Rachunek płatniczy przedsiębiorcy

Stan faktyczny

Wyrokiem z 15.3.2021 r, VI SA/Wa 1257/20, WSA w Warszawie oddalił skargę (…) Sp. z o.o. z siedzibą w (…) (dalej: Spółka) na postanowienie Ministra Aktywów Państwowych w przedmiocie odmowy zaliczenia wpłaty na poczet zobowiązania z tytułu opłaty zapasowej. Do Prezesa Agencji Rezerw Materiałowych 27.12.2018 r. wpłynęła deklaracja Spółki za listopad 2018 r., złożona na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy z 16.2.2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2249; dalej: ZapasyRopNaftU). W deklaracji wykazano należną za listopad 2018 r. opłatę zapasową w wysokości (…) zł. 10.1.2019 r. (…) z siedzibą w (…) (dalej: Firma) dokonała wpłaty na rachunek Funduszu. Spółkę wezwano do udokumentowania oraz przedstawienia dowodów potwierdzających, że ww. środki stanowiły jej własność. Następnie w trybie art. 64 ust. 2a ZapasyRopNaftU Spółkę wezwano do uiszczenia opłaty. W odpowiedzi wystąpiła ona o zaliczenie wpłaty dokonanej przez Firmę na poczet przedmiotowego zobowiązania Spółki i wskazała, że płatności dokonała przy pomocy Firmy, z którą ma umowę dotyczącą obsługi transakcji płatniczych. Postanowieniem odmówiono zaliczenia ww. wpłaty na poczet zobowiązania Spółki. Wyjaśniono, że wpłaty na rzecz Spółki dokonał podmiot trzeci, a Spółka nie udowodniła, że ww. środki finansowe stanowią jej własność. Postanowienie zostało utrzymane w mocy.

Stan prawny

NSA wskazał, że art. 62 § 4 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; dalej OrdPU) w sytuacji zaliczenia wpłaty na poczet zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę oraz kosztów upomnienia obliguje organ podatkowy do wydania postanowienia, które jest dokumentem potwierdzającym istniejące prawa i obowiązki jego adresata (podatnika). W sposób prawnie wiążący stwierdza o istnieniu określonego stanu prawnego lub faktycznego, który istnieje z mocy prawa, niezależnie od faktu wydania tego orzeczenia. Tym samym skutki prawne zachodzą z mocy samego prawa, jednak wydanie takiego aktu jest koniecznością, ponieważ dopiero od tego momentu strona może robić użytek z praw i obowiązków wywołanych sytuacją prawną, której istnienie stwierdziło postanowienie. Deklaratoryjny charakter postanowień w sprawie zaliczenia oznacza, że w przedmiotowej sprawie w chwili zaliczenia wpłaty, następującego z mocy prawa, zmienia się sytuacja prawna i faktyczna podatnika. Dochodzi do wygaśnięcia w całości lub w części stosunku prawnego, w ramach którego istnieje zaległość. Zgodnie z art. 59 § 1 pkt 1 OrdPU zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek zapłaty. Należy przy tym podkreślić, że art. 5 OrdPU stanowi, iż zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku; w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego. Natomiast obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach (art. 4 OrdPU). Ponadto podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu (art. 8 OrdPU). Z przytoczonych pojęć wynika, że obowiązek zapłaty podatku wynika z zobowiązania podatkowego, a zobowiązanym do jego zapłacenia jest podatnik (uchwała NSA z 26.5.2008 r., I FPS 8/07, Legalis).

