Opis stanu faktycznego
W.W. został obwiniony o to, że 25.11.2020 r. około godziny 1955 na wysokości miejscowości J. na drodze krajowej nr 15F, prowadził pojazd marki Opel nie posiadając przy sobie wymaganego dokumentu w postaci prawa jazdy, tj. o wykroczenie z art. 95 KW.
Sąd Rejonowy w Inowrocławiu, wyrokiem nakazowym z 28.12.2020 r., II W 1408/20 uznał obwinionego W.W. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu stanowiącego wykroczenie z art. 95 KW i za to na podstawie tego przepisu wymierzył obwinionemu karę grzywny w kwocie 50 złotych oraz zwolnił obwinionego z ponoszenia kosztów sądowych, obciążając nimi Skarb Państwa.
Od wyroku tego nie wniesiono sprzeciwu, wobec czego stał się on prawomocny.
Z kasacją na podstawie art. 110 § 1 KPW skierowaną na korzyść ukaranego wystąpił Prokurator Generalny.
Skarżący zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, a mianowicie art. 5 § 1 pkt 2 KPW w zw. z art. 95 KW, w zw. z art. 2 § 1 KW.
Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania wobec W.W. na podstawie art. 5 § 1 pkt 2 KPW.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu, kasacji Prokuratora Generalnego wniesionej na korzyść ukaranego, uchylił zaskarżony wyrok nakazowy i uniewinnił W.W. od przypisanego mu czynu.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja – w zakresie wskazanego w niej rażącego naruszenia prawa – okazała się zasadna w stopniu oczywistym, co stworzyło możliwość jej uwzględnienia w całości na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 KPK w zw. z art. 112 KPW). Na dopuszczalność orzekania w tym trybie nie miało wpływu nieuwzględnienie, z przyczyn dalej omówionych, wniosku nadzwyczajnego środka zaskarżenia, przez wydanie orzeczenia dalej idącego, tj. uniewinniającego ukaranego, odpowiadającego jednak kierunkowi kasacji, granicom zaskarżenia i podniesionym zarzutom (art. 536 KPK w zw. z art. 112 KPW). Stanowisko, zgodnie z którym dla uznania kasacji za „oczywiście zasadną” nie ma znaczenia tzw. wniosek końcowy, albowiem sąd kasacyjny nie jest nim związany, ma w orzecznictwie Sadu Najwyższego charakter utrwalony (zob. J. Matras [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. II, red. K. Dudka, Warszawa 2020, teza 9 do art. 535 i powołane tam wyroki Sądu Najwyższego).
Przechodząc do rozważań merytorycznych przypomnieć należało, że ustawą z 14.8.2020 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1517), w art. 1 pkt 2 lit. a tiret pierwsze znowelizowano art. 38 ust. 1 pkt 1 PrDrogU w ten sposób, że kierujący pojazdem jest obowiązany mieć przy sobie i okazywać na żądanie uprawnionego organu wymagane dla danego rodzaju pojazdu lub kierującego dokument stwierdzający uprawnienie do kierowania pojazdem inny niż wydane w kraju prawo jazdy, ale tylko, jeżeli kierujący nie posiada prawa jazdy wydanego w kraju.
Powyższe oznacza, że posiadanie – w trakcie prowadzenia pojazdu na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu – wydanego w kraju prawa jazdy przestało być wymagane nie tylko w płaszczyźnie administracyjno-prawnej, ale również w znaczeniu wynikającym z art. 95 k.w. Doszło więc do zawężenia strony przedmiotowej tego wykroczenia nawet jeżeli sama redakcja przepisu nie zmieniła się. Przez obowiązywanie innej ustawy w czasie orzekania należy rozumieć nie tylko całkiem nową ustawę w odniesieniu do karalności danych zachowań, a więc nowy kodeks wykroczeń, czy nową ustawę szczególną obejmującą także wykroczenia w odniesieniu do sfery, jaką ona normuje, ale także zmianę w tej samej nadal ustawie, w tym w tzw. słowniczku, czy przepisy penalizujące dane zachowanie (np. modyfikacja znamion takiego wykroczenia lub zagrożenia czy wręcz skreślenie go, a więc depenalizacja), albo zmiany w części „niekarnej” ustawy szczególnej obowiązków, których naruszenie penalizuje następnie jej przepis kamy, co oddziałuje na zakres karalności określonych zachowań (zob. T. Grzegorczyk [w:] W. Jankowski, M. Zbrojewska, T. Grzegorczyk, Kodeks wykroczeń. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2013, teza 1 do art. 2). W przypadku przepisów o charakterze blankietowym, a taki charakter ma również art. 95 KW, ze zmianą ustawy mamy do czynienia także wówczas, gdy co prawda sam przepis przewidujący sankcję nie ulega zmianie, ale zmieniają się przepisy „wypełniające” ów blankiet. Pod pojęciem „ustawa” w rozumieniu przepisów wysławiających zasady intertemporalne (in concreto art. 2 § 1 KW) należy rozumieć nie konkretny akt prawny, ale cały obowiązujący w danym czasie porządek prawny” (zob. R. Dębski, Pozaustawowe znamiona przestępstwa, Łódź 1995 r., s. 30).
