Informacja dotycząca ryzyka kursowego w umowie frankowej

Stan faktyczny

W 2007 r. węgierscy konsumenci zawarli z bankiem umowę kredytu w celu renowacji domu rodzinnego. Kwota kredytu była wyrażona we frankach szwajcarskich, lecz jej odblokowania i zwrotu należało dokonać w forintach węgierskich. Przy zawieraniu przedmiotowej umowy kredytu bank przedstawił powodom informację dotyczącą ogólnego ryzyka związanego z finansowaniem denominowanym w walucie obcej. Nie poinformował jednak, że zmiany warunków makroekonomicznych i sytuacji na międzynarodowym rynku walutowym mogłyby spowodować znaczny, a nawet nieograniczony wzrost wysokości miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych, ani też jaki kurs wymiany między forintem węgierskim a frankiem szwajcarskim mógłby mieć istotne wahania, i to niezależnie od stabilnego charakteru tego kursu w przeszłości. W 2016 r. konsumenci wnieśli powództwo, twierdząc, że umowa kredytu była nieważna, ponieważ bank nie dostarczył im wystarczających informacji na temat rzeczywistego ryzyka związanego z zawarciem umowy kredytu denominowanego w walucie obcej.

Stanowisko TSUE

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TSUE dotyczącym wymogu przejrzystości, poinformowanie przed zawarciem umowy o warunkach umownych i skutkach owego zawarcia ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta. To w szczególności na podstawie tej informacji podejmuje on decyzję, czy zamierza związać się warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (wyrok TSUE z 10.6.2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C-609/19, pkt 41, Legalis). Zdaniem TSUE ustanowiony przez dyrektywę 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29) system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania. Wymóg wyrażania warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem, a więc wymóg przejrzystości ustanowiony w tej dyrektywie, musi podlegać wykładni rozszerzającej (wyrok TSUE z 10.6.2021 r., BNP Paribas Personal Finance, C-776/19, Legalis, C-777/19, C-778/19, C-779/19, C-780/19, C-781/19, C‑782/19, pkt 63, sprawy połączone). W konsekwencji należy go rozumieć jako wymóg nakładający obowiązek, aby dany warunek umowny był zrozumiały dla konsumenta pod względem formalnym i gramatycznym. Ma również umożliwić właściwie poinformowanemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi zrozumienie konkretnej metody obliczania stopy procentowej i tym samym oszacowanie konsekwencji ekonomicznych takiego warunku dla zobowiązań finansowych, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria (C-609/19, pkt 43).

Trybunał podkreślił, że kwestia, czy w niniejszej sprawie został spełniony wymóg przejrzystości, powinna zostać zbadana przez Sąd odsyłający w świetle wszystkich istotnych okoliczności faktycznych, wśród których znajdują się reklamy i informacje dostarczone w ramach negocjacji umowy kredytu, rozpatrywanej w postępowaniu głównym przez samego kredytodawcę (C-776/19-C‑782/19, pkt 66). Trybunał uściślił, że do sądu krajowego należy ustalenie, z uwzględnieniem ogółu okoliczności zawarcia umowy kredytu, czy w rozpatrywanej sprawie konsumentowi podano wszystkie informacje mogące mieć wpływ na zakres jego obowiązków i pozwalające mu ocenić między innymi całkowity koszt kredytu. Decydującą rolę w ramach tej oceny odgrywają: kwestia, czy warunki umowne zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem w taki sposób, że umożliwiają właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi ocenę tego kosztu, oraz okoliczność związana z brakiem wskazania w umowie kredytu informacji uważanych za istotne, w świetle charakteru towarów i usług będących jego przedmiotem (C-776/19-C‑782/19, pkt 67).

