Od 1.5.2021 r. obowiązują przepisy ustawy z 30.3.2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 694). To kolejna duża nowelizacja, po obowiązującej od 1.2.2021 r. ustawy z 10.12.2020 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 72, dalej: ZmAkcyzaU20). Omawiana nowelizacja jest znacznie obszerniejsza i wprowadza zmiany zarówno w specyficznych obszarach opodatkowania akcyzą jak i w takich, które dotyczą wszystkich podmiotów mających do czynienia z wyrobami akcyzowymi.
Istotne zmiany dotykają zasad opodatkowania akcyzą samochodów osobowych. Na nich właśnie skupimy się w niniejszym opracowaniu.
Nowa czynność opodatkowana – zmiana samochodu ciężarowego w osobowy
Opodatkowaniu akcyzą podlegają wyłącznie samochody osobowe. Zgodnie z art. 100 ust. 4 ustawy z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 722 ze zm.; dalej: AkcyzU), są to pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne objęte pozycją CN 8703 przeznaczone zasadniczo do przewozu osób, inne niż objęte pozycją 8702, włącznie z samochodami osobowo-towarowymi (kombi) oraz samochodami wyścigowymi, z wyłączeniem pojazdów samochodowych i pozostałych pojazdów, które nie wymagają rejestracji zgodnie z przepisami o ruchu drogowym.
Jednym z najpowszechniejszych przedmiotów sporu przed organami podatkowymi i sądami w zakresie akcyzy jest kwestia kwalifikacji samochodu jako osobowego. Tak organy jak i sądy prowadzą od lat wyrafinowane postępowania dowodowe by stwierdzić, że pojazd jest jednak osobowy bo np. posiada zagłówki oraz pasy bezpieczeństwa, górne oświetlenie dla pasażerów pierwszego i drugiego rzędu siedzeń, radio stereo z odtwarzaczem CD, wentylacja, dywaniki etc. (tak np. NSA w wyroku z 24.7.2019 r., I GSK 142/17, Legalis).
Aby choć trochę ukrócić proceder, Ministerstwo Finansów postanowiło uszczelnić przepisy. Zgodnie z nowym art. 100 ust. 1a pkt 1 AkcyzU, przedmiotem opodatkowania akcyzą stały się również dokonanie w pojeździe innym niż samochód osobowy, zarejestrowanym na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, zmian konstrukcyjnych zmieniających rodzaj tego pojazdu na samochód osobowy. W związku z tą nową czynnością:
- obowiązek podatkowy powstaje z dniem wykonania zmian lub stwierdzenia takiego dokonania przez organ podatkowy;
- podatnikiem jest właściciel pojazdu, zobowiązany przy okazji do zawiadomienia starosty o takiej zmianie (wymaga ona zmiany danych zamieszczonych w dowodzie rejestracyjnym) zgodnie z art. 78 ust. 2 pkt 2 ustawy z 20.6.1997 r. prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 110 ze zm., dalej: PrDrog);
- podstawą opodatkowania jest średnia wartość rynkowa samochodu osobowego na rynku krajowym, pomniejszona o kwotę VAT oraz akcyzy. Chodzi o wartość ustalaną na podstawie notowanej na rynku krajowym w dniu powstania obowiązku podatkowego średniej ceny zarejestrowanego na terytorium kraju samochodu osobowego tej samej marki, modelu, rocznika oraz z tym samym wyposażeniem i o przybliżonym stanie technicznym. Organ podatkowy zyska też możliwość weryfikacji określonej przez podatnika podstawy opodatkowania oraz do jej zmiany (art. 104 ust. 9 AkcyzU);
- stawki akcyzy – standardowe zgodnie z art. 105 AkcyzU (tj. 18,6% podstawy opodatkowania dla samochodów osobowych o pojemności silnika powyżej 2000 centymetrów sześciennych i 3,1% podstawy opodatkowania – dla pozostałych samochodów osobowych);
- podatnik jest obowiązany do złożenia drogą elektroniczną (z możliwością papierowej formy dla konsumentów) deklaracji uproszczonej w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego oraz zapłaty akcyzy w ciągu 30 dni – nie później niż w momencie zawiadomienia starosty lub sprzedaży pojazdu. Organ podatkowy potwierdza zapłatę akcyzy na wniosek podatnika. To niezbędne dla rejestracji pojazdu.
Ale uwaga: niemal na ostatniej prostej ww. zasady doczekały się specyficznego odroczenia. Jeżeli bowiem dokonanie w pojeździe zarejestrowanym na terytorium kraju zmian konstrukcyjnych zmieniających rodzaj tego pojazdu na samochód osobowy (w tym w kampera) nastąpiło przed 1.7.2022 r., obowiązek podatkowy z tytułu dokonania tych zmian konstrukcyjnych powstanie dopiero z tym dniem.
Brak możliwości ustalenia zapłaty akcyzy
Zgodnie z art. 100 ust. 1a pkt 2 AkcyzU, akcyzie podlega także nabycie lub posiadanie samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju, jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał wcześniejszej czynności podlegającej opodatkowaniu albo w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony. Chodzi o sytuacje, w której nabywca pojazdu nie jest w stanie przedstawić potwierdzenia zapłaty akcyzy przy rejestracji pojazdu zgodnie z PrDrog. Zasady są takie:
- obowiązek podatkowy powstaje z dniem nabycia pojazdu lub wejścia w jego posiadanie;
- podatnikiem jest jako się już rzekło, nabywca lub posiadacz pojazdu;
- podstawą opodatkowania jest średnia wartość rynkowa pojazdu, ze wszelkimi dobrodziejstwami wskazanymi w poprzednim akapicie;
- stawki akcyzy – standardowe zgodnie z art. 105 AkcyzU (tj. 18,6% podstawy opodatkowania dla samochodów osobowych o pojemności silnika powyżej 2000 centymetrów sześciennych i 3,1% podstawy opodatkowania – dla pozostałych samochodów osobowych);
- podatnik jest obowiązany do złożenia drogą elektroniczną (z możliwością papierowej formy dla konsumentów) deklaracji uproszczonej w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego oraz zapłaty akcyzy w ciągu 30 dni – nie później niż w dniu rejestracji. Organ podatkowy potwierdza zapłatę akcyzy na wniosek podatnika. To niezbędne dla rejestracji pojazdu.
Potwierdzenie braku obowiązku zapłaty akcyzy
Art. 72 ust. 1 pkt 6a PrDrog nakłada obowiązek składania w procesie rejestracji wybranych pojazdów (np. quadów) dokumentu potwierdzającego brak obowiązku zapłaty akcyzy. Obowiązek ten dotyczy także samochodów ciężarowych (kategoria homologacyjna N1), podrodzaj „furgon”, „furgon/podest”, „ciężarowo-osobowy”, „terenowy”, „wielozadaniowy” lub „van” lub samochodów specjalnych (kategoria homologacyjna M1 i N1).
Skutki
Do tej pory przebudowa zarejestrowanego samochodu ciężarowego na kamper nie podlegała akcyzie (interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 26.11.2020 r., 0111-KDIB3-3.4013.168.2020.2.WR, Legalis). Wbrew obiegowej opinii, problem związany z nowymi przepisami dotyczy jednak nie tylko kamperów ale także np. karawanów (NSA w wyroku z 18.3.2014 r., I GSK 1144/12, Legalis uznał, że samochód pogrzebowy spełnia kryteria samochodu osobowego, bowiem zasadniczo służy do przewozu osób, tyle że zmarłych). A że silniki takich pojazdów z reguły przekraczają 2000 centymetrów sześciennych, na szali są naprawdę duże pieniądze.