Prowadzi to do wniosku, że 5.12.2020 r. zarzucany obwinionemu czyn, zgodnie z art. 2 § 1 KW, przestał być wykroczeniem z art. 95 KW w zw. z art. 38 ust. 1 pkt 1 PrDrogU, co zostało przeoczone przez Sąd Rejonowy, który orzekając 28.12.2020 r. rażąco naruszył te przepisy, nie stosując ustawy nowej, w sytuacji, gdy ustawa obowiązująca poprzednio nie była względniejsza dla sprawcy.
Zastosowanie ustawy nowej prowadzi do oczywistego, odpowiadającego materiałowi dowodowemu wniosku, że zachowanie ukaranego W.W. nie zawiera znamion wykroczenia w rozumieniu art. 5 § 1 pkt 2 KPW.
Przepisy art. 62 § 2 i 3 KPW zostały zamieszczone w rozdziale 11 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia zatytułowanym „Wszczęcie postępowania. Orzekanie przed rozprawą”. Dookreślają one sposób procedowania i wykonania przez sąd dyspozycji art. 5 § 1 KPW, w razie ujawnienia się okoliczności wyłączających postępowanie po wszczęciu procesu, tzn. postępowania sądowego. Wówczas sąd umarza postępowanie postanowieniem, ale gdyby przesłanki te ujawniły się już po wszczęciu przewodu sądowego – czyni to wyrokiem (art. 62 § 2 zdanie pierwsze KPW). W razie gdyby dopiero po wszczęciu przewodu sądowego ustalono, że czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających jego popełnienie lub że czyn nie zawiera w ogóle znamion wykroczenia bądź że ustawa stanowi, iż sprawca czynu nie popełnia wykroczenia (art. 5 § 1 pkt 1 i 2 KPW), sąd zamiast wyroku o umorzeniu wydaje wyrok uniewinniający (art. 62 § 3 KPW), chyba że niepopełnienie wykroczenia przez sprawcę wiąże się z jego niepoczytalnością w chwili czynu, kiedy to postępowanie należy również umorzyć, tyle że wyrokiem (art. 11 § 1 KW i art. 62 § 3 in fine KPW).
Postępowanie nakazowe ma charakter szczególny. Sąd w tym przypadku orzeka na posiedzeniu bez udziału stron w sprawach o takie wykroczenia, w których wystarczające jest wymierzenie nagany, grzywny albo kary ograniczenia wolności, względnie środka karnego. Orzekanie w postępowaniu nakazowym może nastąpić, jeżeli okoliczności czynu i wina obwinionego nie budzą wątpliwości. Wydając wyrok nakazowy, sąd uznaje za ujawnione dowody dołączone do wniosku o ukaranie (art. 93 § 1-3 KPW).
Skoro przedmiotem nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest prawomocny wyrok nakazowy, stwierdzający winę obwinionego, zaś Sąd Najwyższy, w uwzględnieniu zawartych w kasacji zarzutów, dokonał odmiennej oceny prawnej stwierdzającej oczywistą niesłuszność tak poczynionego ustalenia, wobec niespełnienia ustawowych znamion wykroczenia, to jego powinnością jest wydanie wyroku kasatoryjnego i orzeczenia następczego o uniewinnieniu obwinionego, nie zaś – umorzeniu postępowania o to wykroczenie. Takie postąpienie jest pochodną fundamentalnych zasad prawa karnego i odpowiadających im zasad prawa wykroczeń, wynikających z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP i art. 1 KW oraz powiązanych, relewantnych uregulowań procesowych (art. 62 § 3 KPW, art. 438 pkt 1 KPK w zw. z art. 111 KPW, art. 456 KPK w zw. z art. 109 § 2 KPW, art. 537 § 2 KPK w zw. z art. 112 KPW).
Uniewinnienie zawsze jest w powszechnym odczuciu najbardziej wyrazistą, a równocześnie dla obwinionego najbardziej satysfakcjonującą formą stwierdzenia bezpodstawności przypisania mu odpowiedzialności, której nie powinien ponieść. Uwagę tę należy odnieść także do nietrafności skazania za popełnienie wykroczenia, a więc czynu cechującego się z samego założenia niewielkim stopniem społecznej szkodliwości.
Istotą postępowania nakazowego, kluczową w aspekcie jego chronologii i ustawowego uporządkowania procedury, jest przejście od momentu skierowania sprawy przez prezesa sądu na posiedzenie w przedmiocie rozważenia możliwości wydania wyroku nakazowego (art. 60 § 1 pkt 7 KPW), przez etap posiedzenia w trybie art. 93 § 1 KPW, bezpośrednio do fazy wyrokowania (art. 82 KPW), oczywiście z tym zastrzeżeniem, że przebiega ono bez udziału stron, a więc także bez wysłuchania ich stanowisk. Mimo zatem nieprzeprowadzenia przewodu sądowego, oczywistym jest, że z chwilą wydania wyroku nakazowego postępowanie w sprawie o wykroczenie znajduje się w tym punkcie czasowym na znacznie większym stopniu zaawansowania, aniżeli moment „wszczęcia przewodu sądowego” wyznaczający normatywną granicę temporalną, od której sąd obligowany jest do wydania wyroku uniewinniającego w razie ziszczenia się warunków z art. 5 § 1 pkt 1 i 2 KPW (w stosunku do sprawcy poczytalnego).
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
