Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z 21.12.2020 r. uznał oskarżonego S.R. za winnego popełnienia czynu z art. art. 286 § 1 KK.
Rozstrzygnięcie to zostało poddane kontroli odwoławczej wskutek apelacji wniesionej przez prokuratora w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego S.R. oraz przez samego oskarżonego, który wyrok sądu pierwszej instancji zaskarżył w całości na swoją korzyść. Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z 13.4.2021 r. uchylił orzeczenie sądu a quo w całości i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego rozpoznania.
W skardze na wyrok sądu odwoławczego prokurator Prokuratury Rejonowej w C. zarzucił orzeczeniu sądu ad quem na podstawie art. 539a § 3 KPK naruszenie art. 437 § 2 KPK polegające na bezpodstawnym przyjęciu, że w sprawie zachodzi konieczność przeprowadzenia na nowo w całości przewodu sądowego, skutkującym uchyleniem wyroku do ponownego rozpoznania.
W konkluzji autor skargi na wyrok sądu odwoławczego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w B. jako sądowi II instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi prokuratora Prokuratury Rejonowej w C., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego wniesiona przez prokuratora skarga na wyrok sądu odwoławczego okazała się zasadna, co skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w B. i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania temu sądowi w postępowaniu odwoławczym.
Celem wprowadzonego do systemu prawa karnego procesowego w 2016 r. nadzwyczajnego środka zaskarżenia (skargi na wyrok sądu odwoławczego) jest usprawnienie postępowania przez wprowadzenie kontroli nad zasadnością orzekania kasatoryjnego i tym samym ograniczenie zbyt pochopnego wydawania przez sądy odwoławcze rozstrzygnięć o charakterze kasatoryjnym w sytuacji, gdy m.in. możliwości związane z uzupełnieniem postępowania dowodowego stwarzają dostateczne warunki do wydania orzeczenia reformatoryjnego. Podstawy nowego nadzwyczajnego środka zaskarżenia zostały przez ustawodawcę określone wąsko. Skargę na wyrok sądu odwoławczego można wnieść wyłącznie z powodu naruszenia przez wyrok sądu odwoławczego, którym uchylono wyrok sądu pierwszej instancji i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w przepisie art. 439 § 1 KPK (art. 539a § 3 KPK).
Przesłanki, których zmaterializowanie się uniemożliwia wydanie orzeczenia reformatoryjnego i obliguje sąd odwoławczy do wydania wyroku kasatoryjnego i przekazania sprawy do rozpoznania sądowi pierwszej instancji zostały określone w treści art. 437 § 2 zd. drugie KPK. Ustawa postępowania karnego wymienia wśród nich:
- wystąpienie którejkolwiek z bezwzględnych przyczyn odwoławczych wskazanych w art. 439 § 1 KPK,
- konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego oraz
- konieczność procedowania przez sąd odwoławczy w sposób zgodny z dyspozycją reguły ne peius, która ogranicza procesową dopuszczalność wydania przez sąd ad quem orzeczenia skazującego w układzie procesowym, w którym sąd pierwszej instancji uniewinnił oskarżonego.
Charakter kontroli odwoławczej
Przedmiotem kontroli prowadzonej przez najwyższą instancję sądową w ramach postępowania zainicjowanego skargą na wyrok sądu odwoławczego jest orzeczenie kasatoryjne objęte skargą na wyrok sądu odwoławczego (art. 539a § 1 KPK), które poddawane jest weryfikacji przez pryzmat uchybień wskazanych w przepisie art. 539a § 3 KPK, w tym m. in. z punktu widzenia tego, czy istniały podstawy do przyjęcia, że konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że badaniu prowadzonemu w toku postępowania nadzwyczajno-zaskarżeniowego zainicjowanego wniesieniem skargi na wyrok sądu odwoławczego nie powinno się nadawać charakteru czysto formalnego. Innymi słowy kontrola przeprowadzana przez najwyższą instancję sądową nie może się ograniczyć tylko do zbadania samego werbalnego powołania się przez sąd odwoławczy na przepis stanowiący podstawę dla wydania orzeczenia kasatoryjnego w związku z koniecznością przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w rozumieniu dyspozycji przepisu art. 437 § 2 zd. drugie KPK. Istotne jest bowiem przecież nie tylko to (choć ta okoliczność ma także istotne znaczenie z punktu widzenia kontroli przeprowadzanej w ramach postępowania zainicjowanego wniesieniem skargi na wyrok sądu odwoławczego), czy w realiach sprawy sąd ad quem formalnie powołał się na treść przepisu art. 437 § 2 zd. drugie KPK, ale także to, czy zaistniały in concreto przesłanki obligujące do postąpienia w myśl dyspozycji art. 437 § 2 zd. drugie KPK, tj. do uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi a quo.
Rzecznik oskarżenia w skardze skierowanej przeciwko wyrokowi Sądu Okręgowego w B. z 13.4.2021 r. zasadnie podnosi, że wydanie przez ten sąd orzeczenia kasatoryjnego i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w C. nastąpiło z naruszeniem przesłanek określonych w przepisie art. 437 § 2 zd. drugie KPK.
