Etap legislacyjny
Od 31.10.2024 r. obowiązuje ustawa z 25.9.2024 r. o zmianie ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz.U. z 2024 r. poz. 1535; dalej: ZmLobbingU24). Zgodnie bowiem z art. 2 ZmLobbingU24, ZmLobbingU24 wchodzi w życie po upływie 14 dniu od dnia ogłoszenia, które nastąpiło 16.10.2024 r.
Potrzeba wprowadzenia zmian
ZmLobbingU24 uzupełnia – jak wskazuje ustawodawca w uzasadnieniu ZmLobbingU24 (dostępnym na stronie internetowej Sejmu RP, druk sejmowy nr 650) – regulacje prawne nowej instytucji dotyczącej postępowania ustawodawczego, tj. konsultacji społecznych projektów ustaw. Wprowadzenie tej instytucji oznacza implementację jednego z tzw. kamieni milowych, czyli warunków, od których spełnienia uzależnione jest uruchomienie środków finansowych z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Termin wdrożenia ww. reformy pierwotnie określono na 30.9.2022 r.
Wprowadzone rozwiązania dotyczące konsultacji społecznych zawarte w ZmLobbingU24 w założeniu mają być mechanizmami komplementarnymi do tych wprowadzonych do regulaminu Sejmu RP w drodze uchwały Sejmu RP z 26.7.2024 r. w sprawie zmiany regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. poz. 751; dalej: Regulamin Sejmu), regulujących sprawy konsultacji społecznych (art. 34a i art. 34b Regulaminu Sejmu, które również weszły w życie 31.10.2024 r.).
Dotychczasowy stan prawny
Jak wskazał ustawodawca w uzasadnieniu ZmLobbingU24, w obecnym stanie prawnym przedkładane w Sejmie projekty ustaw nie są poddawane szerokim konsultacjom społecznym. Wprawdzie w art. 34 ust. 3 Regulaminu Sejmu (którego treść zmodyfikowano ww. uchwałą) nakłada się na wnioskodawcę obowiązek przedstawienia w uzasadnieniu projektu „informacji o zasięgniętych opiniach”, dotyczących danego projektu (względnie, w przypadku projektów komisyjnych i poselskich, również Marszałek Sejmu może skierować projekt do zaopiniowania), jednak czynności te składają się na przeprowadzenie konsultacji, które mają w istocie charakter „instytucjonalny”. Co do zasady uczestniczą w nich bowiem wyłącznie podmioty, w odniesieniu do których prawo do udziału w konsultacjach ma podstawy ustawowe, np.: Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa, Krajowa Rada Radców Prawnych czy Naczelna Rada Adwokacka.
Konsultacje społeczne – nowe zasady
Wprowadzone zmiany uzupełniają proces legislacyjny o nową, w założeniu powszechnie dostępną, możliwość wyrażenia opinii o niektórych z wniesionych do Sejmu projektach ustaw, w szczególności projektach poselskich. Wprowadzany mechanizm konsultacyjny stanowi więc nową formę tzw. partycypacji społecznej w postępowaniu ustawodawczym, w wyniku czego właściwe jest wprowadzenie ustawowych podstaw tej instytucji.
Dlatego też nowelizacja ustawy z 7.7.2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 248; dalej: LobbingU) przewiduje wyodrębnienie nowego rozdziału 2a zatytułowanego „Wysłuchanie publiczne oraz konsultacje społeczne”. W rozdziale tym, oprócz umieszczenia istniejących już przepisów dotyczących wysłuchania publicznego (art. 8 LobbingU i art. 9 LobbingU), dodano art. 9a – 9d LobbingU, które dotyczą konsultacji społecznych projektów ustaw wniesionych do Sejmu.
Zgodnie z art. 9a LobbingU po wniesieniu projektu ustawy do Sejmu mogą zostać przeprowadzone, na zasadach określonych w Regulaminie Sejmu, konsultacje społeczne tego projektu. Konsultacje polegają na zgłoszeniu uwag do projektu ustawy. Taką definicję wprowadza art. 9a ust. 2 LobbingU. Uwagi mogą być zgłoszone przez osobę fizyczną we własnym imieniu albo na rzecz osoby prawnej lub podmiotu innego niż osoba prawna.
Zgłoszenia uwag, zgodnie z art. 9b LobbingU, dokonuje się z wykorzystaniem usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji na podstawie porozumienia, o którym mowa w art. 19c ust. 1 pkt 1 ustawy z 17.2.2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1557; dalej: InformPodPublU), po uwierzytelnieniu osoby zgłaszającej uwagi w sposób określony w art. 20a ust. 1 InformPodPublU. Takie uwierzytelnienie może zatem odbyć się z użyciem: (I) środka identyfikacji elektronicznej wydanego w systemie identyfikacji elektronicznej przyłączonym do węzła krajowego identyfikacji elektronicznej, o którym mowa w art. 21a ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy z 5.9.2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 422), (II) środka identyfikacji elektronicznej wydanego w notyfikowanym systemie identyfikacji elektronicznej, lub (III) danych weryfikowanych za pomocą kwalifikowanego certyfikatu podpisu elektronicznego, jeżeli te dane pozwalają na identyfikację i uwierzytelnienie wymagane w celu realizacji usługi online.
Zgłoszone uwagi zostaną udostępnione – w celu zapewnienia jawności procesu stanowienia prawa – w trybie określonym w Regulaminie Sejmu (art. 9c ust. 1 LobbingU).
W założeniu ustawodawcy, prawo do udziału w konsultacjach społecznych ma być jak najszersze, co koresponduje z ideą „uspołecznienia” procesu stanowienia prawa.
Niemniej w art. 9c ust. 2 LobbingU wprowadzono ograniczenie przedmiotowego zakresu prawa do udziału w konsultacjach. Nie zostaną bowiem udostępnione takie uwagi, zgłoszone w toku konsultacji społecznych, które zawierają treści niezgodne z prawem, w szczególności treści naruszające dobra osobiste, tajemnice prawnie chronione lub przepisy karne.
Ochrona danych osobowych
Jednocześnie LobbingU stanowi, że dane obejmujące imię (imiona) oraz nazwisko osoby zgłaszającej uwagi, imię (imiona) oraz nazwisko albo nazwę i siedzibę – w przypadku zgłoszenia uwag na rzecz innego podmiotu udostępnia się do czasu zakończenia kadencji Sejmu, w której odbywają się prace nad projektem ustawy (art. 9c LobbingU).
Przyjęta ustawa w art. 9d LobbingU określa także cele przetwarzania danych osobowych oraz ich katalog w związku z prowadzeniem konsultacji społecznych projektów ustaw wniesionych do Sejmu. Przetwarzanie tych danych będzie ograniczone jedynie na potrzeby przeprowadzenia konsultacji społecznych oraz do celów statystycznych.