W niniejszej sprawie Sąd odsyłający wskazał, że pozwani otrzymali przed zaciągnięciem ich kredytów ulotkę, która zawierała ogólne informacje na temat ryzyka kursowego. Wynikało z niej, że ewentualne różnice w parytecie między forintem węgierskim a frankiem szwajcarskim mogą pociągnąć za sobą dodatkowe koszty dla kredytobiorcy, których rzeczywistego wystąpienia ani wysokości nie da się przewidzieć. Powodom nie została jednak przekazana żadna konkretna informacja dotycząca zwiększenia miesięcznych rat spłaty, które mogłoby spowodować znaczne wahania kursów wymiany walut. Informacje przekazane powodom w postępowaniu głównym były bowiem oparte na założeniu, że parytet pozostaje stabilny.

Odnośnie umów kredytu denominowanego w walucie obcej TSUE orzekł, że dla celów analizowanej oceny istotne są wszelkie informacje dostarczone przez przedsiębiorcę, które mają na celu udzielenie wyjaśnień konsumentowi co do funkcjonowania mechanizmu wymiany i związanego z nim ryzyka. Szczególne znaczenie prezentują wyjaśnienia dotyczące ryzyka dla kredytobiorcy związanego z wysoką deprecjacją środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, oraz wzrost zagranicznej stopy procentowej (C-776/19-C‑782/19, pkt 69).

Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego w zaleceniu CERS/2011/1 z 21.9.2011 r. dotyczącym kredytów w walutach obcych (Dz.Urz. UE C z 2011 r. Nr 342, s. 1) podkreśliła, że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji, oraz powinny wyjaśniać, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby wzrost zagranicznej stopy procentowej i silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę (CERS/2011/1, pkt 1). Trybunał podkreślił, że kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, iż podpisując umowę kredytu, denominowaną w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w wypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Ponadto przedsiębiorca musi przedstawić możliwe zmiany kursów wymiany walut i ryzyko związane z zawarciem takiej umowy (C-609/19, pkt 50).

Z orzecznictwa TSUE wynika, że w ramach umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, narażającej konsumenta na ryzyko kursowe, przekazywanie konsumentowi informacji opartych na założeniu, że równość między walutą rozliczeniową a walutą spłaty pozostanie stabilna przez cały okres obowiązywania tej umowy, nie spełnia wymogu przejrzystości (C-776/19-C‑782/19, pkt 74). Mając na uwadze spoczywający na przedsiębiorcy obowiązek informowania, oświadczenie konsumenta, zgodnie z którym jest on w pełni świadomy potencjalnych zagrożeń wynikających z zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej, nie może samo w sobie mieć wpływu na ocenę, czy przedsiębiorca ten spełnił wspomniany wymóg przejrzystości.

Trybunał wskazał, że wśród elementów istotnych dla ww. oceny jest również język używany przez instytucję finansową w dokumentach przedumownych i umownych. W szczególności brak pojęć lub wyjaśnień w wyraźny sposób ostrzegających kredytobiorcę o istnieniu szczególnego ryzyka związanego z umowami kredytu denominowanego w walucie obcej może potwierdzać, że wymóg przejrzystości, wynikający zwłaszcza z art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG, nie został spełniony (C-609/19, pkt 54).

TSUE orzekł, że wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG należy dokonywać w ten sposób, iż wymóg przejrzystości warunków umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, które narażają kredytobiorcę na ryzyko kursowe, jest spełniony wyłącznie w sytuacji, gdy przedsiębiorca dostarczył temu kredytobiorcy dokładnych i wystarczających informacje odnośnie ryzyka kursowego, pozwalających właściwie poinformowanemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi na dokonanie oceny ryzyka potencjalnie znaczących skutków gospodarczych takich warunków umownych dla jego zobowiązań finansowych w trakcie całego okresu obowiązywania tej umowy. Okoliczność, że konsument oświadczył, iż jest w pełni świadomy potencjalnego ryzyka wynikającego z zawarcia danej umowy, nie ma sama w sobie znaczenia dla oceny, czy przedsiębiorca spełnił wymóg przejrzystości.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →