom zawodowym korzystniejszych praw, niż to wynika z obowiązujących przepisów. Zatem z takich ogólnych zasad nie można wywodzić prawa sędziów, jak i pracowników do jednorazowego odszkodowania za wypadek w drodze do pracy.
Wreszcie, SN zwrócił także uwagę na zakres obowiązku pracodawcy w zakresie zapewniania pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jak słusznie potwierdza omawiane orzeczenie, zakres ten ogranicza się do warunków pracy, a zatem nie obejmuje zdarzeń powstałych poza miejscem świadczenia pracy, czy też szerzej poza zakładem pracy, na drodze z pracy do domu.
