Ocena przyjętych rozwiązań
Postępowanie w sprawie przyznania świadczenia kompensacyjnego jest prowadzone przez Rzecznika Praw Pacjenta na wniosek osoby (lub jej przedstawiciela ustawowego), u której zostało przeprowadzone szczepienie ochronne i u której wystąpiły w ciągu 5 lat od dnia podania szczepionki albo szczepionek działania niepożądane wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego, o której mowa w ustawie z 6.9.2001 r. Prawo farmaceutyczne (art. 17e ust. 1 i 2). Postępowanie powinno zostać zakończone wydaniem decyzji administracyjnej w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania kompletnego wniosku o przyznanie świadczenia kompensacyjnego (art. 17g ust. 3). Intencją ustawodawcy było zatem umożliwienie osobie poszkodowanej na skutek szczepienia ochronnego przeciwko COVID-19 dochodzenia rekompensaty w znacznie krótszym czasie, niż byłoby to możliwe, gdyby chciała go dochodzić na drodze postępowania sądowego. Należy zatem podkreślić trafność intencji, które legły u podstaw przyjętej regulacji, jednakże kryteria warunkujące osobom poszkodowanym możliwość uzyskania świadczenia kompensacyjnego budzą poważne wątpliwości co do faktycznego celu tych regulacji.
Warunkiem uzyskania świadczenia kompensacyjnego jest bowiem wystąpienie w wyniku szczepienia działania niepożądanego wymienionego w Charakterystyce Produktu Leczniczego danej szczepionki, które spowodowało konieczność pobytu w szpitalu przez co najmniej 14 dni albo wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego powodującego konieczność obserwacji w szpitalnym oddziale ratunkowym lub izbie przyjęć albo hospitalizacji o dowolnej długości (art. 17a ust. 1). Oznacza to, że rekompensatę będzie można otrzymać wyłącznie w przypadku hospitalizacji trwającej nie krócej niż 14 dni. Kryterium to nie obowiązuje jedynie w razie wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, który stanowi zagrażającą życiu reakcję nadwrażliwości organizmu będącej odpowiedzią na jakiś czynnik[1]. Kryteria te są trudne do spełnienia. Wydaje się, że wymóg leczenia szpitalnego trwający co najmniej 14 dni ze względu na jego długość jest warunkiem zbyt rygorystycznym, przez to uniemożlwiającym osobom, które ucierpiały na skutek szczepienia, możliwość uzyskania kompensacji szkody z Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. Trudno uznać za przekonywujący argument, którym posłużono się w uzasadnieniu projektu do ustawy wskazujący, że kryterium 14-dniowego okresu hospitalizacji pozwala wyeliminować te przypadki, w których pobyt szpitalny służył jedynie obserwacji i ocenie stanu zdrowia pacjenta, a objawy chorobowe miały przemijający i krótkotrwały charakter. Obecnie średni czas pobytu w polskich szpitalach wynosi około 5 dni[2], co oznacza, że w większości przypadków jest to okres wystarczający do tego, by przywrócić stan zdrowia pacjenta w stopniu pozwalającym na kontynuowanie jego leczenia w warunkach ambulatoryjnych. Powyższe jest zgodne z zasadą, że do szpitala kieruje się pacjenta wówczas, kiedy cel leczenia nie może zostać osiągnięty w warunkach ambulatoryjnych. Działanie takie podyktowane jest także względami ekonomicznymi, wyrażonymi w postaci zasady racjonalizacji kosztów. Nie ulega przecież żadnej wątpliwości, że opieka szpitalna jest najbardziej kosztowną formą opieki. Wobec tego spełnienie warunku co najmniej 14-dniowej hospitalizacji, od którego uzależniona jest wypłata świadczenia kompensacyjnego w bardzo wielu przypadkach będzie nierealne.
Pośród osób, które wymagają nie tylko obserwacji w warunkach szpitalnych, ale niejednokrotnie szeroko zakrojonej diagnostyki i wdrożenia leczenia znajdują się chociażby osoby z zapaleniem mięśnia sercowego po szczepieniu ochronnym przeciwko COVID-19. Jednakże ogólny stan ich zdrowia może uzasadniać skrócenie pobytu w szpitalu do kilku dni z jednoczesnym zaleceniem kontynuowania leczenia w warunkach ambulatoryjnych, które może trwać nawet wiele miesięcy. Wobec tego trudno oczekiwać, że uzależnianie wypłaty świadczenia kompensacyjnego od długości trwania hospitalizacji spotka się z aprobatą. Wielu poszkodowanych na skutek szczepienia ochronnego przeciwko COVID-19 może być zawiedzionych pozbawieniem ich możliwości uzyskania rekompensaty za wystąpienie działania niepożądanego po szczepieniu. Co więcej, wielu poszkodowanych może uznać to za kolejny przejaw wadliwej polityki zdrowotnej państwa, które wprawdzie stara się objąć pacjenta ochroną, ale ze względu na nierealistyczne do spełnienia warunki, staje się ona pozorna.
W związku z powyższym istnieje ryzyko celowego przedłużania okresu hospitalizacji pacjentów zmagających się z działaniami niepożądanymi po szczepieniu ochronnym przeciwko COVID-19, którzy mając świadomość warunków ubiegania się o świadczenie kompensacyjne, będą symulowali utrzymujące się dolegliwości, co tylko niepotrzebnie będzie powiększało koszty jego leczenia. Podstawowym zadaniem osób sprawujących opiekę medyczną jest dbanie o dobro pacjenta, a nie koncentrowanie się na długości jego hospitalizacji, kierując się ograniczaniem kosztów funkcjonowania podmiotów leczniczych, co skłania do skracania okresów hospitalizacji. Oznacza to, że długość pacjenta w szpitalu powinna być uzależniona wyłącznie od wskazań medycznych, a nie od kryteriów ekonomicznych czy jakichkolwiek innych, w tym również tych, motywowanych chęcią pomocy w uzyskaniu rekompensaty za wystąpienie działania niepożądanego w związku z wystąpieniem działań niepożądanych po szczepieniu ochronnym przeciwko COVID-19. Działania takie nie służą ani pacjentom, ani racjonalizacji kosztów związanych z funkcjonowaniem podmiotów leczniczych, czy szerzej, utrzymywaniem systemu ochrony zdrowia.
Pozytywnie należy ocenić przewidziane w ustawie zabezpieczenie dla pacjentów, u których istnieje ryzyko wystąpienia działania niepożądanego po sczepieniu ochronnym przeciwko COVID-19, którego obecnie brakuje w Charakterystyce Produktu Leczniczego. Ustawodawca przewidział, że w ciągu roku od aktualizacji Charakterystyki Produktu Leczniczego będzie można zgłosić działanie niepożądane po sczepieniu ochronnym przeciwko COVID-19 i złożyć w związku wniosek o przyznanie świadczenia kompensacyjnego. Osoby zainteresowane powinny zatem na bieżąco zapoznawać się z aktualizacjami Charakterystyki Produktu Leczniczego szczepionki, którą przyjęły w zakresie występowania działań niepożądanych.
Wydaje się, że właściwe jest również uzależnienie złożenia wniosku do Funduszu Kompensacyjnego Świadczeń Ochronnych od uiszczenia opłaty w wysokości 200 zł., co może przyczynić się do ograniczenia ilości składanych wniosków przez osoby, które nie spełniają warunków uzyskania świadczenia kompensacyjnego, ale mimo tego, podejmowałyby próby zmierzające do jego otrzymania. Opłata zostanie zwrócona w przypadku uwzględnienia wniosku oraz w przypadku, kiedy Rzecznik Praw Pacjenta pozostawi wniosek bez rozpoznania lub odmówi wszczęcia postępowania. W uzasadnionych przypadkach przewidziano także możliwość zwolnienia z obowiązku wniesienia opłaty, co należy wykazać na etapie składania wniosku.
Rekomendowane rozwiązania
Optymalnym rozwiązaniem wydaje się zniesienie warunku długości hospitalizacji w związku z wystąpieniem działania niepożądanego po sczepieniu ochronnym przeciwko COVID-19 do, mając na uwadze wprowadzane ograniczania czasu trwania leczenia szpitalnego na poczet podstawowej opieki zdrowotnej i opieki ambulatoryjnej. Nie sposób także przyjąć, że pacjenci hospitalizowani krócej niż 14 dni wymagali tylko i wyłącznie obserwacji objawów i oceny stanu ich zdrowia, gdyż proces powrotu do zdrowia uzależniony jest od indywidualnych predyspozycji organizmu, chorób współistniejących i zdolności pacjenta do samoopieki.
[1] J. Kruszewski, E. Cichocka-Jarosz, E. Czarnobilska, M. Jutel, M. Kulus, P. Kuna, M. Kupczyk, M. Niedoszytko, M. Nitter-Marszalska, C. Pałczyński, B. Rogala, B. Samoliński, R. Śpiewak, J. Zajdel-Całkowska, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Alergologicznego dotyczące kwalifikacji osób z alergią i anafilaksją do szczepienia przeciw COVID-19, „Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology” 2021, 8, s. 1-8; J. Leszkowicz, A. Pieńkowska, W. Nazar, E. Bogdan, N. Kwaka, A. Szlagatys-Sidorkiewicz, K. Plata-Nazar, Does Informal Education Training Increase Awareness of Anaphylaxis among Students of Medicine? Before-After Survey Study, “International Journal of Environmental Research and Public Health” 2021, 18 (15), 8150.
[2] Analizy statystyczne GUS, Zdrowie i ochrona zdrowia w 2019 r., Główny Urząd Statystyczny. Główny Urząd Statystyczny w Krakowie, Warszawa, Kraków 2020, s. 94.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
