Opis stanu faktycznego
Komentowane orzeczenie zostało wydane na tle następującego stanu faktycznego. Naczelnik Urzędu Skarbowego, działając na podstawie art. 8c ust. 4 ustawy z 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 170, dalej: EwidPodU) uchylił nadany podatnikowi – spółce z ograniczoną odpowiedzialnością numer identyfikacji podatkowej, z powodu posługiwania się fałszywymi lub fikcyjnymi danymi adresowymi siedziby oraz miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.
Od tej decyzji, podatnik złożył odwołanie do Dyrektora Izby Administracji Skarbowej, który utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji.
Według organu II instancji, organ I instancji był uprawniony do weryfikacji, czy dane adresowe siedziby ujawnione w KRS oraz podane w zgłoszeniu NIP-8 w zakresie danych uzupełniających jako miejsce wykonywania działalności gospodarczej są zgodne ze stanem rzeczywistym i w tym celu mógł przeprowadzić własne ustalenia. Stwierdzono, że prawidłowo została stwierdzona fikcyjność/fałszywość danych adresowych siedziby.
Jako argumenty przemawiające za tą tezą wymieniono m.in. zawarcie umowy podnajmu części lokalu użytkowego, ponoszenie symbolicznego czynszu (5 zł netto), zawarcie wielu umów podnajmu na ten sam lokal. Przeprowadzono także czynności sprawdzające, w ramach których ustalono, że drzwi od pomieszczenia są zamknięte, a do lokalu przynależy skrzynka do odbioru korespondencji. Organ I instancji nie zakwestionował istnienia lokalu pod danym adresem, lecz to, że lokal ten nie służył jako siedziba i miejsce prowadzenia działalności przez podatnika. Adres miał być jedynie, w ocenie organów skarbowych, miejscem odbioru korespondencji, a co za tym idzie – adresem fałszywym lub fikcyjnym.
Spółka wniosła skargę na decyzję organu II instancji, domagając się jej uchylenia w całości.
Opis stanu prawnego
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku stwierdził, że skarga zasługuje na uwzględnienie.
Istota problemu została sprowadzona przez Sąd do odpowiedzenia na pytanie, czy w okolicznościach niniejszej sprawy wystąpiły przesłanki do uchylenia skarżącej spółce nadanego numeru identyfikacji podatkowej (NIP) oraz czy przesłanki te istniały w dacie podejmowania decyzji przez organ odwoławczy.
Sąd zwrócił uwagę, że istotnym materiałem dowodowym, stanowiącym podstawę rozstrzygnięcia organu, stwierdzającego fałszywość lub fikcyjność danych adresowych spółki i miejsca prowadzenia przezeń działalności gospodarczej – była adnotacja pracowników organu I instancji sporządzona w trybie czynności sprawdzających.
Oczywistym jest, że organ podatkowy jest uprawniony do dokonywania czynności sprawdzający. Niemniej zgodnie z art. 8d ust. 1 EwidPodU, zastosowanie znajdują przepisy działu IV Ordynacji podatkowej. Organ obowiązuje więc pełen reżim postępowania dowodowego, w szczególności w zakresie zawiadomienia podatnika o miejscu i terminie przeprowadzenia tych dowodów, przynajmniej na 7 dni przed terminem oraz umożliwienia podatnikowi wzięciu udziału w oględzinach, w przesłuchaniu świadka, umożliwienia zadania pytań świadkowi i złożenia wyjaśnień (art. 172 § 2 pkt 2 i 3 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325; dalej: OrdPU) oraz art. 190 § 1 i 2 OrdPU).
Tymczasem, w omawianej sprawie organ nie przeprowadził prawidłowo czynności dowodowych – nie jest bowiem wystarczające sporządzenie adnotacji urzędowej (zamiast protokołu) z czynności sprawdzających (zamiast oględzin).
WSA podkreślił, że nie można dokonywać nieformalnych oględzin miejsca siedziby oraz nieformalnego, wręcz pozaprocesowego rozpytania pracownika portierni budynku, gdzie znajdował się kontrolowany lokal. Czynności sprawdzające stanowią bowiem w tym przypadku tylko kontrolę wstępną (kameralną), której istota polega na weryfikowaniu oraz konfrontowaniu informacji pochodzących z różnych źródeł. Czynności sprawdzające nie służą zaś do załatwiania kwestii spornych pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym. Konsekwencją czynności sprawdzających może być wszczęcie postępowania podatkowego, w tym przypadku w przedmiocie uchylenia nadanego NIP, w ramach którego powinny zostać przeprowadzone niezbędne czynności dowodowe, w reżimie działu IV Ordynacji podatkowej.
W dalszej kolejności zaznaczono, iż skoro organ przeprowadził oględziny, to zgodnie z art. 190 § 1 OrdPU w zw. z art. 8d ust. 1 EwidPodU, istnieje obowiązek zawiadomienia strony o miejscu i terminie przeprowadzenia tego dowodu. Temu wymogowi organ nie sprostał, nie umożliwił reprezentantowi spółki udziału w czynnościach dowodowych, czym naruszył prawa strony.
Słusznie Sąd skonkludował, że czynny udział stron nie oznacza obowiązku aktywności samego podatnika, lecz obowiązek organu podatkowego umożliwienia podatnikowi wykorzystania tych uprawnień. Zachowanie wszystkich wymagań określonych w art. 190 § 1 OrdPU, niezależnie od wagi i treści przeprowadzonego dowodu, jest bezwzględnym obowiązkiem organu podatkowego, a naruszenie tego obowiązku jest równoznaczne z naruszeniem przepisów o postępowaniu w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy. Przepisy OrdPU zagwarantowały stronie wyżej wymienione uprawnienie, natomiast organ podatkowy nie może strony uprawnień tych pozbawić nawet wtedy, gdy jest przekonany, że strona niczego nowego do sprawy nie wniesie.
Z uwagi na nieprawidłowe i niepełne ustalenie stanu faktycznego, WSA uznał decyzję za przedwczesną, na skutek czego uchylił decyzje obu instancji oraz nakazał organowi przeprowadzenie uzupełniającego postępowania w sposób zgodny z wymogami OrdPU.
Omawiane rozstrzygnięcie wskazuje na korzystną dla przedsiębiorców linię orzeczniczą, która kształtuje się na tle rozpatrywania skarg na decyzje organów podatkowych o uchyleniu NIP.
Pożądane jest kontrolowane przez organy podatkowe, w ramach posiadanych uprawnień, prawdziwość danych adresowych siedziby lub miejsca prowadzenia działalności podawanych przez podatników. Zapewnia to pewność obrotu gospodarczego, gwarantuje także prawdziwość wpisów do rejestru podatników w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania systemu podatku VAT.
Nie można jednak zaaprobować sytuacji, w której NIP uchylany jest dowolne, bez przeprowadzenia postępowania dowodowego lub jedynie na podstawie szczątkowych ustaleń. Należy mieć bowiem na uwadze, że uchylenie NIP oznacza dla przedsiębiorcy szereg komplikacji natury faktycznej, w tym narażenie na utratę zaufania ze strony kontrahentów. Organy podatkowe zdają się także nie brać pod uwagę, iż wiele przedsiębiorstw może z powodzeniem funkcjonować niestacjonarnie, bez potrzeby codziennego przebywania w lokalu, szczególnie w realiach pandemii.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
