Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 143; dalej: AkcyzU) ustawa określa opodatkowanie podatkiem akcyzowym wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych. Akcyza to podatek sformalizowany, ale z drugiej strony dający podatnikom możliwość korzystania z określonych preferencji (np. zwolnień podatkowych lub stawek 0%). Z reguły jednak ceną za takie preferencje jest konieczność wypełniania szeregu obowiązków. Chodzi przede wszystkim o rejestrację jako podatnik akcyzy, składanie deklaracji podatkowych (nawet bez wykazywania kwoty akcyzy do zapłaty) oraz stosowanie właściwej dokumentacji (od pewnego czasu głównie w postaci elektronicznej za pośrednictwem platformy PUESC).
Pobocznym obowiązkiem podatników akcyzy jest prowadzenie ewidencji akcyzowych określonych w przepisach. Szczegółowy zakres podmiotów, które są zobowiązane do ewidencjonowania zdarzeń dotyczących akcyzy, określają przepisy art. 138a-138l AkcyzU. Z kolei szczegółowa treść ewidencji akcyzowych wynika z przepisów rozporządzenia Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z 24.12.2019 r. w sprawie ewidencji i innych dokumentacji dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1950).
Przepisy określają też formę prowadzenia ewidencji akcyzowych. Zgodnie z art. 138p AkcyzU ewidencje akcyzowe mogą być obecnie prowadzone elektronicznie albo w formie papierowej. Rzecz w tym, że zgodnie z ustawą z 30.3.2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 694; dalej: ZmAkcyzaU21) zasada ta powinna obowiązywać do 31.12.2022 r. Od 1.1.2023 r. jedyną dopuszczalną formą prowadzonych ewidencji akcyzowych miała być forma elektroniczna. To może się jednak zmienić.
Papierowe ewidencje akcyzowe na dłużej
Ustawodawca planuje wydłużenie okresu przejściowego, w którym podatnicy będą mogli prowadzić papierowe ewidencje akcyzowe. Fiskus uważa, że ww. rozwiązanie wychodzi naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców przygotowujących się do wprowadzenia elektronicznej postaci ewidencji. Przedsiębiorcy dostaną więc w efekcie dodatkowy rok na przygotowanie się do wdrożenia rozwiązań elektronicznych.
Elektroniczne oświadczenie dla nabywców węgla
Przy tej okazji warto wspomnieć o jeszcze jednej zmianie – „elektronizacji” obowiązków akcyzowych. Jednym z warunków korzystania ze zwolnienia z akcyzy wyrobów węglowych (określonego w art. 31a ust. 1 AkcyzU) jest w przypadku nabycia od pośredniczącego podmiotu węglowego, który w poprzednim roku kalendarzowym sprzedał do 30 mln kg wyrobów węglowych, uzyskanie od finalnego nabywcy węglowego oświadczenia, że odebrane przez niego wyroby węglowe są przeznaczone do celów uprawniających do zwolnienia od akcyzy. Z dotychczasowych przepisów wynikała zasadniczo papierowa forma tego oświadczenia, ale przepisy ustawy z 19.9.2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1967) wprowadziły możliwość składania ww. oświadczeń drogą elektroniczną (art. 31a ust. 3da AkcyzU). Oświadczenie składane w postaci elektronicznej wymaga opatrzenia kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem osobistym albo podpisem zaufanym – składane przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej nie musi zawierać niektórych danych, takich jak imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL nabywcy zamierzającego skorzystać ze zwolnienia. Przypomnijmy, że zakres podmiotowy osób korzystających ze zwolnienia jest szeroki. To duże zakłady produkcyjne (np. zużywające węgiel w procesie produkcji energii elektrycznej lub wyrobów energetycznych), ale też gospodarstwa domowe, organy administracji publicznej oraz podmioty wykorzystujące węgiel w pracach rolniczych, ogrodniczych, w hodowli ryb, oraz w leśnictwie.
Osoba nieobeznana w realiach rozliczeń akcyzowych może być pewnie delikatnie zaskoczona, że papierowe ewidencje akcyzowe nadal pozostają w użyciu. Zwłaszcza, że jeszcze niedawno tego rodzaju forma wymagała wypełniania dość archaicznych obowiązków, takich jak m.in. przeszycie karty dokumentacji przed rozpoczęciem wypełniania ewidencji oraz ponumerowanie stron. Właściwy naczelnik urzędu celno-skarbowego opatrywał też przeszycie plombą, przy użyciu plombownicy stosowanej do plombowania dokumentacji prowadzonych przez organ KAS.
Taka archaiczna forma ewidencjonowania zdarzeń akcyzowych wciąż jest jednak stosowana w praktyce, a to dlatego, że organy podatkowe dość rygorystycznie podchodzą do technicznych możliwości prowadzenia ewidencji elektronicznej. Nieakceptowany jest np. format Excel (tak np. Dyrektor KIS w interpretacji z 8.5.2018 r., 0111-KDIB3-3.4013.57.2018.1.JS, Legalis). Trudy związane z wdrożeniem specjalnego oprogramowania wyłącznie do celów ewidencji akcyzowej skłaniają więc podatników do stosowania bardziej tradycyjnych form. Stan ten zapewne potrwa jeszcze przez dodatkowy rok, nie zważając na fakt, że dedykowane ewidencje elektroniczne mogą zostać zastąpione dokumentacją prowadzoną na podstawie przepisów prawa podatkowego innych niż przepisy o akcyzie, albo na podstawie przepisów o rachunkowości, pod warunkiem że dokumentacja ta zawiera wszystkie dane wymagane dla danej ewidencji (art. 138p ust. 2 AkcyzU).
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