Przesłanki wznowienia postępowania dowodowego
Sąd ad quem w uzasadnieniu zaskarżonego obecnie skargą na wyrok sądu odwoławczego orzeczenia nie sygnalizuje jednak na istnienie uchybień wskazujących na potrzebę przeprowadzenia przewodu sądowego na nowo. I to ani tych odnoszących się do wadliwości „wszystkich czynności procesowych”, ani tych odnoszących się tylko do czynności o charakterze dowodowym. Swoje rozważania – chodź wyrażone na kilku stronach – ograniczył do wskazania, że należy bądź to dokonać ponownej oceny niektórych dowodów już przeprowadzonych w sprawie, bądź też przeprowadzić dodatkowe dowody. Nie wskazuje jednak sąd odwoławczy na to, na czym miałyby polegać uchybienia procesowe powodujące, że postępowanie dowodowe przed sądem a quo dotknięte jest na tyle istotnymi brakami, że konieczne jest przeprowadzenie przewodu sądowego na nowo, aby w sposób niebudzący wątpliwości przesądzić o sprawstwie S.R. czy jego braku. Analiza wywodów sądu odwoławczego przedstawionych w pisemnych motywach ani nie dostarcza informacji o powodach, dla których sąd ten uznał, że „postępowanie przed Sądem Rejonowym dotknięte jest na tyle istotnymi brakami, że wymagane jest przeprowadzenie przewodu sądowego na nowo w całości tak, aby w sposób niebudzący wątpliwości przesądzić sprawstwo oskarżonego lub jego brak”, ani nie wskazuje na to, dlaczego nie mogą one stanowić podstawy do dokonania ustaleń faktycznych dotyczących sprawstwa oskarżonego. Sąd okręgowy nie tylko nie wykazał, aby sąd pierwszej instancji dopuścił się obrazy prawa procesowego, tj. 4 KPK, art. 7 KPK i art. 410 KPK, ale brak jest argumentacji wskazującej na konieczność powtórzenia całego przewodu sądowego na nowo.
Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej podnosi, że „kluczowym z punktu widzenia przedmiotu postępowania było ustalenie, czy oskarżony polecając komornikowi kontynuowanie egzekucji miał świadomość, że jest ona bezprzedmiotowa wobec spełnienia przez dłużnika świadczenia jeszcze przed jej wszczęciem, a tym samym, czy wprowadził go w błąd dążąc do uzyskania nienależnej korzyści majątkowej”. Należy jednak podkreślić, że ewentualnie wahania i wątpliwości Sądu Okręgowego w B. w zakresie znamienia umyślnego wprowadzenia w błąd przepisu typizującego występek oszustwa nie mają jednak żadnego związku z koniecznością przeprowadzenia przewodu w całości na nowo. Brak jest dostatecznych podstaw ku temu, by kwestionować prawidłowość przeprowadzenia i walor procesowy dowodów (zeznania pokrzywdzonych, wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadków, dokumenty zgromadzone w sprawie, m. in. wniosek egzekucyjny z 15.7.2019 r. itp.) dotychczas zgromadzonych i przeprowadzonych w niniejszej sprawie w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w C. Już ta okoliczność sama w sobie stała na przeszkodzie dopuszczalności orzekania kasatoryjnego przez Sąd Okręgowy w B. w oparciu o podstawę wskazaną w przepisie art. 437 § 2 zd. drugie KPK, bowiem na etapie postępowania przed sądem meriti nie doszło do wystąpienia żadnych uchybień, które mogłyby odmawiać wartości przeprowadzonych w tym postępowaniu dowodów, na podstawie których Sąd Rejonowy w C. dokonał ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie i skutkować potrzebą przeprowadzenia przewodu na nowo w całości. Rzeczą sądu ad quem powinno być zatem — po rozstrzygnięciu rysujących się jego zdaniem wątpliwości — zdecydować, czy możliwe jest wydanie orzeczenia na podstawie dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego i jego oceny, czy też orzekanie w instancji odwoławczej wymaga uzupełnienia postępowania dowodowego o określone dowody.
Na tle rozpoznawanej sprawy jawi się twierdzenie, że nie zmaterializowała się potrzeba przeprowadzenia przewodu w całości na nowo. W głównej mierze sąd odwoławczy wskazał na okoliczności, które budzą jego wątpliwości i powinny zostać ustalone bądź wymagają wyjaśnienia w drodze ponownej analizy przeprowadzonych już dowodów, nie wskazując jednak na konkretne czynności, które powinny zostać przeprowadzone przez sąd meriti. Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy stwierdziwszy, że zaskarżony wyrok sądu ad quem uchybia przepisowi art. 437 § 2 zd. drugie KPK określającemu kryteria dopuszczalności wydania orzeczenia kasatoryjnego w związku z koniecznością przeprowadzenia przewodu w całości na nowo, słusznie uznał, iż skargę na kasatoryjny wyrok sądu odwoławczego wniesioną przez prokuratora Prokuratury Rejonowej w C. należało uwzględnić, a w konsekwencji zaskarżony wyrok uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania temu sądowi. W ponownym postępowaniu Sąd Okręgowy w B. uzupełni postępowanie dowodowe w niezbędnym zakresie, pozwalającym mu na przesądzenie, w sposób niebudzący wątpliwości, o sprawstwie oskarżonego lub jego braku.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