Obrót bezgotówkowy

NSA wskazał, iż zgodnie z art. 62b § 1 pkt 1-2 OrdPU zapłaty podatku bez ograniczeń kwotowych mogą dokonać za podatnika członkowie jego najbliższej rodziny (małżonek podatnika, jego zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha) oraz aktualny właściciel przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu, jeżeli podatek zabezpieczony jest hipoteką przymusową lub zastawem skarbowym. Stosownie do art. 62b § 1 pkt 3 OrdPU zapłata podatku może nastąpić także przez inny podmiot, w przypadku gdy kwota podatku nie przekracza 1 tys. zł. Zgodnie z art. 62b § 2 OrdPU w przypadkach, o których mowa w art. 62b § 1 pkt 1 i 3 OrdPU, jeżeli treść dowodu zapłaty nie budzi wątpliwości co do przeznaczenia zapłaty na zobowiązanie podatnika, uznaje się, że wpłata pochodzi ze środków podatnika. Z ww. przepisów wynika jednoznacznie, że aby możliwe było skorzystanie z zapłaty podatku przez podmiot zobowiązany do jego uiszczenia (inny niż podatnik), wszystkie wyżej wskazane warunki muszą zostać spełnione łącznie. Niespełnienie któregokolwiek z nich powoduje brak możliwości uznania dokonanej wpłaty za prawnie skuteczne wygaśnięcie zobowiązania podatkowego podatnika, obowiązanego do zapłaty podatku. Dodatkowo zgodnie z art. 60 § 1 pkt 2 OrdPU w obrocie bezgotówkowym za termin dokonania zapłaty podatku uważa się dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika. Zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie polecenia przelewu (art. 61 § 1 OrdPU). W tym kontekście NSA podkreślił, że ustawodawca nakazuje podatnikom prowadzącym działalność gospodarczą zapłatę podatków oraz dokonywanie płatności w sposób bezgotówkowy – art. 61 § 1 OrdPU oraz art. 19 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo Przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162). Rozwiązanie to ma na celu stworzenie warunków umożliwiających większą przejrzystość finansów prowadzonych przez przedsiębiorców. Ma to zwłaszcza istotne znaczenie w prawie podatkowym, gdzie ogranicza się tym samym możliwość uchylania się od płacenia podatków przez ukrywanie obrotów. W prawie podatkowym obowiązuje zasada, że zobowiązanie podatkowe powinno zostać spełnione przez podatnika. Zapłata podatku przez inny podmiot, niezależnie od ewentualnych porozumień istniejących pomiędzy tym podmiotem a podatnikiem, nie jest skuteczna i nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. Określone w ustawach podatkowych obowiązki mają publicznoprawny charakter, są obowiązkami osobistymi i nie mogą być znoszone przez umowy cywilnoprawne, zawierane między podatnikiem a osobą trzecią. Należy również zauważyć, że przepisy określające formę, w jakiej zapłata zobowiązania podatkowego powinna nastąpić, akcentują powiązanie obowiązku zapłaty z osobą podatnika. Jest to szczególnie wyraźne w przypadku zobowiązań związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, dla których podstawową formą płatności jest postać bezgotówkowa, przelewem z rachunku należącego do podatnika, prowadzonego przez instytucję finansową (art. 61 § 1 OrdPU w zw. z art. 60 § 1 pkt 2 OrdPU). Mając na uwadze, że postanowienie w sprawie zaliczenia wpłaty jest dokumentem potwierdzającym wygaśnięcie zobowiązania podatkowego (w całości lub części), to istotne jest, aby dokument ten był zgodny z obowiązującymi przepisami prawa. Nie można zatem potwierdzać wygaśnięcia zobowiązania podatkowego w sytuacji, gdy nie doszło do skutecznej zapłaty podatku przez podatnika.

Rozstrzygnięcie NSA

Spółka wskazała, że dokonała płatności przy pomocy Firmy, o czym świadczy umowa znajdująca się w aktach sprawy. Podniosła, że data jej zawarcia nie ma znaczenia. Istotne jest, że środki dokonanej wpłaty stanowią element majątku Spółki. Wskazała, że w sprawie nie miał zastosowania art. 62b OrdPU, ponieważ dotyczy on płatności przez podmiot trzeci. Odnosząc się do ww. okoliczności, WSA w Warszawie zauważył, że umowa ramowa dotycząca dostarczania usług płatniczych zawarta została (…).10.2018 r., a więc po tym, jak Spółka została pozbawiona prawa dysponowania swoimi środkami finansowymi. W ocenie NSA WSA w Warszawie pominął argumentację Spółki, związaną z okolicznościami dotyczącymi zajęcia rachunków bankowych i faktycznego uniemożliwienia prowadzenia działalności gospodarczej przez organy państwa. Trafnie też zarzuciła, że nie dokonano analizy ww. umowy ramowej i nie ustalono, skąd pochodziły środki dokonanej wpłaty. W ocenie NSA brak analizy pochodzenia środków pieniężnych, stanowiących podstawę wniosku o zaliczenie wpłaty na poczet opłaty zapasowej, którą obowiązana była uiścić Spółka, jak i brak analizy umowy ramowej, uniemożliwiają ocenę charakteru naruszenia prawa materialnego. Z tych względów NSA uznał, że skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie i uchylił zaskarżony wyrok w całości oraz przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →