Stan faktyczny
Prokuratura Rejonowa w K. odmówiła wszczęcia postępowania w sprawie niepowiadomienia przez biskupa organów ścigania o seksualnym wykorzystaniu małoletniego. Jak wyjaśniono, na podstawie art. 240 § 1 KK karze podlega tylko ten, kto dowiedział się o czynie po wejściu w życie tego przepisu, czyli od 13.7.2017 r. Zdaniem Prokuratury zarówno powzięcie wiadomości, jak i zaniechanie jej niezwłocznego przekazania organowi ścigania muszą zaistnieć już po wprowadzeniu przez ustawodawcę sankcjonowanego obowiązku. Ponieważ stwierdzono, że biskup uzyskał wiedzę o okolicznościach zdarzenia wcześniej, przypisywane mu zachowania nie stanowiły czynów karalnych. Państwowa Komisja do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15 (dalej: Komisja) wniosła zażalenie, twierdząc, że posiadanie informacji o nadużyciach seksualnych przed zmianą przepisów i niepowiadomienie o nich właściwych organów jest przestępstwem. Pomimo tego, że obowiązek zawiadomienia o czynie godzącym w wolność seksualną dziecka został wprowadzony 13.7.2017 r., to nie dotyczy jedynie czynów polegających na powzięciu wiedzy jak i zaniechaniu popełnionych po tej dacie. Komisja twierdziła, że ukarana może być również osoba, która po wejściu w życie art. 240 KK zataiła fakt posiadania już wcześniej informacji co do takich zdarzeń.
Pytanie prawne
W związku z tym postępowaniem do SN skierowano pytanie prawne w celu rozstrzygnięcia: Czy termin „niezwłocznie”, użyty w art. 240 § 1 KK, odnosi się jedynie do momentu powzięcia wiarygodnej wiadomości o czynie zabronionym, czy też może odnosić się do momentu, w którym zaktualizował się obowiązek denuncjacji? Czy zwrot „mając wiarygodną wiadomość” opisuje stan wiedzy podmiotu czynu zabronionego, czy też czynność sprawczą? A w konsekwencji: Czy przepis art. 240 § 1 KK pozwala na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej osoby, która mając przed 13.7.2017 r. wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu, usiłowaniu albo dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 200 § 1 KK, nie zawiadomiła o tym organu powołanego do ścigania przestępstw niezwłocznie po 13.7.2017 r.?
W ocenie Sądu przedstawiającego pytanie prawne termin „niezwłocznie” powinien zostać powiązany z powzięciem wiadomości. Jak podkreślono z treści przepisu wynika, że zawiadomienie niemal w każdym przypadku będzie odnosić się do przeszłości. Jednak konstrukcja tej regulacji nie pozwala na jasne odczytanie, czy dotyczy on wiadomości pozyskanych wyłącznie po wejściu w życie nowelizacji KK, czy posiadanych również przed 13.7.2017 r. Jeśli przyjąć działanie tego przepisu w odniesieniu do informacji posiadanych również przed wskazaną datą, to obowiązek denuncjacji powinien być niezwłoczny. „Niezwłoczność” zawiadomienia, ustalana od momentu powzięcia przez daną osobę wiarygodnej informacji o popełnieniu któregoś z czynów wyszczególnionych w art. 240 § 1 KK, oznacza dokonanie go w najkrótszym możliwym terminie w danych okolicznościach faktycznych. Niedochowanie tego wymogu skutkuje odpowiedzialnością za analizowane przestępstwo. Sąd wyjaśnił, że w tym przypadku przedmiotem ochrony przestępstwa zaniechania doniesienia jest dobro wymiaru sprawiedliwości.
W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że z uwagi na wskazywane przez Komisję liczne zawiadomienia w tego rodzaju sprawach oraz odmowy wszczęcia postępowania przez różne prokuratury, podjęcie uchwały przez SN jest niezbędne. Zajecie stanowiska przez SN może wykluczyć niejednolitą interpretację art. 240 KK, usprawnić coraz liczniejsze postępowania toczące się w sprawie wykorzystania seksualnego dzieci oraz wpłynąć na ujednolicenie orzecznictwa.
Stanowisko SN
SN stwierdził, że użyty w art. 240 § 1 KK zwrot „mając wiarygodną wiadomość” należy rozumieć jako stan wiedzy podmiotu tego czynu w chwili jego popełnienia. Nie można przyjąć, że termin „niezwłocznie” odnosi się do czasu powzięcia informacji o czynie zabronionym dodanym do katalogu przestępstw wymienionych w art. 240 § 1 KK przez ustawę 23.3.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 773). W ocenie SN pojęcie „niezwłocznie” dotyczy momentu, w którym zaktualizował się obowiązek zawiadomiła organu powołanego do ścigania przestępstw, co nastąpiło w 13.7.2017 r. W uzasadnieniu uchwały wskazano, że jedyną czynność sprawczą czynu zabronionego z art. 240 § 1 KK określa czasownik „nie zawiadamia”. SN podkreślił, że brak reakcji na niezgłaszanie informacji o przestępstwach pedofilskich może spowodować poczucie bezkarności nie tylko u sprawcy zaniechania powiadomienia, ale również i sprawcy czynu. Przyjęta w uchwale interpretacja art. 240 § 1 KK wpłynie na urealnienie konstytucyjnie gwarantowanej ochrony dzieci. Jednocześnie zaznaczono, że taka wykładnia spornego przepisu nie prowadzi do złamania zakazu retroaktywności, ponieważ obowiązek zawiadomienia nie jest wcześniejszy, niż data wejścia w życie ustawy. Ponadto zgłoszenie przed 13.7.2017 r. było obowiązkiem społecznym, choć jego zaniechanie nie było karalne.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
